تبعیض جنسیتی در رشته‌های پزشکی به نفع زنان! / اقتصاد و امنیت مناسب نباشد، اختلالات روان زیاد می‌شود

علاوه بر رشته‌های زنانه در پزشکی، سهم زنان در دانشکده‌های داروسازی، پرستاری و... بالاست

 دکتر جبراییل نسل سراجی، از مسئولان آموزش پزشکی در وزارت بهداشت می‌گوید: زنان در سال‌های اخیر در حوزه‌های پزشکی جهش بسیار زیادی داشته‌اند و در بسیاری از رشته‌ها مانند داروسازی و پرستاری می‌بینیم بیشترین دانشجویان زنان هستند.

فهیمه حسن‌میری: در كنار بعضی از طرح‌های وزارت بهداشت برای ارتقای كیفیت بهداشت و درمان در كشورمان مانند پزشك خانواده و طرح تحول سلامت كه بیشتر شناخته‌شده‌اند، برنامه‌های دیگری هم هستند كه اقدامات زیربنایی‌تری انجام می‌دهند ولی چندان نامی از آنها برده نمی‌شود.

یكی از این برنامه‌ها، طرح تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشكی است كه اجرای سند آمایش سرزمینی برای رسیدن به اهداف این طرح شكل گرفته است.

برای اطلاع از جزییات این برنامه، با دكتر جبراییل نسل سراجی،‌ دبیر ستاد اجرایی سند آمایش سرزمینی آموزش عالی سلامت گفت‌وگو كردیم.

او ضمن توضیحی درباره جزییات این طرح، به موارد دیگری هم كه در حوزه بهداشت و درمان مطرح است پاسخ داد؛ مواردی از قبیل سلامت روان، وضعیت بهداشت و درمان ایران بین كشورهای منطقه، میزان حضور زنان در آموزش پزشكی و ...

مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید؛

آقای دكتر، در حال حاضر وضعیت دانش پزشكی ایران در كشورهای منطقه چطور است؟

اين وضعیت را از نگاه‌های مختلف می‌توان بررسی كرد. اگر بخواهیم از نظر رشد علمی بگوییم، تعداد مقالات نسبت به جمعیت و تعداد دانشجويان و اينگونه موارد رشد خوبی داریم؛ ولی این را هم باید در نظر بگیریم كه این مقالات چقدر توانسته كاربردی باشد. در بحث خدمات‌رسانی در حوزه‌های بهداشت مانند ایجاد خانه‌های بهداشت و سلامت، كاهش میزان مرگ و میر مادران و موارد مشابه هم رتبه‌های خوبی داریم ولی واقعیت این است كه باید ديد این شاخص‌ها چقدر به سلامت اجتماعی نزدیك شده‌اند.

وقتی به سلامت روان، تامین امنیت، تامین غذا و تعداد تخت نسبت به جمعیت كشور در كنار رشد دانش پزشكی توجه كنیم، رتبه ما دچار تغییر و دگرگونی می‌شود. اما درمجموع، در بین كشورهای منطقه، وضعیت بهداشت و درمان ما جایگاه بسیار خوبی دارد و می‌توانیم بگوییم بعد از انقلاب، دستاوردهای حوزه بهداشت و درمان بسیار قابل توجه بوده است. 

به سلامت اجتماعی اشاره كردید. وزارت بهداشت چقدر می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد؟

این موضوع خیلی مهم است. سلامت اجتماعی از موارد مهمی است كه در كشورهای مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد و ما هم باید نسبت به آن حساس باشیم. اما این را باید بدانیم كه بهتر شدن وضعیت سلامت اجتماعی فقط در انحصار وزارت بهداشت نیست. اقتصاد، امنیت، دسترسی به اینترنت و ... كه در حوزه سلامت كلان مطرح هستند، تنها در اختیار وزارت بهداشت نیست و واحدهای دیگری در كشور متولی آن هستند. 

اما وزارت بهداشت برای ارتقای سلامت روان و كاهش اختلالات روان چه كاری می‌كند؟

پارامترهای زیادی در ایجاد اختلالات روانی نقش دارند، بیكاری، مشكلات ازدواج، مشكلات سالمندان و بسياري از مسائل ديگر به شیوع اختلالات روانی دامن می‌زند كه همانطور كه اشاره كردم ما در بسیاری از آنها نقش نداریم ولی به دنبال درمان آنها هستیم. با اين حال براي درمان اين اختلالات، مشكلاتي داريم از جمله اين كه تخت‌های روانپزشكی به تعداد كافی نیست، مراكز نگهداري  بیماران مبتلا به اختلالات رواني با كمبود مواجه است و  ساير مشكلاتی از اين قبيل كه باید برای رفع آنها تلاش كنیم. 

یكی از مشكلاتی كه به آن اشاره می‌شود این است كه هزینه‌های مشاوره سلامت روان بالاست. این امكان هست كه وزارت بهداشت هزینه‌های مراجعه به مشاور، روانشناس و روانپزشك را كم كند؟

در حال ساماندهی وضع موجود در حوزه روانشناسی بالینی هستیم. تلاش كردیم دخالت‌هایی را كه در حوزه درمان سلامت روان وجود داشته كاهش دهیم، به طوری كه با هماهنگی وزارت علوم و وزارت بهداشت، این خدمات زیر نظر وزارت بهداشت باشد و تلاش می‌كنیم بتوانيم خدمات مشاوره‌ای ارزان‌قیمت و تحت پوشش ارائه دهیم. تلاش ما این است كه بتوانیم كارهای پیشگیرانه هم انجام دهیم و صرفا به كسانی كه مبتلا به اختلالات روانی شده‌اند خدمات ندهیم بلكه این خدمات را به مراحل قبل از بروز آسیب سلامت روان ببریم كه اميدواريم با تغيير و تحولاتي كه در كار است، اين اقدامات ميسر شود. 

درباره طرح تحول در آموزش علوم پزشكي بگوييد. اين طرح با چه هدفي ارائه شده؟

پیرو پیشنهاد وزارت بهداشت مبنی بر اجرای آمایشی دانشگاه‌های علوم پزشكی كشور به شورای عالی انقلاب فرهنگی و تصویب و ابلاغ آن از طرف رییس‌جمهور به وزارت بهداشت، این وزارتخانه نسبت به اجرایی شدن این مصوبه اقدام كرد. در این مصوبه، ۱۰ منطقه آمایشی آموزش عالی سلامت در كشور دیده شده كه یكی از دانشگاه‌های آن منطقه به عنوان سرپرست انتخاب شده كه بیشترین سابقه و اساتید و فعالیت را داشته است. در این دانشگاه‌ها دبیرخانه‌هایی ایجاد شد و برای این كه این بستر عملیاتی شود و بین دانشگاه‌های كلان‌منطقه‌ها هماهنگی به وجود بیاید، بسته‌های تحول و نوآوری در آموزش پزشكی در نظر گرفته شد. خوشبختانه در این برنامه، پیشرفت مطلوبی را شاهدیم، دانشگاه‌ها با همدیگر همكاری عملی دارند تا از این حالت كه دانشگاه‌های مستقل از همدیگر خبری ندارند و مانند جزایر جداگانه فعالیت می‌كنند خارج شویم و همكاری بین بخشی را در دانشگاه‌ها شاهد باشیم. 

این طرح در درازمدت چه تاثيري در آموزش پزشكی و وضعیت بهداشت و درمان ایران دارد؟

توسعه‌ای كه در ایران در حوزه دانشگاه‌های علوم پزشكی و حتی غیرپزشكی رخ داده، همگون و متناسب با ظرفیت‌های سرزمینی ما نبوده است. بر اساس جریان‌های سیاسی و اتفاقات گوناگون دیگر، دانشگاه‌های مختلفی در گوشه و كنار ایجاد شده به طوری كه می‌بینیم در یك منطقه كوچك چند نوع دانشگاه داریم، ظرفیت نیروهای تربیت شده در آن شهرستان چقدر است كه این همه فارغ التحصیل را جذب كند؟ به عنوان مثال درباره عدم توازن در تربیت نیرو می‌بینیم كه در رشته مامایی رشد خوبی داشته‌ایم ولی در پرستاری به شدت با كمبود مواجهیم. ضمن این كه در بعضی موارد دیده می‌شود آن دانشگاه‌ها از اعضای هیات علمی مناسبی هم برخوردار نیستند. این موضوع‌ها نیازمند این بود كه به یك هماهنگی برسیم.

با طرح تحول آموزش علوم پزشكی، این مشكلات حل می‌شود؟

ببينيد، بعد از اتفاقی كه در وزارت بهداشت در این زمینه افتاد و این طرح اجرا شد، وزارت علوم هم موظف شد این آمایش را انجام دهد. ما باید بتوانیم یك همكاری علمی بین دانشگاه‌های منطقه ایجاد كنیم و از ظرفیت‌های موجود بهره ببریم. وزارت بهداشت با دانشگاه آزاد تفاهمنامه‌ای امضا كرد و دانشگاه آزاد قبول كرد تمام فرایندهای آموزشی و پژوهشی زیر نظر وزارت بهداشت باشد و كمبودهایش را وزارت بهداشت متعهد رفع كند. هرچه بتوانیم این همكاری‌ها را تقویت كنیم و از پتانسیل‌های همدیگر بهره ببریم و ارتقای آموزشی را داشته باشیم، می‌توانیم شاهد رشد بهینه‌ای در زمینه آموزش پزشكی و بهتر شدن وضعیت بهداشت و درمان در كشورمان باشیم. نظر من این است كه این اتفاق دیر هم شده و می‌توانستیم كاری كنیم این توسعه ناهمگون اتفاق نیفتد كه امروز بگوییم صدها هزار صندلی خالی داریم. 

و حتی بحثی مانند تقلب در مقالات علمی و مدارك دانشگاهي. 

بله، وقتی رشد ناهمگون وجود داشته باشد، احتمال این كه در این فرآیند اتفاقات عجیبی مثل تقلب در صدور و انتشار مقالات، مدارك بی‌كیفیت و ... اتفاق بیفتد وجود دارد. ما متاسفانه واحدهای آموزشی را بدون این كه پشتوانه كافی را داشته باشند ایجاد كردیم. البته باید بگویم وزارت بهداشت كمترین آسیب را در این زمینه دیده چون ما مراكز غیرانتفاعی زیادی نداریم، ولی در رشته‌های غیرپزشكی می‌بینیم كه دانشگاه‌های مختلفی ایجاد شده‌اند و مدارك مختلفی از كاردانی گرفته تا دكتری ارائه می‌دهند. 

در سال‌های اخیر با افزایش حضور زنان در آموزش عالی مواجه بودیم. در حوزه بهداشت و درمان، حضور زنان را چطور ارزیابی می‌كنید؟

زنان در سال‌های اخیر در حوزه‌های پزشكی جهش بسیار زیادی داشته‌اند. در بسیاری از رشته‌ها مانند داروسازی، پرستاری و ... می‌بینیم كه بیشترین دانشجویان زنان هستند و مي‌بينيم كه سهم ما در پذیرش دانشجویان زن بسیار بالاست و از وزارت علوم شاخص بالاتری در این زمینه داریم؛ در عين حال كه بعضی از رشته‌ها مختص زنان است و تخصص‌های خاص زنان در اختیار آنها قرار دارد. 

بنابراین تبعیض جنسیتی برای ورود به رشته‌های پزشكی وجود ندارد؟

تبعیض وجود دارد ولی به نفع زنان! چون مردان در بعضی رشته‌ها مانند مامایی و تخصص‌های زنان نمی‌توانند تحصیل كنند اما زنان در تمام رشته‌های پزشكی امكان تحصیل دارند.