روزنامه فراز نوشت: یکی از شهروندان به فراز می‌گوید: «قسمت آرایشی و بهداشتی بیشتر این داروخانه‌هایی که می‌بینی فعال‌تر از قسمت دارویی هستند. انگار داروخانه تاسیس کرده‌اند تا سود فروش محصولات آرایشی و بهداشتی به جیب‌شان برود. من هربار می‌خواهم داروی مادرم را پیدا کنم مجبور هستم کیلومتر‌ها راننندگی کنم تا داروخانه‌ای پیدا شود که دارو را داشته باشد. داروخانه که زیاد است، اما زمانی که به یک دارو نیاز داریم، همه آنها متحد می‌شوند و می‌گویند نداریم؛ این دارو را ما نداریم. اصلا چه فایده‌ای دارد که این همه داروخانه زده‌اند تا دارو‌های مورد نیاز مردم را نداشته باشند؟»
بشتابید داروخانه تاسیس کنید!
در سال‌های اخیر کمبود‌های دارویی مشکلات فراوانی را برای مردم به وجود آورد. کمبود‌هایی که قرار بود با طرحی با نام «دارویار» جبران شوند، اما به گرانی و کمبود‌های بیشتر ختم شد. در این شرایط تعداد زیاد داروخانه‌ها است که چشم می‌آید. داروخانه‌هایی که دارو‌های مورد نیاز مردم را ندارند، اما هر روز به تعداد آنها افزوده می‌شود. اگر در فضای گوگل جست و جو کنید مطالبی با عنوان «بهترین مناطق برای خرید داروخانه» می‌بینید که افراد را تشویق به تاسیس داروخانه می‌کنند. در تهران به خریداران پیشنهاد شده به سراغ مناطقی مانند ونک، تجریش، سعادت‌آباد و نیاوران به دلیل تراکم جمعیت بالا و نزدیکی به مراکز درمانی بروند. مناطقی مانند یوسف‌آباد، پاسداران و ولیعصر نیز به دلیل دسترسی آسان و موقعیت‌های جغرافیایی مناسب، بستر مناسبی برای تاسیس داروخانه دارند. در چنین محتوا‌هایی افزایش سودآوری و موفقیت در سرمایه‌گذاری از اهداف تاسیس داروخانه ذکر شده‌است. اما داروسازی حرفه‌ای نیست که فقط که به دنبال افزایش سودآوری برود.
تاسیس روزانه ۵ داروخانه جدید در کشور
آمار‌ها می‌گویند در دو سال گذشته حدود چهار هزار داروخانه به تعداد داروخانه‌های کل کشور اضافه شده؛ یعنی روزانه ۵ داروخانه جدید در کشور تاسیس شده‌است. پاسخ چرایی افزایش تعداد داروخانه‌ها را باید در آیین نامه تاسیس داروخانه مصوب سال ۱۴۰۰ جست و جو کنیم. پیش از تصویب این آیین‌نامه، حد نصاب جمعیتی و رعایت فاصله داروخانه‌ها با یکدیگر در مجوز تاسیس داروخانه تاثیرگذار بود. همچنین متقاضیان باید داروخانه را در نقاطی که کمبود وجود داشت، راه‌اندازی می‌کردند. اما آیین‌نامه جدید، راه تاسیس داروخانه در هر نقطه‌ای از شهر را هموار کرد. این مصوبه قرار بود انحصار و نجومی شدن مجوز داروخانه‌ها را بشکند تا مردم به خصوص در مناطق کم‌برخوردار دسترسی بهتری به خدمات دارویی پیدا کنند. اما نتیجه آن رشد قارچ‌گونه داورخانه به خصوص در مناطق شلوغ شهر‌ها بود.
اوایل تیرماه بود که نایب‌رئیس انجمن داروسازان تهران اعلام کرد: «در دهه ۸۰، ماهانه ۲۰داروخانه در کشور افتتاح میشد که این‌روند در دهه ۹۰ افزایشی شد. اما در سال ۱۴۰۰ به احداث ماهانه ۱۰۰داروخانه رسید و حالا در تابستان ۱۴۰۲ این آمار‌ها به احداث ماهانه ۳۰۰داروخانه رسیده است. از ۷۳۰داروخانه شهر تهران، ۷۴درصد در ۶منطقه شهر تهران قرار دارند. با این کار، شاهد نبود دسترسی عادلانه مردم به دارو هستیم، چون ۲۱۰داروخانه در یک منطقه احداث شده و در منطقه‌ای دیگر با جمعیت حدود ۲میلیون نفر، تنها ۴داروخانه وجود دارد. تعداد زیاد داروخانه‌ها موجب افزایش انبارک‌های داروخانه‌ها می‌شود و امکان نظارت بر روند توزیع دارو را تضعیف می‌کند. وقتی یک‌میلیون سرُم در تعداد محدودتری از داروخانه‌ها توزیع شود، امکان نظارت بر آنها بهتر خواهد بود، اما توزیع این‌میزان در صد‌ها داروخانه نظارت را مشکل‌ساز می‌کند.» این فرآیند به جایی رسید که بازار اجاره مجوز داروخانه‌ها، داغ و کمبود‌های دارویی بیشتر شد.
داروخانه‌های دیوار به دیوار
یک داروساز در این باره به فراز می‌گوید: «یکی از علل شرایط کنونی در تاسیس داروخانه این است که دولت ظرفیت پذیرش دانشجوی رشته داروسازی را افزایش داده‌است. اما در افزایش ظرفیت‌ها ایجاد بازار کار برای فراغ‌التحصیلان در نظر گرفته نشده‌است. مگر داروسازی چقدر در کشور بازار کار دارد؟ کدام صنعت‌ها به داروساز نیاز دارند؟ اکثر داروساز‌ها به سمت تاسیس داروخانه می‌روند. وقتی متوجه شدند فارغ‌التحصیلان رشته داروسازی جایی برای کار ندارند فرآیند ارائه مجوز تاسیس داروخانه را تسهیل کردند. قبل‌تر فاصله میان داروخانه‌ها برای تاسیس داروخانه جدید در نظر گرفته میشد که بر اساس آن هر داروخانه تا داروخانه دیگر باید فاصله حداقلی صد متری داشته باشد. در خصوص داروخانه‌های شبانه روزی نیز فاصله یک کیلومتری در نظر گرفته میشد. این قوانین حذف شد و نتیجه آن بود که در برخی از مناطق دیوار به دیوار یکدیگر داروخانه تاسیس شد. موضوع دیگر امتیاز‌ها بود؛ پیشتر فارغ‌التحصیلان باید چند سال در مناطق محروم کار می‌کردند، اما در آیین نامه جدید این شرط نیز نادیده گرفته شد. میزان محدودی دارو در کشور تولید می‌شود؛ قبلا این میزان بین داروخانه‌های محدود تقسیم میشد، اما الان توزیع بین داروخانه‌های بیشتر انجام می‌شود.»
رقابت ناسالم برای کسب سود بیشتر
او ادامه می‌دهد: «بزرگترین مشکل ایجاد شده این است که یکسری از شرکت‌های دارویی و داروخانه‌ها با پزشک برای تجویز دارو هماهنگ می‌شوند. وقتی تعداد داروخانه زیاد باشد رقابت نیز افزایش می‌یابد در نتیجه به سمت پزشکان می‌روند تا سود بیشتری کسب کنند. در این حالت دارو‌هایی تجویز می‌شود که نیاز بیمار نیست و این یک رقابت ناسالم است. در چند سال گذشته حوزه بهداشت و درمان به سمت اقدامات زیبایی رفته است و در نتیجه قفسه‌های دارویی داروخانه‌ها از قسمت دارویی بزرگتر شده‌اند.»
لازم نیست متقاضی تاسیس داروخانه، داروساز باشد
در شرایطی که فارغ‌التحصیلان رشته داروسازی به دنبال تاسیس داروخانه هستند تا بتوانند کار کنند، به تازگی معاون مرکز بهبود فضای کسب و کار از محکوم شدن سازمان غذا و دارو به علت نقض قانون تسهیل صدور مجوز‌های کسب و کار خبر داده‌است. معاون مرکز بهبود فضای کسب و کار گفته‌است: «در سازمان غذا و دارو یک شرطی که در درگاه ملی نبود توسط سامانه صدور مجوز این سازمان از متقاضی مطالبه میشد و به رغم پیگیری‌های مکرر از سازمان غذا ودارو که این شرط از درگاه مربوطه حذف شود و این شرط به عنوان شرط مجوز داروخانه از متقاضیان مطالبه نکند پیگیری‌ها نتیجه نداد. بر اساس شکایت رئیس مرکز بهبود از عالی‌ترین مقام مربوطه این شکایت در دادسرا مطرح شد که سازمان غذا و دارو برای صدور مجوز داروخانه شرط کرده که متقاضی حتما باید دارای تحصیلات داروسازی باشد و به غیر داروساز مجوز داروخانه داده نمیشود. دیوان عدالت اداری در حکم خرداد ماه سال ۱۴۰۲ تصریح کرده بود که لازم نیست متقاضی تاسیس داروخانه، داروساز باشد. سازمان غذا و دارو دستورالعملی را تنظیم کرده که امتیاز کسی که داروساز نیست برای تاسیس داروخانه انقدر پایین در نظر گرفته شود که در واقع به غیر داروساز مجوز داروخانه داده نمیشود و عملا نقض حکم دیوان عدالت اداری است.»
- 14
- 6
