حریرچی: ۸۰ هزار پرستار و ۷۰ هزار تخت بیمارستانی کم داریم

ایرج حریرچی در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان در پاسخ به لزوم وجود نظام سلامت و اجرای اهداف آن در کشور گفت: هدف اصلی نظام سلامت حفظ و ارتقای سلامت مردم یک کشور است که تلاش‌ها در حوزه مراقبت سلامت فردی، خدمات بهداشت عمومی و یا بین بخشی انجام می‌شود براین اساس برای حفظ سلامت بهتر که معمولاً با هزینه‌های کمرشکن و غیرقابل پیش‌بینی همراه است، سازوکارهای مشارکت و ارائه حمایت مالی بسیار حائز اهمیت است و عادلانه ساختن مشارکت مردم در تأمین منابع مالی نظام را در رده دوم اهمیت قرار می‌دهد. برون‌دادهای نظام سلامت، سلامت ژنتیک، رفتار و شیوه زندگی، تعیین‌کننده‌های اجتماعی و اقتصادی عوامل محیطی را در خدمات فردی، جمعیتی، شواهد و سیاست محقق می‌کند که نظام سلامت برخی کشورهایی چون ایران، تولید مستقیم فناوری‌ها سلامت، فرآورده‌های دارویی و خونی، تجهیزات پزشکی و آموزش منابع انسانی نقش مهمی دارد.

نظام سلامت در کشور چه کارکردهایی دارد و تا چه حدی محقق شده است؟

هدایت نظام سلامت براساس قوانین و مقررات ارائه خدمات سلامت، تأمین منابع مالی، آموزش و پرورش، دسترسی به دارو، واکسن‌ها و فناوری‌های سلامت، نظام‌های اطلاعات سلامت، منابع انسانی از جمله کارکردهای مهم نظام سلامت در یک کشور است که در یک چارچوب همکاری و تعامل بر پایه قوانین و مقررات اجرا و در ساختارهای نظام متناسب با سیاست‌های جاری محقق می‌شود.

ارائه خدمات سلامت، مداخله‌های سلامت مؤثر، ایمن و باکیفیت را در دو سطح فردی و عمومی با محوریت افراد نیازمند در زمان و مکان مناسب با حداقل هزینه را شامل می‌شود. که به‌طور کلی این فرآیند باید جامع و قابل دسترس بوده و به‌طور متداوم با کیفیت مناسب و همکاری و مشارکت در قالب مسئولیت‌های متعدد انجام شود. 

این در حالی است که عملکرد آن در خدمات بستری، سرپایی و خدمت خاص بررسی و آمادگی زیرساخت‌های فیزیکی و تجهیزاتی بخش‌های مخلتف نظام سلامت را مشخص می‌کند.

منابع مالی در اجرای نظام سلامت براساس قوانین کشور تا چه حدی مؤثر است؟ و عملکرد دولت یازدهم نسبت به احقاق آن در چه وضعیتی قرار داشته است؟

توانایی یک نظام سلامت کارآمد در امکان دسترسی به داروها، واکسن و فناوری‌های سلامت ایمن است که براساس کیفیت و هزینه اثربخشی و مصرف به تأمین آن در کشور اقدام می‌شود. در دولت یازدهم تشکیل ستاد مدیریت بحران و رفع مشکل کمبود و گرانی دارو، کنترل قیمت تجهیزات پزشکی، حمایت از داروهای تولید داخل و افزایش سهم داروهای داخلی در بازار دارو، ارتقای مشارکت جامعه در برپایی سلامت و افزایش همکاری های بین بخشی و تشکل مجمع ملی سلامت از کارکردهای تولیت بوده است که نسبت به آن در دولت گذشته اقدام شده است.

وضعیت تأمین بهداشت و مراقبت‌های اولیه سلامت در دولت یازدهم در چه حدی بوده است؟

تأمین بهداشت و مراقبت‌های اولیه سلامت در دولت گذشته به یک موفقیت تبدیل شده است. چرا که در اجرای طرح ارائه خدمات و مراقبت‌های اولیه بهداشتی، درمانی به روستاییان با جمعیت ۲۰ هزار نفری و عشایر، حاشیه‌نشینان و شهرهای ۲۰ تا ۵۰ هزار نفری موفق بوده است. و نمی‌توان تکمیل توسعه و اصلاح برنامه پزشک خانواده در نظام اجرای مناطق شهری و روستایی استان فارس و مازندران را نادیده گرفت. بازنگری و ارتقای برنامه‌های بهداشت عمومی، اجرای پروژه احداث، تکمیل و توسعه نظام شبکه بهداشتی کشور از دیگر دستاوردهای دولت قبل در نظام سلامت است.

دولت برای مدیریت هزینه‌های پرداخت مردم از جیب چه برنامه‌هایی داشته است؟

طی دو دولت اخیر همواره اجرای برنامه کاهش سهم پرداختی مردم و هزینه بستری در وزارت بهداشت در اولویت قرار داشته است. این در حالی است که کاهش سهم مردم از هزینه بستری از ۳۷ درصد به ۳ درصد برای روستاییان و ۶ درصد برای شهرنشینان تبدیل شده است و حمایت مالی از ۲۶ میلیون بیمار بستری از عملکردهای مهم دولت یازدهم محسوب می‌شود. باکاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم در مجموع بازار سلامت دولتی، خصوصی، سرپایی بستری از ۵۶ درصد به ۴۰ درصد کاهش یافت.

حفاظت مالی از بیماران بستری در برابر هزینه‌های کمرشکن بیمارستان‌های دولتی برای ۷۷ درصد جمعیت کشور به‌صورت هدفمند انجام شد و در حوزه لوازم تجهیزات پزشکی مصرفی با کاهش ۴۲ درصد روبرو بوده. در حال حاضر ۵هزار و ۳۳۴ پزشک متخصص و فوق‌تخصص در ۳۰۷ شهر کمتر توسعه یافته و محروم فعالیت دارند که به‌صورت تمام وقت به ارائه خدمات در بیمارستان‌های دولتی و خدمت به مردم مشغول به کار هستند.

به دنبال این خدمات کلینیک‌های ویژه در ۱۲۸ شهر منطقه محروم راه‌اندازی شده تا سهم بهره‌مندی ازخدمات نظام سلامت در مناطق محروم نیز همچون شهرنشینان برای مردم تأمین شود و از اختلافات طبقاتی نسبت به ارائه خدمات و کیفیت سلامت اقشار مختلف جلوگیری شود.

تحقق نظام سلامت در دولت یازدهم با چه چالش هایی روبرو است؟

تحقق اهداف نظام سلامت همواره با مشکلاتی روبرو است و از زمان آغاز این طرح تاکنون کشور را دچار برخی چالش‌ها کرده است. آسیب‌پذیر بودن کشور در برابر حوادث غیرمترقبه، گستردگی تهدیدکننده‌های سلامت از جانب کشورهای همسایه و رقابت نسبت به نوع خدمات سلامتی به مردم، آلودگی زیست‌محیطی و صنعتی هوای کشور و عواقب مربوط به آن از جمله چالش‌های موجود در دولت گذشته بوده است که نظام سلامت را با تهدیدات متعددی روبرو کرد. در این زمینه آسیب‌های اجتماعی ناشی از فقر، اعتیاد، طلاق، ضعف در آموزش، واردات بی‌رویه و قاچاق مواد غذایی، بهداشتی و آرایشی نیز به تهدید جدی برای نظام سلامت یک کشور تبدیل شده است.

با گذشت دولت یازدهم تحقق اهداف نظام سلامت در دولت جدید در چه حدی است؟

نظام سلامت دولت دوازدهم با تکثر صندوق‌های بیمه و یکسان نبودن بسته خدمت روبرو است که جدا بودن شورای عالی بیمه سلامت به عنوان سیاست‌گذار بیمه کشور از تولیت، چالش‌های موجود را پررنگ کرده است. برتری بخش خصوصی در حوزه سرپایی و دندان‌پزشکی به‌ویژه در کلان‌شهرها و سهم بالای آن از پرداخت مستقیم توسط مردم،نداشتن محدودیت در انتخاب ارائه‌کنندگان خدمات سلامتی، استفاده بی‌رویه از خدمات سلامتی توسط مردم و توجه کم به اعمال کنترل منابع و مصادق در سطح ارائه خدمات اعم ازبخش خصوصی و عمومی توسط بیمه از جمله مشکلات در نظام ارائه خدمات سلامت در سطح دولت دوازدهم است که باید نسبت به رفع آن و بهبود سلامت مردم جامعه با حمایت و همکاری مجلس و دولت اقدام شود.

بی توجهی به نظام ارائه خدمات سلامت در ایران در بخش غیررسمی و لزوم بازتعریف نظام ارائه خدمات در منازل، مراکز بستری روزانه، کاهش هزینه‌های نظام سلامت و متناسب با الگوی بیماری‌های مزمن را دچار مشکل کرده است براین اساس ضرورت بازتعریف مجدد نظام ارائه خدمات سلامتی برای خدمات توانبخشی و تسکینی، نیزبا چالش‌هایی در ارائه خدمات سلامت به مردم روبرو است.

تأثیر بودجه و افزایش منابع مالی در حفظ نظام سلامت تا چه حدی است؟

ناپایداری منابع مالی و بودجه برنامه‌های طرح تحول نظام سلامت، کمبود منابع سازمان‌های بیمه‌گر و عدم پرداخت به موقع مطالبات مراکز درمانی، شکاف درامدی بخش دولتی و خصوصی، مناسب نبودن نظام پرداخت به ارائه‌کنندگان خدمت در بخش دولتی و خصوصی از جمله چالش‌های موجود در تأمین مالی نظام سلامت دولت فعلی است.

در حال حاضر کمبود حدود ۷۰ هزار تخت بیمارستانی در کشور، تأخیر در مطالبات پرسنلی، کمبود ۸۰ هزار نفری نیروی پرستاری و عدم تمایل پزشکان متخصص به فعالیت در مناطق محروم از جمله مشکلاتی است که نظام سلامت را در روند احقاق اهداف اصلی با کندی روبرو کرده و در بخش‌هایی نیز منجر به چالش شده است. بنابراین به منظور جلوگیری از صدمات بیشتر یک کشور در حوزه سلامت باید سیاست‌های بنیادی در کشور برای رفع این معضلات اعمال شود.

مشکل نقدینگی در حوزه بهبود کیفیت سلامت در کشور چه تأثیراتی دارد؟

مشکل نقدینگی زنجیره تأمین دارو و وسایل پزشکی را برهم می‌زند چرا که عدم پرداخت به موقع مطالبات مرکز درمانی و دارویی و دانشگاهی توسط دولت و سازمان‌های بیمه‌گر، فراتر رفتن مطالبات شرکت‌های دارویی و وسایل پزشکی از سقف ۵ هزار میلیارد تومان، تخصیص ناکافی اعتبار ردیف‌های یارانه دارو و کاهش قیمت دارو و لوازم پزشکی نیاز به بودجه دارد. در این میان وابستگی شرکت‌های تولید دارو به ساختارهای شبه‌دولتی مانند تأمین اجتماعی، شبکه بانکی بنیادها و نهادهای عمومی و ضعف در ساختارها در امور تولید و تجارت ناشی از ساختار شبه دولتی تأمین دارو است که چالش تهیه دارو، واکسن و فناوری‌های سلامت را به دنبال دارد.

عدم رعایت پروتکل‌های دارویی و درمانی کشور، تجویز و مصرف دارو و وسایل پزشکی از جمله معضلات موجود در فرایند تجویز و مصرف غیرمنطقی دارو محسوب می‌شود که بهبود این شرایط علاوه بر مدیریت و برنامه‌ریزی‌های کلی، نیاز به آموزش را بیش از همیشه نشان می‌دهد.

گفتنی است پرخوری و مصرف ۲۵ درصدی غذا بیش از نیاز طبیعی نیز نظام سلامت مردم را خطرساز کرده است این در حالی است که علاوه بر چارچوب‌شکنی معیارهای جهانی منجر به بروز بیماری‌های متعدد، افزایش سطح خدمات و بالا رفتن مصرف دارو در کشور می‌شود. براین اساس توجه به این اصول در دولت جدید تداوم نظام سلامت را به همراه دارد.