كنگره دانش اعتياد، بزرگ‌ترين گردهمايي كارشناسان انواع وابستگي‌هاي فيزيكي و رواني است كه هر ساله و در شهريورماه در تهران برگزار مي‌ش ود. حضور مهمانان خارجي و كارشناسان ايراني مقيم ديگر كشورها باعث شده كه اين كنگره، وجهه بين‌المللي هم پيدا كند. در حاشيه برگزاري اين كنگره، هر ساله نمايشگاهي از آخرين دستاوردهاي دارويي توليد شده در صنعت داخلي يا فناوري‌هاي انتقال يافته به كشور هم برگزار مي‌شود علاوه بر آنكه در كارگاه‌هاي تخصصي طي سه روز برگزاري كنگره هم آخرين يافته‌ها از وضعيت اعتياد در كشور تحليل مي‌شود كه البته طي سال‌هاي اخير، روال غالب كنگره، بحث درباره اعتياد به مواد مخدر و محرك‌ها بوده اما پس از سال ۹۳ و تا كنگره دوازدهم، به دنبال هشدارهايي كه كارشناسان اعتياد مطرح مي‌كردند، كارگاه‌هايي هر چند محدود، درباره اعتياد به الكل و قمار هم برگزار مي‌شد و متخصصان اپيدميولوژيست هم با اعلام نتايج مطالعات پراكنده‌اي كه با چراغ خاموش درباره ممنوع‌ترين انواع اعتياد در كشور، استخراج شده بود، راهكارهايي براي كنترل آنها ارايه مي‌دادند.
يكي از دلايل اين تنوع موضوعي در تخصصي‌ترين كنگره سالانه آسيب‌هاي اجتماعي، رويكرد علمي و آسيب‌شناختي برگزاركنندگان كنگره بود كه باعث مي‌شد موضوعات ارايه شده، علاوه بر ارايه يك تصوير نسبتا جامع از آسيب‌هاي اجتماعي در كشور، راهكارهاي مبتني بر شناخت صحيح عوامل موثر در بروز انواع اعتياد هم به دست دهد.
در حالي كه اعتياد به مخدرها و محرك‌ها، حالا به قطب آسيب‌هاي اجتماعي در كشور تبديل شده و تاكيدات حكومتي درباره پاكسازي فضاي عمومي شهرها از معتادان طرد شده و بي‌خانمان، از دو سال قبل اين زمينه را ايجاد كرد كه درمان داوطلبانه، جاي خود را به برخوردهاي قهري و حذفي بدهد و افزايش ظرفيت اردوگاه‌هاي درمان اجباري به جاي مراكز گذري كاهش آسيب و حمايت‌هاي اجتماعي در اولويت دولت قرار گرفته، دامنه اين اقدامات به كنگره دانش اعتياد هم رسيده. كنگره سيزدهم دانش اعتياد، يك كبريت بي‌خطر است كه برگزاركنندگان با اين بهانه كه «رويكرد امسال كنگره، پيشگيري است» تلاش كردند، علت متفاوت بودن با دوره‌هاي قبل را توجيه كنند.
پيشگيري، رويكرد اولي بر درمان و براي جامعه‌اي است كه هنوز وارد فاز بيماري و اپيدمي درد نشده است. در جامعه‌اي كه بنا به اعتراف مسوولانش، سالانه ۵ درصد به تعداد مصرف‌كنندگان مواد مخدر اضافه مي‌شود و نرخ شيوع اعتياد هم فقط ظرف ۵ سال – پيمايش سلامت روان / سال ۱۳۹۰، ارزيابي سريع اعتياد / سال ۱۳۹۵ – از ۲.۶ درصد به ۵.۳ درصد افزايش يافته و بالا رفتن آمار طلاق و افزايش مبتلايان انواع اختلالات رواني، تنوع اعتياد را هم در جامعه افزايش داده، ديگر نمي‌توان يك كنگره بين‌المللي را صرفا با بحث‌هاي محافظه‌كارانه برگزار كرد آن هم فقط براي اينكه هزينه‌كرد بودجه‌ها و پشت‌ميزنشيني‌ها توجيه شود.
هشدار درباره تاثير جدي ترياك بر ابتلا به سرطان
معاون تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت با اعلام اينكه «هنوز درمان قطعي و موثر براي اعتياد پيدا نشده است»، ادعاي تمام دست‌اندركاران درمان اعتياد درباره موفقيت‌آميز بودن شيوه‌هاي رايج درمان اعتياد در ايران را
زير سوال برد. رضا ملك‌زاده كه ديروز در مراسم افتتاح سيزدهمين كنگره بين‌المللي دانش اعتياد سخن مي‌گفت، به دنبال اين اعلام افزود: «اما اين بدان معنا نيست كه هيچ‌وقت نمي‌توانيم به اين درمان دست پيدا كنيم.»
ملك‌زاده، با هشدار نسبت به تاثير جدي مصرف ترياك در بروز برخي سرطان‌ها تاكيد كرد: «در شمال ايران، سرطان مري زياد است و در جنوب ايران، سرطان مثانه و اين دو سرطان، رابطه مستقيمي با مصرف ترياك دارند كه در شمال و جنوب ايران هم، ترياك زياد مصرف مي‌شود.»
رضا ملك‌زاده، زمستان ۹۶ نتايج يك تحقيق۲۰ ساله خود و همكارانش را منتشر و اعلام كرد: «۱۰درصد جمعيت كشور، ترياك را تفريحي و مستمر مصرف مي‌كنند.»
نتايج اين تحقيق كه تمام معادلات ارزيابي رسمي تعداد مصرف‌كنندگان موادمخدر را تغيير مي‌داد، در اجراي بزرگ‌ترين مطالعه «كوهورت» خاورميانه و شمال آفريقا در شمال‌شرق ايران به دست آمده بود و ملك‌زاده در تشريح جزييات اين تحقيق كه پس از انتشار كشوري، به دليل اهميت و دقت، در آژانس سرطان‌شناسي سازمان بهداشت جهاني با عنوان «سرطان‌زا بودن ترياك و مشتقات آن» ثبت شد، گفت: «طي ۲۰ سال گذشته، مطالعاتي در شمال‌شرق كشور بر ۵۰ هزار نفر در ۳۳۶ روستا انجام شد و براساس نتايج اين مطالعه، ۱۷درصد اين جمعيت و معادل ۸ هزار نفر، دچار اعتياد بودند.
نتايج اين مطالعه به ما نشان داد كه در كل ايران، ميزان مصرف موادمخدر به‌خصوص ترياك در سنين زير ۴۰ سال به شكلي است كه ۱۰درصد افراد ترياك مصرف مي‌كنند. علاوه بر اين، استان گلستان، بيشترين شيوع سرطان مري در جهان را داراست و ما با اين مطالعه توانستيم با شواهد علمي بسيار دقيق نشان دهيم كه مصرف موادمخدر، علاوه بر افزايش مرگبر اثر سكته‌هاي قلبي و مغزي و انواع بيماري‌هاي ريوي و كبدي، شانس ابتلا به سرطان را نيز بسيار افزايش مي‌دهد و يكي از دلايل بالاي شيوع سرطان در بعضي از نقاط ايران، مصرف زياد ترياك است.
برآورد ما اين است كه حدود ۱۰درصد جمعيت ايران، به‌ويژه افراد بالاي ۴۰ سال، ترياك را به‌صورت تفريحي و البته مستمر استفاده مي‌كنند درحالي كه بيشتر مردم آگاهي ندارند كه بيماري‌زايي و سرطان‌زايي ترياك از سيگار نيز بيشتر است. براساس اطلاعات به دست آمده، هر ساله در سراسر كشور حدود ۱۱۰ هزار نفر به انواع سرطان‌ها مبتلا مي‌شوند و مصرف تنباكو و ترياك عامل مهم در بروز اين بيماري است.»
ملك‌زاده افزوده بود: «مصرف ترياك در بروز انواع سرطان‌هاي گوارشي تاثير دارد و باعث مي‌شود شانس ابتلا به سرطان ريه سه برابر، سرطان مري دو و نيم برابر، سرطان معده يك و هشت دهم برابر، سرطان لوزالمعده دو و نيم برابر و سرطان مثانه چهاربرابر شود.»
ملك‌زاده، ديروز هم در افتتاحيه بزرگ‌ترين گردهمايي كارشناسان دانش اعتياد تاكيد كرد: «دادن متادون به فرد معتاد، راه‌حلي براي ترك اعتياد و سالم شدن آن فرد نيست. بايد راه‌حلي پيدا كنيم كه فرد معتاد، ديگر به هيچ نوع موادي اعتياد نداشته باشد چون شربت متادون هم باعث اعتياد فرد خواهد شد.»
امروز ۹۰۰ هزار نفر از معتادان مخدرها و محرك‌ها در كشور، تحت درمان با «متادون» هستند و اين شيوه درماني هم صرفا به دليل ارزاني، براي تمام مراجعان مراكز درمان اعتياد، مراكز گذري كاهش آسيب اعتياد و همچنين بازداشتي‌هاي منتقل شده به اردوگاه‌هاي درمان اجباري اعتياد (مراكز موضوع ماده ۱۶) مثل يك نسخه واحد ارايه مي‌شود، بدون آنكه ارزيابي دقيقي درباره معتادان، الگوي مصرف‌شان، مدت و شدت اعتيادشان و حتي علت اعتيادشان انجام شده باشد و به همين دليل، ارايه نسخه واحد متادون‌تراپي براي كل معتادان كشور، بارها توسط كارشناسان اجتماعي و كاهش آسيب اعتياد مورد اعتراض قرار گرفته، چراكه به‌زعم اين كارشناسان
-كه به‌دليل انتقادات‌شان، از بدنه درمان و كاهش آسيب، حذف شده‌اند- فقط ۵درصد معتادان، معتاداني كه گرفتار مصرف تزريقي موادمخدر بوده يا به‌دليل شدت اعتياد، به معتادان خياباني پرخطر تبديل شده‌اند، بايد تحت درمان با اين داروي مخدر قرار بگيرند، اما سياستگذاران درمان اعتياد، طي سال‌هاي اخير مسير خلاف اين اعتراضات را درپيش گرفته‌اند و روال درمان نادرست و يكسان و بدون انعطاف براي كل معتادان داوطلب و اجباري درمان اعتياد، نه تنها بهبوديافتگاني به جامعه تحويل داده و خواهد داد كه حالا به «متادون» معتاد هستند، زمينه نشت و بازار سياه اين داروي مخدر را هم ايجاد كرده كه حالا به يك مشكل جدي براي همان سياستگذاران يك‌دنده تبديل شده و البته، اين اتفاق، تبعات ناگزير ناديده گرفتن پروتكل‌هاي استاندارد درمان اعتياد و حذف كارشناسان آگاه از بدنه درمان اعتياد است.
رتبه مصرف شيشه در كشور كاهش يافت سعيد منتظرالمهدي، معاون كاهش تقاضا و توسعه
مشاركت‌هاي مردمي ستاد مبارزه با موادمخدر هم، ديروز و در افتتاحيه اين كنگره با تاكيد بر اينكه برخورد با آشپزخانه‌هاي توليد شيشه، باعث شده مصرف اين ماده محرك از رتبه دوم به رتبه‌هاي سوم و چهارم الگوي مصرف كاهش يابد، با اشاره به وضعيت توليد ترياك در همسايگي ايران افزود: «طي دو دهه اخير شاهد افزايش ۳ هزار و ۳۰۰درصدي توليد ترياك و وسعت زمين‌هاي زير كشت خشخاش در افغانستان بوديم. در سال ۲۰۱۵ سالانه ۴ هزار و ۵۰۰ تن خشخاش كشت مي‌شد كه در سال ۲۰۱۷ به ۹ هزار تن رسيد. در سال ۲۰۱۸ ميزان كشت خشخاش در افغانستان به سبب كم‌آبي، كاهش پيدا كرد اما به‌دنبال افزايش بارندگي، حتما توليد ترياك افزايش خواهد يافت.»
بنا بر آخرين آمار رسمي اعلام شده توسط ستاد مبارزه با موادمخدر، ۲ ميليون و ۸۰۸ هزار نفر از جمعيت كشور گرفتار وابستگي به مصرف موادمخدر يا محرك هستند كه از اين تعداد، يك ميليون و ۴۰۰ هزار نفر به دليل شدت اعتياد، معتاد محسوب مي‌شوند و غير از اين، يك ميليون و ۶۰۰ هزار نفر هم مصرف تفنني موادمخدر يا محرك دارند و آخرين پيمايش ارزيابي تعداد مصرف‌كنندگان موادمخدر در كشور هم نشان داده كه شيوع مصرف موادمخدر و محرك در كشور ۵.۳درصد است و سالانه هم ۵درصد به تعداد مصرف‌كنندگان موادمخدر در كشور افزوده مي‌شود.
علاوه بر اين، ديروز گفت‌وگوي تفصيلي سخنگوي سابق نيروي انتظامي با فارس هم همزمان با افتتاح سيزدهمين كنگره بين‌المللي دانش اعتياد منتشر شد كه منتظرالمهدي در اين گفت‌وگو هم ضمن هشدار درباره خسارت ۱۶۷ هزار ميليارد توماني قاچاق موادمخدر به اقتصاد كشور، جزييات اين خسارات را متوجه هزينه‌كرد مصرف‌كنندگان وابسته و تفنني براي تهيه موادمخدر، هزينه‌كرد دولت براي مبارزه با اعتياد و قاچاق موادمخدر و همچنين، جبران خسارات ناشي از بهره‌وري و ازكارافتادگي نيروي انساني دانست و تاكيد داشت كه اين رقم كه از بودجه عمومي سال ۱۳۹۸ دولت هم بيشتر است، معادل ۱۱درصد توليد ناخالص ملي در كشور بوده و به تفكيك، ۱۲۵درصد از اين رقم، مربوط به خسارات اجتماعي و كاهش بهره‌وري نيروي انساني گرفتار اعتياد، ۲۴درصد مربوط به ميزان هزينه تهيه موادمخدر و محرك توسط مصرف‌كنندگان و ۱۸درصد نيز هزينه دولت در مبارزه با قاچاق موادمخدر است.
منتظرالمهدي همچنين در اين گفت‌وگو، با هشدار نسبت به مرگ روزانه ۱۰ نفر از مصرف‌كنندگان موادمخدر در ايران، در تشريح آخرين الگوي مصرف و سن بروز مصرف در كشور گفته بود: «ترياك با ۶۷درصد در جايگاه اول مصرف قرار دارد و بعد از آن حشيش، گل، ماري جوانا با ۱۲درصد، شيشه با ۸درصد و هروئين با ۷درصد در رتبه‌هاي بعد هستند. سن مصرف سيگار و قليان هم به ۱۷ سال، ترياك به ۲۳ سال، شيشه به ۲۷ سال، هروئين به ۲۵ سال و حشيش به ۲۲ سال رسيده علاوه بر اينكه زمان دسترسي به موادمخدر در كشور، نيم ساعت اعلام شده و متاسفانه با افزايش نيافتن قيمت موادمخدر هم مواجهيم كه اين اتفاق، به دليل افزايش حجم توليد موادمخدر و البته، افزايش ناخالصي‌هاي موادمخدر است.»
- 9
- 4
