محصولات تراریخته، سالم یا ناسالم؟

محصولات تراریخته، اصطلاحا به محصولاتی گفته می‌شود که با دستکاری ژنتیکی، از وضعیت متعارف خارج شده‌اند، برای مثال، انتقال ژن یک گونه مقاوم به سرما به میوه گوجه‌ فرنگی، تحت شرایطی سبب مقاومت گوجه دستکاری شده (تراریخته) نسبت به سرما خواهد شد؛ و یا انتقال یک ژن مقاوم نسبت به سم، یا انواع ژن هایی که خواص بی شمار دیگری را منتقل می‌کنند.

این فناوری حدود سه دهه قبل وارد عرصه جهانی شد اما هم اکنون ۳۷ کشور دنیا از جمله فرانسه، آلمان و روسیه، ترکیه و عربستان تولید محصولات تراریخته را ممنوع کرده و برای واردات آن هم محدودیت هایی قائل شده اند که به اعتقاد مخالفان این محصولات، نشان دهنده ضرورت رعایت ملاحظات احتیاطی در تولید و مصرف این قبیل محصولات است؛ در مقابل، موافقان معتقدند که نباید از قطار پیشرفت جهانی عقب ماند و لازم است با فراهم کردن زیرساخت ها، کشور را از لحاظ غذایی تقویت کرد.

مقاوم بودن به آفات، بی نیازی به علف کُش ها و سموم شیمیایی، ارزان و مغذی بودن، از جمله توجیهات موافقان در حمایت از محصولات تراریخته است و بیماری زا بودن، گران تر بودن محصول، مصرف چند برابری سموم و آفات، فقر غذایی و به طور کلی نرسیدن به یک اجماع علمی کلی در مورد سالم و یا ناسالم بودن این محصولات، برخی از دلایل عنوان شده از سوی مخالفان تراریخته ها است.

در این میان، موضوع بدیهی این است که به گفته 'آزاد عمرانی' عضو هیات رییسه انجمن ارگانیک ایران، مقوله عملکرد محصولات تراریخته، بحثی پیچیده است.

***محصولات تراریخته غذای دنیا را افزایش نداده اند

عمرانی روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: موافقان محصولات تراریخته به افزایش عملکرد اعتقاد دارند؛ اما چنین شاخصی باید در چند مقوله برداشت در هکتار، حسابرسی زیست محیطی و پیشرفت های فناوری کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد، یعنی اگر این سه ضلع مثلث را به عنوان شاخصه های عملکرد محصولات کشاورزی در اقلیم های مختلف در نظر بگیریم، می توانیم در مورد هر بذر یا محصول اعم از تراریخته یا غیرتراریخته اظهار نظر کنیم.

وی افزود: یکی از مواردی که درباره افزایش تولیدات محصولات تراریخته بیان می شود این است که از وقتی این محصولات وارد بازار شده اند تولید غذای دنیا افزایش یافته است، در حالی که این ادعا نمی تواند درست باشد چون تمام سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان با در نظر گرفتن اراضی دیم و آبی، حدود پنج درصد اراضی دنیا است.

بنابراین رشد فناوری، مدیریت آب، انرژی، کاربردی شدن فناوری های ماشین آلات کشاورزی، شتاب مکانیزاسیون و سایر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از جمله عواملی است که باعث افزایش تولید جهانی محصولات کشاورزی شده است بنابراین نمی توان ادعا کرد که تراریختگی موجب افزایش محصول شده است و اصولا چنین قیاسی صحیح نیست.

وی ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که در کنار محاسبه محصول برداشت شده از یک مزرعه و انتفاع اقتصادی حاصل از کشاورزی، لازم است مخاطرات و زیان هایی را هم که عملیات کشاورزی به محیط زیست وارد می کند، محاسبه کنیم. 

عمرانی گفت: به عنوان مثال عملکرد محصولات ارگانیک از لحاظ تولید محصول در هکتار ۱۰ درصد از محصولات رایج کمتر است، اما فوایدی که از لحاظ پایداری خاک، کیفیت آب، تنوع زیستی و سلامت حیوان و انسان دارد، باعث می شود ارزش این محصولات بسیار بیشتر از محصولات عادی باشد و از نظر اقتصادی هم سودآوری بیشتری برای ذینفعان داشته باشد.

عضو هیات رییسه انجمن ارگانیک ایران تاکید کرد: بنابراین وقتی صحبت از اقتصاد کشاورزی و عملکرد می شود، باید تمام جوانب و متغیرهای مشهود و نامشهود را در نظر بگیریم، به عنوان مثال ممکن است یک کشاورز چوب جنگل را قطع کند و بفروشد که در واقع منفعت اقتصادی به دست آورده اما ضرر زیست محیطی آن جایی محاسبه نمی شود.

عمرانی گفت: در مورد محصولات تراریخته، افزایش عملکرد و افزایش درآمد کشاورزان ادعایی است که اثبات نشده است. حتی در بسیاری از موارد عکس این ادعا وجود دارد. برای مثال بر مبنای گزارشات منتشر شده در پروفایل کشورها در سایت سازمان غذا و خواربار جهانی (فائو) ، عملکرد تولید کلزای غیر تراریخته در کشوری مانند فرانسه بعضا تا ۶۰ درصد بیشتر از عملکرد تولید کلزای تراریخته در امریکا گزارش شده است. 

عضو هیات رییسه انجمن ارگانیک ایران افزود: اگر ادعای مدافعان تراریخته درست باشد باید عملکرد کلزا در امریکا نسبت به فرانسه بیشتر باشد؛ بنابراین این ادعا که انتقال یک ژن به یک گیاه بتواند عملکرد آن را افزایش دهد قابل اثبات نیست.

عملکرد یک گیاه پدیده پلی ژنی است، یعنی چندین ژن بعضا هزاران ژن در بروز صفات مرتبط با عملکرد در میانکش با یکدیگر قرار می گیرند، لذا عملکرد یک گیاه تراریخته در درجه اول از گیاه والد غیر تراریخته آن ناشی می شود نه بسته ژنی منتقل شده، دستکاری ژنتیکی گیاهان عملا حربه جدیدی برای ثبت ذخایر ژنتیکی بومی کشورها در جهت ادعای مالکیت فکری و منافع کمپانی های چند ملیتی بذر است.

عمرانی گفت: نکته مهم دیگر این است که وقتی از محصولات تراریخته به ویژه محصولات مقاوم به علف کش استفاده می شود، اغلب میکروارگانیزم های مفید خاک از بین می رود، این ریزسازواره ها در تثبیت ازت، کربن و جذب گوگرد، فسفر و سایر عناصر غذایی که برای گیاه ضروری است نقش موثری دارند.

وی ادامه داد: با از بین رفتن این میکروارگانیزم های مفید، تامین برخی مواد غذایی خاک با مشکل مواجه می شود که برای جبران آن مجبور به استفاده از کودهای شیمیایی هستیم، یعنی از سوی دیگر باید هزینه مضاعفی را برای تامین کودهای شیمیایی پرداخت کنیم و در نهایت هزینه هایی که برای خرید سموم علف کش و کودها صرف می شود، بهای تمام شده تولید را بالا برده و بهره اقتصادی آن برای کشاورزان آن طور که ادعا می شود، نخواهد بود.

عمرانی گفت: البته ممکن است در اراضی تَک کِشت که در امریکا و کانادا وجود دارد، محصول بیشتری برداشت شود اما نتیجه مطالعه ای که آخرین بار در ۲۰۱۶ در آرژانتین منتشر شد، نشان می دهد که این ذرت تراریخته نسبت به ارقام ذرت هیبرید بومی عملکرد اقتصادی پایین تری دارد.

*** ارزش غذایی محصولات تراریخته 

وی درباره ادعای بالا بودن ارزش غذایی محصولات تراریخته گفت: وقتی در مورد محصولات تراریخته صحبت می کنیم، یک مفهوم کلی است و ابعاد مشخصی ندارد، بهتر است مصداقی بحث شود، تاکنون بیش از ۲۰ هزار محصول تراریخته در مقالات گزارش شده است که شامل میوه جات و محصولات زراعی می شود که به صورت آزمایشی تولید شده اند.

عضو هیات رییسه انجمن ارگانیک ایران افزود: اما آنچه به تایید سازمان جهانی بهداشت رسیده و آزمایش های ارزیابی مخاطرات سلامتی و زیست محیطی را گذرانده، فقط ۴۰۰ گیاه تراریخته است که از این تعداد هم ۹۸ درصد آن به چهار محصول ذرت، پنبه، کلزا و سویا محدود می شود؛ بنابراین نکته ای که وجود دارد این است که وقتی صحبت از محصولات تراریخته می شود، ۹۸ درصد آن فقط این چهار محصول است و تایید ۴۰۰ محصول تجاری توسط مراجع بین المللی دلیلی بر اثبات تمام محصولات تراریخته نیست و نباید مورد سوء استفاده قرار گیرد و افکار عمومی را منحرف کند.

وی ادامه داد: البته ممکن است برای مثال در مقاله ای این گونه نتیجه گیری شده باشد که ارزش غذایی یونجه تراریخته تولید شده نسبت به یونجه طبیعی بیشتر است، اما باید دید که آن یونجه تجاری شده یا خیر؛ تحقیقات زیادی وجود دارد که نشان می دهد بسیاری از محصولات تراریخته بعضا اختلالاتی در تولید یک سری اسیدهای آمینه و پروتیین ها ایجاد می کنند، مثلا در تحقیقی که در مورد یک رقم ذرت تراریخته انجام شد، تولید اسید آمینه های گلوتامین و آسپاراژین در آن مختل شده است، این مانند این است که در جدول حروف الفبا دو حرف کم داشته باشیم که در این صورت امکان ساختن جمله وجود ندارد.

عضو هیات رییسه انجمن ارگانیک ایران گفت: به همین نسبت وقتی در ساختار اسیدهای آمینه یک موجود زنده اخلال ایجاد شود، پروتیین هایی که آن موجود زنده تولید می کند ناقص خواهد بود، یعنی تغییر ساختار یک موجود زنده مساوی است با تغییر عملکرد آن موجود زنده و هیچگاه نمی توان یک گیاه تراریخته را با گیاه غیر تراریخته یکسان فرض کرد. 

وی اظهار کرد: این یک انحراف بزرگ علمی است که در بسیاری از تحقیقات ارزیابی خطر گیاه تراریخته، آن را معادل گیاه طبیعی در نظر می گیرند و آزمایشات و ارزیابی های مشابه گیاه طبیعی را ملاک قرار می دهند، اینکه صرف یک یا دو مقاله ادعا کنند که مثلا یک محصول خاص تراریخته ارزش غذایی بیشتری دارد نمی توان آن را به تمام محصولات تراریخته تعمیم داد، این شبهه ای است که در دفاع و تبلیغ این محصولات ایجاد می کنند، نکته ای که حائز اهمیت است بررسی مورد به مورد هر ادعا به تنهایی و صرفنظر از نتایج سایر تحقیقات است.

***سرطان زا بودن با نبودن محصولات تراریخته 

وی درباره اثر محصولات تراریخته در بروز و روند بیماری ها از جمله سرطان گفت: اثر تغذیه ای یک محصول در درازمدت بروز می کند، مثلا اثرات مصرف آب آلوده، الکل و فست فود در دراز مدت معنی دار خواهد بود، در واقع اثر تغذیه محصولات تراریخته را نمی شود در یک برهه کوتاه ۹۰ روزه آزمایش روی موش آزمایشگاهی مورد استناد قرار داد؛ 

به گفته عمرانی، اما نکته ای که وجود دارد این است که بسیاری از محصولات تراریخته راه یافته به بازار به دلیل عوارض ناشی از مصرف آنها جمع آوری شده اند و دیگر در بازار نیستند، این نکته مهمی است؛ یعنی احتمال خطر در مورد این محصولات جدی است.

عمرانی افزود: به عنوان مثال در فاصله سال های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲ ذرت BT176 در کشورهای اروپایی کشت می شد اما با استمرار کشت این محصول و استفاده از آن در خوراک دام، بسیاری از دامداران مشاهد کردند که میزان مرگ و میر در دام ها و زایش جنین های ناقص الخلقه افزایش یافته است، متعاقبا شکایت های زیادی از سوی دامداران و کشاورزان در محاکم قضایی اروپا مطرح و نهایتا ذرت Bt176 از بازار جمع شد.

وی ادامه داد: این در حالی است که تا قبل از آن همین ادعایی که در مورد محصولات تراریخته بود، وجود داشت و شرکت تولید کننده آن مدعی بود که این بذر کاملا سالم است، عملکرد بالایی دارد، سم نمی خواهد، دوستدار محیط زیست است، به نفع کشاورز و سالم تر است و غیره، اما گذشت زمان مشخص کرد اینطور نیست .

عمرانی ادامه داد: وقتی بذرهای تجاری در بازار با مشکلی مواجه می شوند، شرکت های تولید کننده سریع آنها را از بازار جمع می کنند و این نکته ای است که زیاد رخ داده است، در واقع وقتی تولیدکننده بذر محصولی را تولید و در بازار رهاسازی می کند، اتفاقاتی را نیز که در بازار در حین مصرف رخ می دهد، رصد می کند و به محض گزارش اتفاقی غیرمنتظره اقدام به جمع آوری می کند، این گونه اتفاقات زیاد افتاده، یعنی مانند ذرت BT176 محصولاتی بوده که ادعا می شد سالم است اما با مصرف آن مشخص شد که مشکل داشته و بعد از بازار جمع شده اند.

وی گفت: سازمان جهانی بهداشت نکته حقوقی و هوشمندانه ای را مطرح می کند و می گوید محصولات ترایخته موجود در بازار ارزیابی های ایمنی، سلامت و زیست محیطی را گذرانده اند و قابل مصرف هستند، این شامل محصولی است که 'در بازار وجود دارد' اما شامل محصولی که در بازار بوده اما اکنون جمع آوری شده نمی شود، آن موقع است که شرکت های تولیدکننده بذرهای تراریخته با حکم دادگاه ها مجبورند این خسارات وارده به کشاورزان و دامداران را جبران کنند و عملا تضمین و مسئولیتی متوجه سازمان جهانی بهداشت نیست .

عمرانی افزود: در یک سری کشورها مانند فرانسه، آلمان، سوئیس، هلند و بلژیک کشاورزان توانسته اند ضرر و زیان خود را از این شرکت ها احقاق کنند. اما کشاورزان در کشورهایی مانند هندوستان، چین، آرژانتین و برزیل غالبا بازنده بوده اند.

***ممنوعیت تولید محصولات تراریخته در ۳۷ کشور دنیا 

به گفته عمرانی، نکته ای که وجود دارد این است که از چهار محصول تراریخته ای که ۹۸ درصد محصولات تراریخته را تشکیل می دهد، یک محصول آن پنبه است که خوراکی نیست. در سه محصول دیگر هم کاربردها متفاوت است، یعنی میزان تراریخته ای که به صورت مستقیم وارد بدن انسان می شود بسیار ناچیز است، مثلا وقتی در تولید روغن نباتی از ذرت تراریخته استفاده می شود در واقع درصدی از آن روغن، منشاء تراریخته دارد. 

وی افزود: برای مثال ذرت و سویا معمولا در بسیاری از کشورها به صورت مستقیم مصرف نمی شود و عموما به مصرف خوراک دام و قسمت اعظم آن به تولید سوخت های زیستی می رسد، مثلا ۱۰ درصد خودروهای امریکا از سوخت های زیستی استفاده می کنند، این سوخت ها بایودیزل و بایواتانول است که بیشتر آنها از ذرت و کلزا استحصال می شود، بنابراین استفاده مستقیم از محصولات تراریخته در دنیا بسیار کنترل شده است و دولت ها در این زمینه مقررات خاصی را در راستای صیانت از سلامت مردم اعمال می کنند.

وی گفت: اما از طرف دیگر قوانین سازمان تجارت جهانی دست و پای برخی از دولت ها را می بندد و در صورت مخالفت مستقیم با تجارت محصولات دستکاری شده ژنتیکی (تراریخته) با مجازات ها و تحریم هایی مواجه خواهند شد، اما دولت ها و سازمان های مردم نهاد با اطلاع رسانی عمومی در مورد مخاطرات محصولات تراریخته، آگاهی های عمومی را افزایش می دهند به صورتی که نه با سازمان تجارت جهانی درگیر شوند و نه سلامت مصرف کنندگان را به خطر بیندازند.

عمرانی اظهار کرد: چون مخاطرات زیست محیطی تولید محصولات تراریخته بیشتر از مخاطرات واردات آن است از این رو بسیاری از کشورها در درجه اول تولید آنرا منع کردند، مثلا برخی کشورهای اروپایی که برای سوخت زیستی یا خوراک دام به ذرت یا سویای تراریخته نیاز دارند ترجیح می دهند داخل کشورشان کشت نکنند و در مزارعی در کشورهای دیگر مانند برزیل و تحت نظارت خودشان کشت شود که در این صورت تمام مخاطرات زیست محیطی به کشور مبداء بر می گردد.

وی گفت: ۳۷ کشور دنیا تولید محصولات تراریخته را ممنوع کرده اند و برای واردات آن هم محدودیت هایی قرار داده اند. یعنی واردات و مصارف کاملا مشخص است. در واقع با مشوق هایی که برای واردات محصولات طبیعی و ارگانیک در نظر گرفته اند، عملا محدودیت هایی برای واردات محصولات تراریخته قائل شده اند.

*** دوری مزرعه تراریخته از مزارع معمولی 

عمرانی گفت: وقتی گیاهی در طبیعت رشد می کند، دانه یا گرده گل آن توسط باد، حشرات، پرندگان و حتی عوامل انسانی به مزارع دیگر منتقل می شود. برای مثال اگر در مزرعه ای ذرت تراریخته برای مصرف دام کاشته شود و در مزرعه دیگری در فاصله ۳۰۰ متری ذرت ارگانیک برای خوراک انسان تولید شود، انتقال گرده ها می تواند اختلاط ژنی ایجاد کند و ذرت جدیدی که شامل تلاقی ذرت تراریخته دامی و ذرت ارگانیک است وارد سفره غذایی مردم شود، این مخاطره از سوی سازمان جهانی بهداشت مورد تاکید قرار گرفته است.

وی افزود: توجه به این نکته مهم است که دولت ها برای به حداقل رساندن مخاطرات زیست محیطی محصولات دستکاری شده ژنتیکی (تراریخته) یک سری مقررات احتیاط آمیز را بر اساس پروتکل ایمنی زیستی کارتاهینا و قوانین کشوری تصویب کردند، مثلا در آلمان زمانی که محصولات تراریخته کشت می شد (اکنون ممنوع است)، محصول مزارع غیر تراریخته تا شعاع ۳۰۰ متری، تراریخته محسوب می شدند و اجازه نداشتند به عنوان محصول رایج و طبیعی به فروش برسند.

عمرانی ادامه داد: در کشور ما، زمانی که برنج تراریخته کشت شد، هیچ کدام از این موارد رعایت نشد و شالیکاران همسایه مزارع تراریخته بی اطلاع بودند. یعنی این که اگر الان گفته می شود در کشور یک وجب برنج تراریخته نداریم، نمی شود چنین ادعایی را ثابت کرد.

وی تاکید کرد: باید یک تحقیق در استان های شمالی انجام شود و میزان تراریختگی مزارع بررسی شود چون وقتی در سال ۱۳۸۵ در یک گزارش رسمی ادعا می شود 'صدها کشاورز برنج تراریخته را کشت کردند و الان هم در حال کشت هستند'، به آن معنی است که علاوه بر صدها کشاورز که برنج تراریخته را کشت کرده اند، هزاران مزرعه مجاور این اراضی مشتمل بر اردک ها، پرندگان و عواملی که باعث می شود بذر یا دانه برنج تراریخته را به مزارع دیگر منتقل کند وجود داشته است، بنابراین تا زمانی که یک ارزیابی کلی از میزان تراریختگی تمام شالیزارهای برنج ایران انجام نشود نمی شود این ادعا را مطرح کرد.

***گزارش وزارت بهداشت در مورد سلامت برنج تراریخته ایرانی

وی گفت: آخرین گزارشی که خواندم گزارش دانشگاه علوم پزشکی یزد در مورد 'ارزیابی ایمنی و سلامت تغذیه ای برنج تراریخته' است که شهریور ماه ۱۳۹۵ منتشر شد؛ این گزارش فقط مرور مطالعات و تحقیقات بین المللی در مورد انواع برنج تراریخته است، بنابراین سند مورد ادعا عملا یک گزارش مروری یا به اصطلاح Review است و هیچ پشتوانه آزمایشگاهی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و سلامت مرتبط با برنج تراریخته ایرانی را ندارد که بتوان به استناد آن مدعی شد برنج تراریخته ایرانی سالم و ایمن است.

وی افزود: اگر ایمنی و سلامت تغذیه ای یک برنج تراریخته در چین مورد آزمایش قرار گرفته باشد، هیچ دلیلی بر اثبات بی خطر بودن تراریخته ایرانی نیست، از طرف دیگر این سئوال پیش می آید که اگر واقعا ایمنی و سلامت تغذیه ای برنج تراریخته در سایر کشورها اثبات شده است، چرا کشورهایی مانند هند، چین، ژاپن، امریکا و استرالیا از کشت آن امتناع می کنند؟ چرا ملت ایران که برنج قوت غالبش است باید اولین مصرف کننده برنج تراریخته در جهان باشد؟

*** زیست فناوری جزو تخصص های کلیدی جهان است 

اما در برابر اظهارات عمرانی، افشین اسماعیلی فر عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی که با کشت محصولات تراریخته موافق است، به خبرنگار علمی ایرنا گفت: تمام تلاش من این بوده است که در قبال محصولات تراریخته نگاهی علمی داشته باشم.

وی افزود: به واقع، زیست فناوری در کنار انرژی هسته ای، هوافضا و آی تی جزو تخصص ها و دانش های هفتگانه جهان است، علت این که جزو تخصص های کلیدی جهان است این است که به واسطه این فناوری چندین تخصص علمی درگیر است.

اسماعیلی فر ادامه داد: بنابراین وقتی چنین دانش و فرایندی در جهان در حال انجام و در حال باز کردن جای خود است و سعی می کند با استفاده از طبیعت و موجودات زنده بهره وری اقتصادی را افزایش دهد، قطعا عقلانی نخواهد بود که از آن دور باشیم و فاصله بگیریم، اما می دانیم که هر فناوری چالش های خاص خودش را دارد یعنی در کنار نکات مثبت نکات منفی خودش را هم دارد.

*** کاربرد زست فناوری در بخش گیاهان دارویی 

اسماعلیی فر گفت: دانش بیوتکنولوژی علاوه بر کاربردی بودن در بخش پزشکی در بخش دارویی، کشاورزی و گیاهی نیز که همان گیاهان تراریخته است، کاربرد بسیار زیادی داشته و توانسته است در بسیاری از موارد مشکل گیاهان دارویی را حل کند.

وی اظهار کرد: اما این نقاط قوت در موارد خاص خودش نقاط منفی و چالش هایی دارد، در این حوزه هیچ چیزی را نمی توان مطلق دانست، به عنوان مثال اگر در حوزه ای در زمینه بین المللی موفق بوده ایم، نمی توانیم آن موفقیت را به همه تعمیم دهیم و اگر در حوزه ای با موفقیت مواجه نبوده ایم باز هم نمی توانیم آن عدم موفقیت را به همه تعمیم دهیم.

*** قوانین سخت مصرف محصولات تراریخته

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: به دلیل اهمیتی که بحث گیاهان تراریخته دارد، به ویژه گیاهانی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مصرف خوراکی می رسند، قوانینی تحت عنوان قوانین ایمنی زیستی در دنیا شکل گرفته است که بر اساس آن محصول تراریخته ای که تولید می شود، باید منطبق بر این قوانین باشد.

وی ادامه داد: بنابراین اگر با طی کردن این آزمایش ها مشخص شود که محصول تولید شده منطبق بر این قوانین است و همچنین عوامل زیست محیطی و محیطی آن برای انسان نیز مورد ارزیابی قرار گرفته و موفق بیرون آمده باشد، آن زمان می توان آن محصول تراریخته را در عرصه بین المللی و عمومی مورد استفاده قرار داد.

اسماعیلی فر با اشاره با این که در تراریخته ژن به گیاه منتقل می شود، تاکید کرد: با این انتقال ممکن است در گیاه تغییری ایجاد شود از این رو این آزمایش ها به گونه ای طراحی شده اند که اگر خصوصیات فیزیولوژیک، زراعی یا باغبانی آن گیاه به هم بخورد مشخص می شود که در این صورت قطعا مطلوب نیست و مورد نظر متخصصان تولید کننده نیز نخواهد بود.

به گفته اسماعیلی فر، بنابراین هر محصول تراریخته ای که قرار است تولید شود باید این آزمایش ها را طی کند، اگر افرادی مدعی هستند که محصول خاصی را تراریخته تولید کرده اند قطعا باید این آزمایش های لازم را طی کنند و مستندات را ارائه دهند.

*** مرجع ناظر بر محصولات تراریخته در کشور وجود ندارد

وی در پاسخ به چرایی ممنوعیت تولید تراریخته ها در بیش از ۳۰ کشور گفت: در ۳۰ کشور ممنوع نشده است، اما مساله ای که وجود دارد، این است که اکنون مرجع ناظر و زیرساخت های لازم برای انجام آزمایش های مورد نیاز برای این محصولات در کشور وجود ندارد.

*** نمی توانیم از قطار پیشرفت فناوری در دنیا عقب بمانیم

اسماعیلی فر اظهار کرد: نمی خواهیم از فناوری استفاده کنیم که برای ما ایجاد مشکل کند، پس اگر می خواهیم از فواید این دانش و فناوری بهره مند باشیم باید زیر ساخت های آن در کشور فراهم شود؛ تا زمانی هم که فراهم نشود ورود به این عرصه منطقی نخواهد بود؛ اگر به دانش هسته ای و هوافضا ورود کردیم اول زیر ساخت های آن در کشور فراهم شد، به واقع باید از فناوری بیوتکنولوژی استفاده کنیم اما به شرطی که زیر ساخت آن در کشور فراهم شود. 

وی در پاسخ به این که آیا ورود به این عرصه برای کشور ما زود است، گفت: نمی گویم برای کشور ما زود است اما باید هر چه سریعتر زیرساخت ها را فراهم کنیم، ما نمی توانیم از قطار پیشرفت فناوری در دنیا عقب بمانیم.

اسماعیلی فر تاکید کرد: علت اینکه دانش هسته ای به اقتدار کشور ما کمک کرد و توان هسته ای ما توسط دنیا به رسمیت شناخته شد، وجود زیرساخت و این توانمندی در کشور بود، یا اگر پیشرفت در دانش هوافضا هم به اقتدار دفاعی کشور کمک می کند، نتیجه وجود زیرساخت در کشور است بنابراین باید تلاش کنیم با فراهم کردن زیر ساخت استفاده از فناوری زیستی به سمت اقتدار کشور در حوزه امنیت غذایی حرکت کنیم.

*** هدف از انتقال ژنی به گیاه تولید یک صفت مطلوب است 

وی گفت: وقتی ژنی را به گیاهی انتقال می دهید، در واقع هدف ایجاد یک صفت مطلوب است و یکی از صفات مورد استفاده در بخش کشاورزی، مقاومت در برابر آفات و بیماری ها است، بیماری های ویروسی گیاهان درمان ندارد و راهش استفاده از ارقام مقاوم است یکی از آن راه ها استفاده از گیاهان تراریخته است یعنی ژنی را منتقل می کنند که صفتی در گیاه ایجاد شود تا نسبت به آن بیماری ویروسی مقاوم شود.

*** کاهش قیمت تولید محصولات تراریخته نسبت به غیرتراریخته 

وی اظهار کرد: افزایش سطح زراعی به علت محدودیت منابع آب و خاک امکان پذیر نیست، پس باید افزایش عملکرد در سطح داشته باشیم که یکی از راهکارهایی که می تواند به این افزایش عملکرد به سطح کمک کند، استفاده از گیاهان تراریخته ای است که دارای مقاومت مطلوبی هستند و افزایش عملکرد بالایی دارند اما به شرطی که سلامت آنها مورد تایید قرار گرفته باشد.

وی گفت: بر همین اساس جاهایی که گیاهان تراریخته دارای این صفت های مطلوب هستند و موفق بودند، می بینیم هزینه تمام شده تولید با استفاده از گیاهان تراریخته نسبت به گیاهان غیرتراریخته ارزان تر است، چون هزینه مبارزه با بیماری ها با استفاده از سموم بالا می رود و هزینه های جانبی افزایش می یابد، برای همین استفاده از گیاهان تراریخته می تواند هزینه تولید را در زمینه ای که موفق بوده کاهش دهد.

وی گفت: در این حوزه نمی توانیم بگوییم چون یک گیاه موفق بوده پس یک گیاه دیگر هم موفق است یا برعکس، هر گیاهی آزمایش های خاص خودش را می طلبد، مثلا سویا را نمی توانیم با کلزا مقایسه کنم چون ماهیت آنها متفاوت است.

وی با اشاره به حساسیت سویا به استفاده از علف کش ها افزود: تقریبا ۸۰ درصد سویای جهان تراریخته و مقاوم به علف کش است، بالاترین حجم تولید جهان از سویا است و اگر بخواهیم چنین محصولی را وارد کشور کنیم باید حتما آزمایش های ایمنی زیستی را گذرانده باشند ما که نمی توانیم با سلامت مردم بازی کنیم به ویژه اینکه روغن به طور مستمر به مصرف خوراکی می رسد.

وی تاکید کرد: گیاهان تراریخته زیادی در دنیا تولید می شود اما آنهایی که می توانند از این آزمایش ها سربلند بیرون بیایند، وارد بازار مصرف می شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در بازار جهانی تعداد گیاهان تراریخته که کاربرد تجاری در سطح وسیع دارند اندک است چون یا آزمایش های آنها به پایان نرسیده است و یا از آزمایش ها موفق بیرون نیامدند.