به گزارش زومیت، یک مرد ۶۰ ساله در آلمان هفتمین فرد شناخته شده ی مبتلا به اچ آی وی (HIV) محسوب می شود که پس از دریافت پیوند سلول های بنیادی، عاری از ویروس شده است. بااین حال ، این مرد که نزدیک به ۶ سال عاری از ویروس بوده، تازه دومین شخصی است که سلول های بنیادی غیرمقاوم دربرابر ویروس را دریافت می کند.
اولین فردی که پس از پیوند مغز استخوان برای درمان سرطان خون (چنگار خون)، عاری از اچ آی وی شد، تیموتی ری براون، معروف به بیمار برلین بود. براون و تعداد انگشت شماری از افراد دیگر ، سلول های بنیادی را از اهداکنندگان ویژه ای دریافت کردند که حامل جهش در ژنی خاص بودند. این جهش، گیرنده ای به نام CCR5 را که مانع از ورود بیشتر سویه های ویروس اچ آی وی به سلول های ایمنی می شود، رمزگذاری می کند. از نظر بسیاری از دانشمندان، هدف قرار دادن CCR5 بهترین راهکار برای درمان اچ آی وی است.
اما تازه ترین فرد نجات یافته از اچ آی وی (HIV) که در بیست وپنجمین کنفرانس بین المللی ایدز معرفی شد، باورهای قبلی را به چالش کشید. این شخص که« بیمار برلین بعدی» نامیده می شود، سلول های بنیادی را از اهدا کننده ای دریافت کرد که فقط حامل یک کپی از ژن جهش یافته ی CCR5 بود؛ بدین معنا که سلول های وی گیرنده ی CCR5 را بیان می کنند، اما در سطح پایین تر از حد معمول.
به عبارت ساده تر، با اینکه سلول های اهدا کننده به طور کامل در برابر ویروس مقاوم نبودند، بیمار از اچ آی وی درمان شد؛ اتفاقی شگفت‌اور که احتمالات جدیدی را برای درمان اچ آی وی نشان می دهد. شارون لِوین، پزشک بیماری های عفونی که سرپرست موسسه ی عفونت و ایمنی پیتر دوهرتی در ملبورن استرالیا است، می گوید مورد هفتم درمان شده از ایدز پیام روشنی را ارسال می کند که یافتن درمان برای اچ آی وی تنها مختص به CCR5 نیست.
یافته های مربوط به بیمار برلین بعدی، تعداد اهداکنندگان بالقوه ی پیوند سلول های بنیادی را افزایش می دهد. این پیوندها، راهکاری پرخطر هستند که معمولاً برای افراد مبتلا به سرطان خون به کار می روند و بعید است برای اکثر افراد مبتلا به اچ آی وی استفاده شود. حدود یک درصد از افراد اروپایی تبار دارای جهش در هر دو نسخه ی ژن CCR5 هستند؛ اما حدود ۱۰ درصد از افراد با چنین تباری یک نسخه ی جهش یافته دارند.
یافته های جدید نشان می دهد که حتی اهداکنندگانی که تنها یک نسخه ی جهش یافته دارند میتوانند به درمان اچ آی وی کمک کنند. سارا ویبل، محقق اچ آی وی، معتقد است که این امر پتانسیل درمان های جدید را گسترش می دهد. در حال حاضر ، حدود ۴۰ میلیون نفر در سراسر جهان با اچ آی وی زندگی می کنند.
شش سال بدون اچ آی وی
بیمار برلین بعدی در سال ۲۰۰۹ به اچ آی وی مبتلا شد. او در سال ۲۰۱۵ به نوعی سرطان خون و مغز استخوان معروف به لوسمی حاد میلوئیدی تشخیص داده شد. پزشکان او نتوانستند اهداکننده ی سلول های بنیادی مشابهی پیدا کنند که در هر دو نسخه ی ژن CCR5 جهش داشته باشد. ولی آنها یک اهداکننده ی خانم با یک نسخه ی جهش یافته یافتند که با بیمار مطابقت داشت. بیمار برلین بعدی در سال ۲۰۱۵ پیوند سلول های بنیادی را دریافت کرد.
کریستین گابلر، پزشک و ایمنی شناس در دانشگاه پزشکی برلین که درمان بیمار برلین بعدی در آنجا ارائه شد، درمان سرطان را بسیار موفقیت آمیز دانست. در عرض یک ماه، سلول های بنیادی مغز استخوان بیمار با اهداکننده جایگزین شد. این بیمار در سال ۲۰۱۸ مصرف داروهای ضد رتروویروسی را که اچ آی وی را سرکوب می کنند متوقف کرد. اکنون پس از تقریباً شش سال، محققان نمی توانند هیچ نشانه ای از اچ آی وی را در بیمار پیدا کنند.
کاهش ویروس پنهان شده
در گذشته، وقتی از سلول های بنیادی اهداکنندگان با ژن های CCR5 معمولی استفاده می شد، اچ آی وی معمولاً طی هفته ها یا ماهها پس از توقف درمان ضدرتروویروسی عود می کرد. با این حال، یک استثنا وجود داشت. در سال ۲۰۲۳، دکتر آسیر سائز سیریون، محقق اچ آی وی در انستیتو پاستور در پاریس، اطلاعاتی را در مورد فردی به نام بیمار ژنو که به مدت ۱۸ ماه درمان ضد رتروویروسی را متوقف کرده بود، به اشتراک گذاشت. اکنون پس از گذشت حدود ۳۲ ماه، این فرد همچنان عاری از ویروس است.
اکنون محققان در تلاش اند تا دریابند چرا این دو پیوند موفق شدند؛ در حالی که سایر پیوندها شکست خورده اند. محققان چند دلیل برای اثربخشی درمان پیشنهاد می کنند:
درمان ضد رتروویروسی: این امر میزان اچ آی وی را در بدن به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.
شیمی درمانی: قبل از پیوند سلول های بنیادی، شیمی درمانی بسیاری از سلول های ایمنی بیمار را که در آن اچ آی وی پنهان می شود، از بین می برد.
سلول های اهداکننده: سلول های اهداکننده پیوندی ممکن است سلول های باقی مانده بیمار را به عنوان عامل خارجی تشخیص دهند و آن ها را همراه با هر گونه اچ آی وی در داخل آنها از بین ببرند.
جایگزینی سلول های بنیادی:جایگزینی سریع و کامل سلول های بنیادی مغز استخوان بیمار با سلول های اهداکننده به از بین بردن ویروس کمک می کند.
به گفته ی لوین، اگر بتوانید میزان اچ آی وی پنهان را به اندازه ی کافی کاهش دهید، میتوانید افراد را درمان کنید. گابلر نیز می گوید این واقعیت که هم بیمار برلین بعدی و هم اهداکننده ی سلول های بنیادی او یک نسخه از ژن CCR5 با جهش داشتند، ممکن است مانعی برای ورود ویروس به سلول ها ایجاد کرده باشد.
مورد بیمار برلین بعدی، برای درمانهای جدیدی که مراحل اولیه ی آزمایش های بالینی را می گذرانند، پیامدهای مهمی دارد. در این درمان ها، گیرنده ی CCR5 با استفاده از تکنیک کریسپر و سایر روش های ویرایش ژن از سلول های خود فرد حذف می شود. به باور لوین، حتی اگر این درمان ها به تک تک سلول ها نرسند، همچنان میتوانند مؤثر باشند.
- 13
- 2
