راهکارهای جامعه شناختی برای کاهش میزان افسردگی بعد از کرونا

روانشناسان و حتی روانشناسان اجتماعی بیشتر در سطح خرد به وقایع می پردازند. متخصصان روان شناختی، به روان شناسی رنگ ها ، شادی آفرینی و لزوم توجه به اوقات فراغت اشاره می کنند. برنامه های تلویزیونی هم از این دسته هستند، مثلا پیام های تلویزیونی، برنامه های طنز، اجرای نمایش های شاد و نظایر آن ها همگی در سطح خرد اثرگذاری دارند. اگر به عنوان یک جامعه شناس از من سؤال کنند که زاویه نگاه در سطح خرد چه تأثیرگذاری در افزایش نشاط اجتماعی بعد از وقوع پدیده ای مانند کرونا دارد؟ در جواب پاسخ می دهم که این اثربخشی تنها کم تر از ۲۰ درصد اتفاق می افتد. ولی بقیه ماجرا یعنی ۸۰ درصد باقیمانده به نگاه اجتماعی در سطح میانی و کلان مربوط است. سازمان ها و نهادهای دولتی و غیردولتی من جمله عوامل تاثیرگذار در این سطوح هستند.

به عنوان نمونه، سازمان شهرداری با پرداختن به مبلمان شهری میتواند در این خصوص تاثیرگذار باشد. فردی که پا به خیابان می گذارد با دیدن مبلمان شهری زیبا میتواند انرژی مثبت بگیرد یا در سطح میانه در مدارس با توجه به تنوع رنگ ها ، نوع برخورد اولیای مدارس با دانش آموزان، رنگ و لعاب در و دیوار مدرسه یا محیط دانشگاه، همه و همه میتوانند در روحیه و افزایش نشاط اجتماعی تأثیر داشته باشند.

اما بحث اصلی سطح کلان است که به ساختارها مربوط می شود. پارامتر اصلی در جهت افزایش نشاط اجتماعی، رضایت اجتماعی است. در واقع هرچه رضایت اجتماعی بالاتر باشد، نشاط اجتماعی هم سطح بالاتری پیدا می کند و در نهایت در سلامت اجتماعی خود را نشان می دهد. در صورتیکه رضایت اجتماعی مطرح می شود، اکثریت اعضای جامعه را در برمی گیرد. مؤلفه هایی مثل احساس امنیت، امید به آینده و میزان مشارکت اجتماعی، من جمله مؤلفه هایی هستند که در فزونی نشاط اجتماعی تأثیرگذار هستند؛ ولی متأسفانه در جاهایی می بینیم که این مؤلفه ها در جامعه ما با معضلات جدی روبرو است. به عنوان مثال امید به آینده میتواند موتور محرکه نشاط و شادی را به حرکت آورد. خیلی از افراد در جامعه ما دچار روزمرگی شده اند و همچنین در مورد ۱۰ سال یا ۲۰ سال آتی خود و فرزندانشان احساس امنیت شغلی یا تحصیلی ندارند. نباید فراموش کرد با افزایش احساس امنیت اجتماعی است که افراد میتوانند از سطح افسردگی خود بکاهند.

قطعاً برای تقلیل میزان بیماری افسردگی بعد از شیوع بیماری کرونا باید ترسیم خوبی از وضعیت جامعه داشته باشیم تا بتوانیم راهکارهای عملی و با فایده پیدا کنیم. در بحث مشارکت در بعد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باید فعالیت های مسئولان بیشتر شود. در مشارکت اجتماعی افراد باید بتوانند پتانسیل خود را افزایش دهند. در بحث سازمان های مردم نهاد هم باید مشارکت ها حداکثری باشد، چون در بروز بحران هایی مانند کرونا، این سازمان های مردم نهاد هستند که میتوانند به یاری دولت ها بیایند، ولی امروز متأسفانه می بینیم که چنین سازمان هایی خیلی پراکنده در حال فعالیت هستند.

در بعد مشارکت فرهنگی، اقوام باید بیشتر از امروز، دیده شوند، زیرا با احساس مشارکت سطح نشاط اجتماعی در کل جامعه افزایش پیدا می کند و در پایان میتوان از میزان افسردگی ها تا سطح بالایی کاست. وقتی رضایت اجتماعی افزایش پیدا می کند، نشاط هم فزونی می یابد. نگاه جامعه شناسان این است که در سطح کلان بیشتر باید به مسائل و مشکلات توجه شود. یعنی توجه به ساختارها و اصلاح ساختارها، میتواند به کاهش افسردگی کمک کند. آنچه که واضح است، این که با وقوع وقایعی مثل کرونا (corona) به آتش عدم نشاط دمیده می شود. پس سریعتر باید راهکارهای لازم در جهت حل این معضل اجرایی شود.

احمد بخارایی