چرایی مهم بودن پذیرش احساسات کودک

زمانی که دوران کودکی خود را سپری می کردم، برای ابراز احساسات کودکان چندان ارزش قائل نمی شدند. اصلا چیزی به نام «پذیرش احساسات» مطرح نبود. یادم می آید زمانی که می خواستم لباسی را برای رفتن به یک مهمانی انتخاب کنم، مادرم می گفت: «تو چه می فهمی؟ همین خوبه!» .

همیشه این جمله که «تو بچه هستی و نمی فهمی» را می شنیدم به طوری که تصور می کردم هیچ توجهی به نظرات و احساساتم نمی شود و این برایم بسیار آزار دهنده بود. از آن روزها زمان زیادی می گذرد و اکنون خودم را در مقام یک والد موظف می دانم که احساسات فرزندانم را درک کنم. با این حال، چند سوال در این باره برایم به وجود آمده است.

چرایی مهم بودن پذیرش احساسات کودک

آیا واقعا پذیرش احساسات یک کودک مهم است؟ آیا به رشد کودک در مراحل بعدی کمک می کند یا باعث لوس شدن او می شود؟ اصلا پذیرش کودک هم اصولی دارد یا خیر؟ ریزه کاری هایش چیست؟ این ها سوالاتی بود که بارها در ذهنم مرور می کردم. از آن جا که احساسات خودم در دوران کودکی توسط والدینم نادیده گرفته شده بود، سعی ام بر این بود با کودکانم متفاوت تر برخورد کنم.

به طور مثال زمانی که یکی از جوجه های پسرم فرهاد مرد، او خیلی ناراحت شد. چندین بار می خواستم به او بگویم که «مگر یک جوجه این قدر ارزش ناراحت شدن داره؟ خب یکی دیگه برات می خرم. این که دیگه ناراحتی نداره.» ولی در همین لحظه به یاد اصل پذیرش احساس افتادم و جمله خودم را به این شکل تغییر دادم «به نظر میرسه از دست دادن جوجه ای که دوستش داشتی، خیلی برات ناراحت کننده است. به خصوص این که خیلی بهش وابسته شده بودی» .

بعد از این اتفاق، فرزندم بلافاصله خود را در آغوش من انداخت و گفت که از این اتفاق خیلی ناراحت است. مطمئن بودم اگر احساسش را نادیده می گرفتم و جمله هایی را که بارها و بارها از والدین دیگر شنیده بودم، بر زبان می آوردم نه تنها به آرام کردن پسرم کمکی نمی کرد بلکه با احساس خشمی که احتمالا به خاطر درک نکردنش به وجود می آمد، مسئله بسیار بغرنج تر می شد.

با کودک تان همدل باشید نه خودمحور

خیلی مواقع به گفت و گوی والدین دیگر با فرزندانشان دقت می کنم و افسوس می خورم که چرا برخی والدین این قدر خودمحورند. به طور مثال، یک بار کودکی را دیدم که هنگام دویدن زمین خورد و شروع به گریه کرد و گفت که پایم درد می کند ولی پدرش در پاسخ به او گفت: «این که زیاد درد نداره! هیچی نشده! پاشو» . یک بار دیگر کودکی را دیدم که با صدای رعد و برق احساس ترس کرد ولی مادرش با خونسردی گفت: «این که دیگه ترس نداره، تو دیگه بزرگ شدی، مردی شدی برای خودت، زشته که از این چیزا بترسی» .

این واکنش ها برای من بسیار تاسف آور بود که چرا والدین حتی نمی توانند ساده ترین احساسات کودکان خود را درک کنند یعنی والدین باید تا این اندازه خودمحور باشند؟ به نظر من تا زمانی که هیجان ها و احساسات کودک چه مثبت (مثل شادی) و چه منفی (مثل خشم) به درستی ابراز نشود، قابل تغییر نیست و می تواند آسیب زا باشد. در بیشتر اوقات، صرف گوش دادن و نه الزاما تایید احساس کودک، کمک زیادی به آرام کردن او می کند.

پذیرش احساسات کودک در سختی ها

یک روز وقتی پسرم از مدرسه برگشت، بسیار ناراحت و عصبی بود و بدون این که با من حرفی بزند به اتاقش رفت. برای این که علت این اتفاق را جویا شوم، وارد اتاقش شدم و علت ناراحتی اش را پرسیدم که پاسخ داد: «امروز با دوستم دعوا کردم و او هر چه به دهانش آمد، نثارم کرد.» در آن لحظه به قدری از کار دوست فرزندم عصبانی شدم که می خواستم بگویم: «پسرم یک تار موی تو به صد تای دوستت ارزش داره و این آدم بی ادب ارزشش رو نداره که این قدر عصبانی باشی» ولی از همه مهم تر، می خواستم فرزندم را آرام کنم.

با لحنی آرام به پسرم گفتم تو پسر خوبی هستی و می توانی دوست های خیلی بهتری پیدا کنی و لازم نیست تمام وقتت را با او بگذرانی! ناگهان پسرم فریاد زد: «بابا تو همش بهم میگی این کار رو بکن، این کار رو نکن، چرا همش می خوای برام تصمیم بگیری، اصلا ولش کن، نمی خوام.» مانده بودم که الان باید چه کار کنم؟ آیا کار من اشتباه بود؟ به کل فراموش کرده بودم که لزوما درد کشیدن بد نیست بلکه می تواند به رشد شخصیت بچه ها کمک کند و آن ها را برای تعارضات و استرس های آینده زندگی مقاوم سازد.

متوجه شدم که من به عنوان یک والد، نباید همیشه به دنبال یک راه حل سریع باشم چراکه در اغلب موارد همدلی و پذیرش احساسات در کنار گذر زمان می تواند مشکلات را حل کند. برای مثال زمانی که دست ما دچار جراحت می شود، برای رفع جراحت از مواد ضدعفونی استفاده و بقیه را به زمان واگذار می کنیم. حال در مسائل روان شناختی نیز چنین است. واقعیت را باید پذیرفت که گاهی بهبودی با سرعت کند پیش می رود یعنی علاوه بر پذیرش احساسات، با گذشت زمان می توان امیدوار به رفع مشکلات بود. این نکته ای است که بسیاری از والدین در تربیت کودک شان به آن بی توجه اند.

برگرفته از کتاب «کودک، خانواده، انسان »

مصطفی نجمی