روزنامه توسعه ایرانی نوشت: واژه «تماشاگرنما» در عرصه ورزش و به‌ویژه فوتبال واژه آشنایی است و معمولا به آن دسته از تماشاگرانی اطلاق می‌شود که به فحاشی و تخریب اموال عمومی و نزاع در حاشیه بازی‌های مهم ملی یا باشگاهی اقدام می‌کنند. اما این روزها، فوتبال ایران، در عرصه‌های فرامرزی با تعریف جدیدی از این واژه روبروست. در گرماگرم بازی‌های فوتبال آسیایی قطر، تصاویری از حاشیه این مسابقات؛ برخی شهروندان ایرانی را دوباره یاد همین واژه انداخت. در جام ملت‌های آسیا، گروهی از مردان ایرانی با لباس‌های یکدست در جایگاه تماشاگران با شعارها و تصاویری که در برخی تجمعات داخلی و مجاز فراوان دیده می‌شود و برگزاری نماز جماعت بیرون از استادیوم‌ها؛ از منظر بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی تماشاگران گزینشی، رانتی، حکومتی بودند که با بودجه عمومی مملکت به این مسابقات فرستاده شدند. اما پریدن یکی از همان‌ها به زمین و درگیر شدن با ماموران امنیت مسابقه که در نهایت به جریمه سه هزار دلاری فدراسیون فوتبال ایران منجر شد، آه نهاد ایرانیان برآورد. حضوری که در مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ هم مسبوق به سابقه بوده، اما تکرار آن در روزها و هفته‌های اخیر از منظر بسیاری از علاقه‌مندان به فوتبال، نشان از آغاز رویه‌ای است که زین پس خلا تماشاچیان واقعی را با تصاویر دلخواه مسئولان پر خواهد کرد. تماشاچیانی که نه برای حمایت از بازیکنانشان در عرصه ملی، که برای تکرار شعارهای حاکمیت این بار در سکوی تماشاگران، به کار گرفته شده‌اند.
اما در این میان سوال اینجاست که در روند غیرشفاف اعزام تماشاگران به دوحه و امارات، هزینه‌ها با در نظر گرفتن قیمت اقامت، بلیت پروازها و مسابقات، هزینه‌های جانبی و البته جیمی جامپ اخیر از جیب کدام منبع عمومی برداشت می‌شود؟
رویه گزینش تماشاگر از کی آغاز شد؟
تماشاگرِ گزینشی، ماجرای جدیدی در ایران نیست. پیشتر در بازی‌هایی که به اجبار فدراسیون جهانی، زنان نیز باید به عنوان تماشاچی در بازی‌ها حضور می‌داشتند، معمولا، تماشاگران زن به انتخاب فدراسیون و بعضا از کارمندان آن بودند. اما این رویه عمومیت چندانی نداشت. تا اینکه آذرماه سال گذشته تصاویر منتشر شده از برخی تماشاچیان ایرانی حاضر در بازی نخست ایران در این رقابت‌ها مقابل ولز خبر از رویکردهای جدید در این عرصه داشت. این تصاویر نشان می‌داد که برخی از مدیران و خبرنگاران روزنامه‌های اصولگرا به صورت دسته جمعی به قطر سفر کرده‌اند. از امیرحسین ثابتی، مجری برنامه جهان‌آرا گرفته تا محمد نسیمی، مدیر روابط عمومی هلال احمر و علی رجبی، سردبیر خبرگزاری مجلس و دانیال معمار سردبیر روزنامه همشهری. سینا کلهر، معاون فرهنگی و ورزش همگانی وزارت ورزش همان زمان اعزام ۱۰۰ نفر به قطر با همکاری وزارت ارشاد و وزارت ورزش را تایید کرد. این در حالی بود که تعدادی از حاضرین در دوحه نیز توسط دیگر سازمان‌ها و نهادهای دولتی به قطر اعزام شده بودند که به گفته برخی رسانه‌ها، تعدادشان به ۳۵۰ نفر می‌رسید.
در این میان شخصی به نام «خانم بیکاز» به شدت خبرساز شد. ویدئویی از مصاحبه این فرد با رسانه‌های خارجی منتشر شد که در آن به زبان انگلیسی- فارسی بسیار درخشان و سلیس! از حقوق برابر و آزادی زنان در ایران سخن می‌گفت، او ابتدایی‌ترین جملات انگلیسی را هم نمی‌دانست و بین جملات فارسی خود به‌کرات از کلمه because استفاده می‌کرد. رویداد ۲۴ در آن زمان، این خانم را فرح عبدی، کارمند وزارت ارشاد در بخش رسانه‌های خارجی معرفی کرد! معرفی که نشان می‌داد دیگر بخش‌های بدنه دولتی نیز هر کدام سهمی از تماشاچیان سکوهای جام جهانی را با بودجه سازمانی به خود اختصاص داده‌اند.
منابع مالی این اعزام که به گزارش رسانه‌ها، حداقل حدود ۴هزار دلار برای هر نفر هزینه دربرداشت، نه تنها معلوم نشد از کجا تامین شده که امسال نیز این رویه به صورتی دیگر تکرار شد. به طوری که در برخی از گزارش‌ها ادعا شده است که حداقل ۲۰۰ نفر با بودجه سازمانی برای نشستن روی سکوها به این مسابقات اعزام شده‌اند.
هزینه‌ای که به اعتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی از بیت‌المال برای سفر این تماشاگران صرف شده است.
سال پیش احمد راستینه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، در واکنش به اعزام تماشاچی به قطر، گفته بود؛ «اگر افرادی به هزینه بیت‌المال به جام جهانی اعزام شده باشند، حتماً کمیسیون فرهنگی، گزارش آن را به رسانه‌ها خواهد داد». این گزارش نه تنها ارائه نشد که بعید است امسال با وجود فعالیت‌های انتخاباتی و ردصلاحیت‌ها کار به سوال و جواب نمایندگان هم بکشد.
هدر رفت ۳ هزار دلار از جیب بیت‌المال!
در حالی هنوز مشخص نشده است هزینه این تماشاگران از کدام منابع تامین می‌شود که رفتارهای حاشیه‌ای آنها که بعید است بدون هماهنگی قبلی صورت گرفته باشد نیز هزینه‌ها را از این که هست هم بالاتر خواهد برد. در روزهای اخیر کنفدراسیون فوتبال آسیا، فدراسیون فوتبال ایران را به دلیل ورود جیمی‌جامپ به زمین در اواخر بازی ایران-امارات ۳ هزار دلار جریمه کرد. کنفدراسیون فوتبال آسیا هشدار داده که در صورت تکرار این تخلف، ممکن است ایران با مجازات شدیدتری مواجه شود. برخی رسانه‌ها ادعا کردند که شخص مرتکب این عمل اکبر بزمجو، مسئول بسیج شهرستان بومهن است. هر چند این خبر هنوز تایید نشده است؛ اما تصاویری از او به عنوان مسئول بسیج شهرستان بومهن در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود.
هیچ عرصه‌ای برای مردم نیست
اما این رفتار در شبکه‌های اجتماعی بسیاری را به واکنش واداشته است و از آن تحت عناوینی چون خالص‌سازی تماشاگران و گزینش هواداران یاد کرده‌اند.
کاربری در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «از کتاب درسی بگیرید تا در و دیوار شهر و بدنه اتوبوس و قطار و ... تا مسابقات بین‌المللی و لباس تماشاگران را حاکمیت انتخاب می‌کند».
کاربر دیگری نوشت: «حاکمیت دولتی همه چیز را تحت سیطره خودگرفته است. چه سیاست، چه اقتصاد، چه اجتماع چه ورزش، چه فرهنگ، چه هنر. نه تنها بازیگران این عرصه‌ها که حتی تماشاچیانش هم باید به انتخاب همین بروکراسی ایدئولوژیک باشند».
محسن برهانی، استاد اخراجی حقوق دانشگاه تهران هم نوشت: «واقعاً از بودجه عمومی و بیت‌المال مسلمین هزینه کرده‌اند و تماشاگر به مسابقات فوتبال فرستاده‌اند؟ اگر چنین کاری کرده‌اند، مرتکب جرم شده‌اند و سازمان بازرسی کل کشور بایستی در اسرع وقت این موضوع را مورد رسیدگی قرار دهد و با متخلفان برخورد کند».
عباس عبدی، فعال سیاسی و رونامه‌نگار هم نوشت: «می‌پرسند که؛ چرا با پول ملت تماشاگر به قطر فرستادند؟ دوست جامعه‌شناسی در تحلیل این رفتار معتقد است: ساختار ما تمامی صحنه‌ها را برای نمایشهای رسمی خود و کارگزارانش می‌خواهد و دیگران را تماشاچی خود می‌داند، دیگران حق ندارند طلب دیده شدن کنند. مگر به‌عنوان سیاهی لشکر نمایشهای رسمی».
اما در این میان آنچه بیش از همه در تصاویر تماشاگران که از منظر برخی تماشاگرنما یا تماشاگر جعلی معرفی شده‌اند، قابل ملاحظه و تاسف است؛ فقدان شورونشاط و حضور واقعی مردم است. فقدانی که هرچند این روزها مسئولان با رضایت از بودجه عمومی آن را با اعزام نیروهای خودی پر می‌کنند، اما روزی سخت عرصه را بر آنها تنگ خواهد کرد.
سعیده علیپور
- 17
- 3
