روحاني تحت‌فشار بوده، هست و خواهد بود

 با انتخاب آیت‌ا... هاشمی شاهرودی به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گمانه‌زنی‌ها درباره ریاست و اعضای جدید مجمع به پایان رسید. با این‌همه، این سوال در افکار عمومی وجود دارد که ایشان چگونه مشی اعتدالی آیت‌ا... هاشمی(ره) را در مجمع ادامه خواهند داد. از سوی دیگر، آقای روحانی کابینه خود را به مجلس معرفی کرده و مجلس در حال بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی آقای روحانی است. به همین دلیل و برای بررسی این دو موضوع با آیت‌ا... محسن غرویان گفت‌وگو کردیم. استاد حوزه علمیه قم معتقد است: «رویکرد آیت‌ا... هاشمی شاهرودی در مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه رویکرد آیت‌ا... هاشمی خواهد بود.

آیت‌ا... هاشمی شاهرودی نیز تلاش خواهند کرد مجمع را به صورت فراجناحی و با در نظر گرفتن منافع کلی نظام مدیریت کنند. نکته دیگر اینکه آیت‌ا... هاشمی شاهرودی نیز مورد اعتماد جریان‌های سیاسی اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا هستند و جریان‌های سیاسی می‌توانند به‌راحتی با ایشان مراوده و ارتباط داشته باشند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین هدف مقام معظم رهبری از انتخاب رئیس و اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام، حفظ وحدت در کشور و بین جریان‌های سیاسی باشد.» آیت‌ا... غرویان همچنین معتقد است: «آقای روحانی تحت‌فشار بوده، هست و خواهد بود و در این مساله هیچ ‌شکی وجود ندارد. به نظر می‌رسد این مساله درباره انتخاب اعضای کابینه دوازدهم نیز وجود داشته و آقای روحانی نتوانسته به صورت فارغ‌البال افراد مورد‌نظر خود را برای حضور در کابینه انتخاب کند. آقای روحانی از ابتدای دولت یازدهم تاکنون تحت‌فشار بوده اما شکل و شیوه این فشارها در مقاطع مختلف متفاوت بوده است.» در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.

دیدگاه شما درباره انتخاب آیت‌ا... هاشمی شاهرودی به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام چیست؟

آیت‌ا... هاشمی شاهرودی در طول حیات سیاسی خود همواره چهره معتدلی بوده‌اند و به همین دلیل نیز مورد احترام همه جریان‌های سیاسی قرار دارند. از سوی دیگر، ایشان یکی از یاران نزدیک مقام معظم رهبری هستند که در سمت‌های مختلفی مانند رئیس قوه قضائیه در گذشته فعالیت کرده‌ و کارنامه موفقی نیز از خود برجای گذاشته‌اند. بدون شک مجمع تشخیص مصلحت نظام یکی از ارکان مهم نظام است که از اهمیت بسیار زیادی در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور برخوردار است. در سال‌های گذشته ریاست مجمع برعهده آیت‌ا... هاشمی(ره) بود که با مدیریت و مشی اعتدالی که در پیش گرفته بودند مجمع را به یک نهاد فراجناحی و سازنده تبدیل کرده بودند، به شکلی که شخصیت‌های مختلف سیاسی از طیف‌های مختلف در آن حضور داشتند و درباره مسائل کلی کشور رایزنی و گفت‌وگو می‌کردند. در نتیجه مجمع تشخیص مصلحت نظام یک رویکرد اعتدالی در پیش گرفته بود که به منافع کلی نظام توجه می‌کرد. به نظر من مقام معظم رهبری با درایت و دوراندیشی با انتخاب آیت‌ا... هاشمی شاهرودی که شخصیتی معتدل هستند، تلاش کردند رویکرد آیت‌ا... هاشمی در مجمع حفظ شود و مجمع همچنان مشی اعتدالی خود را حفظ کند.

نکته دیگر اینکه آیت‌ا... هاشمی شاهرودی یکی از چهره‌های مورد اعتماد مقام معظم رهبری هستند. بنده خاطره‌ای را به خاطر دارم که در یک جلسه که مقام معظم رهبری و آیت‌ا... هاشمی شاهرودی حضور داشتند مقام معظم رهبری خطاب به ایشان عنوان کردند بنده هنگامی که شما را از نزدیک می‌بینم احساس خشنودی و طراوت می‌کنم. این مساله نشان می‌دهد رابطه مقام معظم رهبری با آیت‌ا... شاهرودی صمیمی و نزدیک است.

رویکرد اعتدالی آیت‌ا... هاشمی در مجمع دارای چه ویژگی‌هایی بود؟ آیت‌ا... هاشمی شاهرودی چگونه می‌توانند مشی اعتدالی آیت‌ا... هاشمی را ادامه بدهند؟

آیت‌ا... هاشمی دارای شخصیتی چندوجهی بودند و مورد اعتماد همه جریان‌های سیاسی و بزرگان نظام بودند. نکته دیگر اینکه آیت‌ا... هاشمی سابقه فعالیت سیاسی بیش از نیم قرن را داشتند و به همین دلیل فضای سیاسی ایران را به‌خوبی می‌شناختند و با ویژگی‌های آن آشنا بودند. در مجمع تشخیص مصلحت نظام افراد مختلفی از طیف‌های مختلف سیاسی حضور دارند و به همین دلیل نیز اختلاف سلیقه و تضارب آرا در این نهاد حکومتی به صورت منطقی وجود داشت. با این‌همه، همه اعضا به دیدگاه اعتدالی آیت‌ا... هاشمی اعتقاد داشتند و به همین دلیل یک فضای معتدل و سازنده در دوران مدیریت آیت‌ا... هاشمی در مجمع حاکم بود. آیت‌ا... هاشمی به‌خوبی سخنان موافق و مخالف را گوش می‌کردند و با حکمت و دوراندیشی جلسات مجمع را مدیریت می‌کردند. ایشان همواره شخصیتی فراجناحی بودند و با هر دو جریان سیاسی کشور اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا مراوده و ارتباط داشتند. در نتیجه آیت‌ا... هاشمی در شیوه مدیریت خود دغدغه‌های جریان‌های سیاسی را لحاظ می‌کردند و اجازه نمی‌دادند فضای کلی مجمع به سمت یک جریان سیاسی خاص تمایل پیدا کند. به نظر من رویکرد آیت‌ا... هاشمی شاهرودی در مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه رویکرد آیت‌ا... هاشمی خواهد بود.

آیت‌ا... هاشمی شاهرودی نیز تلاش خواهند کرد مجمع را به صورت فراجناحی و با در نظر گرفتن منافع کلی نظام مدیریت کنند. نکته دیگر اینکه آیت‌ا... هاشمی شاهرودی نیز مورد اعتماد جریان‌های سیاسی اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا هستند و جریان‌های سیاسی می‌توانند به‌راحتی با ایشان مراوده و ارتباط داشته باشند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین هدف مقام معظم رهبری از انتخاب رئیس و اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام حفظ وحدت در کشور و بین جریان‌های سیاسی باشد.

در بین اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام، نام دو کاندیدای اصولگرای انتخابات ریاست‌جمهوری یعنی محمدباقر قالیباف و سیدابراهیم رئیسی نیز دیده می‌شود. حضور قالیباف و رئیسی در مجمع تشخیص مصلحت نظام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آقای قالیباف و رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال۹۶ شانس خود را برای ریاست‌جمهوری امتحان کردند و با آقای روحانی و دیگر کاندیداهای ریاست‌جمهوری رقابت کردند. به صورت طبیعی هرکدام از کاندیداهای ریاست‌جمهوری دارای برنامه برای مدیریت کشور هستند. در نتیجه حضور آقای قالیباف و رئیسی در مجمع تشخیص مصلحت نظام در راستای تقویت این نهاد بوده است. نکته مهم دیگری که در این زمینه قابل توجه است حفظ وحدت در بین نیروهای انقلاب اسلامی بوده است. مقام معظم رهبری در انتخاب اعضای جدید مجمع نشان دادند که برای ایشان بازنده و برنده انتخابات اهمیت ندارد، بلکه حفظ و وحدت نیروهای انقلاب از همه‌چیز مهم‌تر است. در نتیجه حضور آقای قالیباف و رئیسی به عنوان بازندگان انتخابات می‌تواند وحدت بین نیروهای انقلاب را محکم‌تر از گذشته کند. با این‌همه، نباید از این نکته غافل شد که مجمع تشخیص مصلحت نظام جایی برای اقدامات جریانی و جناحی نیست و اگر کسی قصد داشته باشد رویکرد جناحی خود را به کلیت مجمع دیکته کند با واکنش دیگر اعضای مجمع مواجه خواهد شد.

آقای روحانی کابینه دوازدهم را به مجلس معرفی کرده و مجلس در حال بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی ایشان است. به نظر شما کابینه جدید موفق شده نقاط ضعف کابینه گذشته را پوشش بدهد؟

کابینه دوازدهم در حالی تشکیل شده که مطالبات مردم از آقای روحانی در چهار سال آینده نسبت به چهار سال گذشته تفاوت کرده است. به نظر می‌رسد مهم‌ترین مطالبه مردم از دولت آینده بهبود وضعیت معیشتی است. به همین دلیل نیز آقای روحانی تلاش کرده‌اند با تغییر برخی وزرا و ازجمله وزیر اقتصاد، تیم اقتصادی خود را قوی‌تر از گذشته کنند. از سوی دیگر آقای روحانی تلاش کرده‌اند میانگین سنی کابینه را پایین‌تر بیاورند تا کابینه نسبت به گذشته جوان‌تر شود. البته به نظر من سن نمی‌تواند ملاک مهمی برای یک کابینه باشد و باید کارآمدی افراد را در سمت‌هایی که برعهده می‌گیرند مورد توجه قرار داد. ممکن است یک نفر که سن بیشتری دارد از نظر کارایی و توانمندی وضعیت بهتری از یک جوان داشته باشد و از تأثیرگذاری بیشتری برخوردار باشد.

از سوی دیگر این وضعیت ممکن است برای یک فرد جوان‌تر نیز وجود داشته باشد. بنده معتقدم تنها راه نجات کشور قرار گرفتن دانش در محوریت همه مسائل است. تا زمانی که کشور رویکرد دانش‌محوری به خود نگیرد نمی‌توان به پیشرفت و آینده امیدوار بود. از سوی دیگر یکی از انتقاداتی که به دولت آقای روحانی وارد است عدم استفاده پررنگ از زنان در کابینه بوده است. به نظر می‌رسید با توجه به مطالبه جدی زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین اظهاراتی که آقای روحانی درباره نقش پررنگ زنان در تحولات اجتماعی و سیاسی ایران عنوان می‌کردند زنان سهم موثری در کابینه آینده داشته باشند. با این‌همه، این اتفاق رخ نداد و آقای روحانی از وزیر زن در کابینه خود استفاده نکردند و تنها در معاونت از زنان استفاده کردند.

این در حالی است که به نظر می‌رسد در دولت آینده زنان در بخش‌های معاونت وزارتخانه‌ها و مدیریت‌های میانه دستگاه اجرایی کشور نقش پررنگ‌تری ایفا کنند. با این‌همه، حضور زنان در مناصب مهم دولتی می‌توانست به یک نماد نسبت به توجه به دغدغه‌های زنان جامعه تبدیل شود. به نظر من حضور زنان در مدیریت جامعه یک مساله فقهی است که باید علما درباره آن اظهارنظر کنند. در فقه اسلامی جایگاه زنان و مردان برای مدیریت جامعه در نظر گرفته شده است و روایت‌هایی که برخلاف این مساله را مطرح می‌کنند جایگاه ضعیفی در بین علما دارند. در فقه اسلامی جایگاه مناسبی برای زنان در نظر گرفته شده است. برای مثال در برخی مسائل حقوقی که به مسائل زنان مربوط می‌شود تنها شهادت زنان قابل قبول است و شهادت مردان مورد قبول نیست.

زنان در جامعه اسلامی می‌توانند در همه مناصب‌ و حتی در قوه قضائیه به کار گرفته شوند. بنده در یک جلسه که خدمت آیت‌ا... هاشمی شاهرودی بودم در این‌باره از ایشان سوال کردم. ایشان که مدت‌ها ریاست قوه قضائیه را برعهده داشتند در پاسخ به من عنوان کردند: «زنان مدت‌هاست در سیستم قضائی کشور حضور دارند. با این‌همه، این حضور تبلور بیرونی نداشته است، اما در داخل سیستم قضائی زنان زیادی در مسئولیت‌های گوناگون مشغول به کار هستند. آقای روحانی هم در جلسه دفاع از کابینه دوازدهم عنوان کردند تمایل داشتند از وزیر زن در کابینه استفاده کنند که در نهایت موفق به این کار نشدند. این مساله نشان می‌دهد که آقای روحانی نیز مطالبات زنان جامعه را شنیده و نسبت به آن آگاهی دارد.

آیا آقای روحانی برای انتخاب اعضای کابینه تحت فشار بوده است؟

آقای روحانی تحت فشار بوده، هست و خواهد بود و در این مساله هیچ ‌شکی وجود ندارد. به نظر می‌رسد این مساله درباره انتخاب اعضای کابینه دوازدهم نیز وجود داشته و آقای روحانی نتوانسته به صورت فارغ‌البال افراد مورد نظر خود را برای حضور در کابینه انتخاب کند. به نظر من آقای روحانی از ابتدای دولت یازدهم تاکنون تحت فشار بوده است. با این‌همه، شکل و شیوه این فشارها در مقاطع مختلف متفاوت بوده است. برای مثال مخالفت‌ها با آقای روحانی در طول مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری به اوج خود رسیده بود و ما مشاهده می‌کردیم که جریان رقیب برای شکست آقای روحانی از تمامی ابزارها و امکانات خود استفاده کرد. در مقطع رأی اعتماد مجلس به وزرای دولت یازدهم نیز که اکثریت مجلس نهم در اختیار اصولگرایان بود آقای روحانی نتوانستند برنامه‌های خود را به‌خوبی اجرایی کنند.

شرایط به شکلی بود که برخی از وزارتخانه‌ها مانند وزارت علوم تا مدت‌ها بدون وزیر باقی مانده بود و همه گزینه‌های پیشنهادی آقای روحانی با رأی مخالف نمایندگان مواجه می‌شد. در طول چهار سال گذشته نیز این وضعیت وجود داشت و برخی با تشکیل اتاق فکر در زمینه‌های مختلف در مسیر دولت آقای روحانی کارشکنی می‌کردند. به نظر من فشارها به دولت آقای روحانی در چهار سال آینده نیز وجود خواهد داشت و مخالفان دست از کارشکنی برنخواهند داشت. با این‌همه، آقای روحانی باید در مقابل این فشارها ایستادگی کند و اجازه ندهد رویکرد متعادل دولت در مقابل فشارهای صورت‌گرفته متوقف شود یا اینکه با مشکل مواجه شود. دولت آقای روحانی باید برای مقابله با مخالفان تیم رسانه‌ای خود را تقویت کند و از افرادی در این زمینه استفاده کند که توانایی اقناع افکار عمومی را در جهت دستاوردهای دولت و فشارهای مخالفان داشته باشند.

به نظر شما مهم‌ترین نقاط ضعف کابینه پیشنهادی آقای روحانی برای دولت دوازدهم چیست؟

به نظر من اظهارنظر دراین رابطه زود است و باید ابتدا تصمیم مجلس را در این زمینه مشاهده کرد و سپس کارکرد وزرا را مورد بررسی قرار داد. با این‌همه، آقای روحانی از برخی وزرا که در دولت یازدهم عملکرد موفقی داشته‌اند در دولت دوازدهم نیز استفاده کرده است که این مساله می‌تواند به انسجام کابینه کمک کند. از سوی دیگر، ایشان در برخی زمینه‌ها که احساس می‌شد نیاز به تغییر وجود دارد افراد جدیدی را به عنوان وزیر معرفی کرده است که هنوز کارنامه آنها برای مردم شفاف و مشخص نیست.

به همین دلیل باید اجازه داد و مشاهده کرد که این افراد جدید در آینده چه عملکردی از خود نشان خواهند داد و سپس درباره آنها قضاوت کرد. به نظر می‌رسد آقای روحانی مانند کابینه یازدهم تلاش کرده در کابینه دوازدهم نیز از افراد معتدل، متعهد و متخصص استفاده کند و رویکرد اعتدالی دولت گذشته را ادامه دهد. آقای روحانی باید این نکته را نیز در نظر داشته باشد که انتظار مردم از ایشان در چهار سال آینده افزایش پیدا کرده است و مردم انتظار دارند دولت آینده به وعده‌هایی که به مردم داده است عمل کند. البته این مساله مستلزم همکاری همه نهادهای نظام با دولت آقای روحانی و همچنین حمایت مردم است که امیدواریم این مساله نیز محقق شود.