علاقه روحانی به برگزاری رفراندوم

رییس‌جمهور حقوقدان، بسیار دل در گروی برگزاری همه‌پرسی در مورد مشکلات کشور دارد. پیشنهادی که برای دومین بار است آن را مطرح می‌کند. «اگر جناح‌ها اختلاف دارند صندوق رای را بیاوریم و هرچه مردم گفتند عمل کنیم». این پیشنهاد را حسن روحانی دیروز در سخنرانی سالانه‌اش در مراسم ۲۲ بهمن مطرح کرد. پیشنهادی که او درست سه سال پیش و یک سال پس از روی‌کارآمدن دولت یازدهم هم آن را مطرح کرده بود و صاحب‌نظران از سختی‌های آن گفته بودند. روحانی سه سال پیش بازهم در زمستان در یک سخنرانی گفته بود: « برای یک‌بار هم که شده، درباره مسئله بسیار مهم که ممکن است اختلافی هم باشد...

[مسئله‌ای که] برای همه اهمیت دارد و در زندگی همه تاثیرگذار است، نظر مستقیم مردم پرسیده شود». (ایرنا) آن مرتبه پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی تنها در حد پیشنهاد رییس‌جمهور ماند. نه کسی در دولت درخواست آن را کرد و نه موانع حقوقی رنگارنگی که بر سر راه آن بود آن را در اذهان کمرنگ کرد. دیروز اما حسن روحانی سخنرانی متفاوتی در مراسم ۲۲ بهمن داشت. از آنهایی گفت که در طول ۴۰ سال گذشته از قطار انقلاب پیاده شده‌اند. پیاده‌شدگانی که از نگاه او باید دوباره به قطار انقلاب بازگردند. اما رییس‌جمهور حقوقدان چرا تا این اندازه بر برگزاری رفراندوم اصرار دارد؟ اشاره حسن روحانی در این دو مرتبه‌ای که از رفراندوم صحبت کرده است به اصل ۵۹ قانون اساسی بوده است.

در این اصل آمده است: «در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه‌مقننه از راه همه‏پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آرای عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد». اما همه‌پرسی هم انواعی دارد. براین‌اساس، دو نوع همه‌پرسی وجود دارد: اختیاری و اجباری. همه‌پرسی اجباری معمولا برای تصویب قانون اساسی یا متمم آن است.

در همه‌پرسی اختیاری نمایندگان مجلس ممکن است با اکثریت قاطع مسئله‌ای را به رای عمومی واگذارند یا دولت، در غیاب مجلس یا با وجود آن، موضوعی را به رای عمومی بگذارد. همه‌پرسی با درخواست همگانی است. در بسیاری از سیستم‌های حکومتی دنیا، که اگر مجلس قانون‌گذاری به میل خود موضوعی را به همه‌پرسی نگذارد، کسانی از مردم که صلاحیت رای‌دادن دارند، ممکن است درخواستی را امضا کنند که موضوع به رای عمومی گذاشته شود. شمار لازم برای این درخواست، بر حسب قوانین کشورها، از ۵ تا ۱۵ درصد مجموع رای‌دهندگان در آخرین انتخابات است.»

پیشنهاد بی‌اثر روحانی

روحانی تمایل ویژه‌ای برای برگزاری رفراندوم دارد اما در این دو مرتبه‌ای که پیشنهاد آن را داده هیچ‌گاه اشاره نکرده است که دوست دارد رفراندوم در مورد چه موضوعی صورت بگیرد؟ آن را مطرح کرده و دیگر پیگیری‌ در موردش نکرده است. روحانی چه در دور اول ریاست‌جمهوری‌اش که بیم انتخابات ۹۶ را داشت و چه حالا که انتخابات ۹۶ را با پیروزی پشت سر گذاشته است، قدمی عملیاتی برای برگزاری رفراندوم برنداشته است. روحانی به‌عنوان مجری اجرای قانون اساسی به اصل ۵۹ علاقه‌ای ویژه‌ای دارد اما گویا به عملیاتی‌کردن آن فکر نکرده است. شاید این بار روحانی بر پیشنهادش جامه عمل بپوشاند و گامی برای برگزاری این رفراندوم در روزهایی که کشور شرایط پرچالشی را پشت سر گذاشته است، بردارد.