«بايد استغفار كنيم و بگوييم خدايا غلط كرديم؛ ما را ببخش كه به برجام و مذاكره با دشمنان دل‌خوش كرده بوديم؛ ما را ببخش كه به اروپايي‌ها دل‌خوش كرده‌ايم! حتي برخي به روسيه و چين دل بسته‌اند؛ آنها هم اشتباه مي‌كنند؛ آيا فكر مي‌كنند آنها ما را دوست دارند؟ كساني كه واقعا ما را دوست دارند همين خدا و اولياي الهي هستند.» اين جملات بخشي از اظهارات آيت‌الله محمد‌تقي مصباح‌يزدي، رييس موسسه آموزشي و پژوهشي امام‌خميني(ره) در شب شهادت امام جواد (ع) است كه در آن اذعان داشتند
ما بايد بابت مذاكره با امريكا و همچنين توافق برجام به درگاه حضرت حق توبه كنيم و اين در حالي است كه مخاطب سخنان آيت‌الله مشخص نيست زيرا برجام تصميم كلي نظام بوده و علاوه بر دولت مجلس و شوراي نگهبان هم در آن سهيم بوده‌اند. نبايد فراموش كرد به ثمر نشستن برجام تصميم كل نظام بود. البته در انجام هر مذاكره‌اي مي‌توان مدعي شد نتيجه بهتري نيز امكان حصول داشته است اما نتيجه مذاكرات ايران و ١+٥ بهترين نتيجه‌اي بود كه حاصل شده حال اگر يك طرف اين توافق بدقولي كرده و زير قرارداد زد، تمام طرفين بايد توبه كرده و اظهار ندامت كنند؟
به هر حال در مذاكره اصل اين است كه نمي‌توانيد وارد شرايط برد-باخت شويد. مذاكره بايد برد-برد باشد. ايران توانست در برابر پنج كشور قوي دنيا استدلال‌هاي خود را بيان و تحميل كند و حقانيت خود را به اثبات برساند. به نظر مي‌رسد مخاطب سخنان آيت‌الله مصباح‌يزدي دولت باشد اما بايد توجه كرد كه دولت تنها مجري سياست‌هاي كلان نظام بوده است. همه مسوولان ارشد و افكار عمومي كمك كردند تا دستاورد برجام به بار بنشيند؛ بنابراين اين توافقنامه دستاورد كل نظام بود نه يك جناح يا يك دولت كه امروز برخي از طرف جريان منتقد دولت خواهان استغفار و استغاثه شده‌اند. در فقه اسلامي «توبه» به معناي بازگشت است. در منابع فقهي، اقسام گناهان و طريق توبه از هريك و نيز اثر توبه در كيفرهاي دنيوي مطرح شده است.
بر اين اساس، در ابتدا تعيين مي‌شود كه گناه صرفا در محدوده حق‌الله است يا علاوه بر آن جنبه حق‌الناس نيز دارد. حق‌الله مربوط به اموري مي‌شود كه ميان بنده و معبود است و حق‌الناس، حقي است كه يك بنده بر گردن بنده ديگري دارد حال آنكه آيا «برجام» حقي از مردم ايران را ضايع كرده باشد برعهده اهل فن است. محمد مهاجري، فعال سياسي اصولگرا معتقد است توبه امري مذهبي است كه ميان بنده و پروردگار است و نبايد به آن رنگ و بوي سياسي داد. مهاجري مي‌گويد اگر قرار بر توبه باشد، به جاي برجام از طلبكاري از نظام بايد توبه كرد.
مدتي است واژه توبه سياسي به ادبيات سياسي ايران اضافه شده است. پيام اين واژه‌سازي براي مردم چيست؟
كلمه توبه يك بار مذهبي و شرعي دارد كه بار معنايي آن با آنچه اين روزها به عنوان توبه سياسي مطرح مي‌شود، متفاوت است. موضوع توبه تنها نزد خداوند بوده و يك موضوع شخصي است كه شرايط خاصي را مي‌طلبد زيرا انسان بايد در شرايط روحي ويژه‌اي به خداوند قول دهد كه اشتباه خود را تكرار نمي‌كند. مدتي است برخي افراد توبه سياسي را به معناي توبه شرعي مطرح كرده‌اند كه به عقيده ميان اين دو توبه تفاوت بسيار بوده و فقط يك تشابه اسمي در اين ميان رخ داده است زيرا بار معنايي اين دو كلمه كاملا با هم متفاوت است.
از نظر شما توبه سياسي به چه معنا است؟
هر انساني در هر اموري امكان دارد دچار اشتباه شود و طبيعتا فردي كه وارد كار سياسي مي‌شود از اين موضوع مستثنا نيست زيرا هيچ انساني نمي‌تواند ادعا كند كه وارد كار سياسي شده و تمام كار‌هاي او درست بوده است. هيچ فردي جز معصومين(ع) از خطا و اشتباه بري نيست. مدتي است برخي افراد درباره اتفاقات سياسي اخير مانند برجام يا اتفاقات سال ٨٨ مي‌گويند مسببين اين اتفاقات بايد در پيشگاه مردم توبه كنند كه موضوع درستي نيست. انسان در فرآيند فعاليت‌هاي سياسي خود اقداماتي را انجام مي‌دهد كه آنها با وضعيتي كه براي خود پيش مي‌آيد مرتبط بوده و ممكن است واكنش‌هايي داشته باشد كه بعدها از كرده خود پشيمان شده و بخواهد معذرت‌خواهي يا توبه كند.
به عقيده من اين عذرخواهي از اشتباه، خود يك اشتباه محسوب مي‌شود بنابراين در فضاي سياسي، توبه سياسي به آن معنا كه ما بخواهيم با توبه شرعي يكسان‌سازي كنيم دو موضوع جدا از هم است. اگر كسي در حزبي عضو شده، به يك كانديدا راي داده يا اقدامات سياسي از اين دست انجام داده باشد، در زمان انجام آن فعل از نظر خودش كار درستي كرده است اما اگر در آن زمان نفهميده كاري كه انجام مي‌دهد درست بود بايد به عقل چنين آدمي شك كرد. در فعاليت سياسي افراد چون با اوضاع و احوال وقت جامعه مرتبط است امكان اشتباه وجود داشته و توبه سياسي معنايي ندارد بنابراين توبه در فعاليت‌هاي سياسي نيز امري شخصي بوده و كسي نمي‌تواند بگويد كه فلان شخص بابت انجام يك فعلي بايد توبه كند.
اگر شما مسوول بوديد و قصد توبه داشتيد، از چه اقدام سياسي توبه مي‌كرديد؟ آيا برجام در فهرست شما براي توبه وجود دارد؟
من همچنان معتقدم برجام يكي از درخشان‌ترين، پرافتخار‌ترين، شجاعانه‌ترين و قابل دفاع‌ترين كارهايي است كه در جمهوري اسلامي ايران انجام شده است. اينكه متصور شويم من يا هركس ديگري از روي ترس گوشه‌گير شده و از حضور در جامعه امتناع بورزد، نامش شجاعت نيست. اگر فردي از ترس در پستو قايم شود، حق ندارد افرادي كه در مقابل دشمن سينه سپر كرده و شكست مي‌خورند را ملامت كند.
قطعا شكست با سينه ستبر در برابر دشمن بسيار جايگاه بالاتري نسبت به مخفي شدن در پستو دارد. قبل از انقلاب افرادي بودند كه اعتقادي به مبارزه با رژيم پهلوي نداشته و داستان مشت و درفش را مطرح مي‌كردند اما همين افراد اين روزها سينه چاك انقلاب شده‌اند. در عرصه بين‌الملل هزار و يك اتفاق رخ مي‌دهد و ممكن است در اين اتفاقات شكست بخوريم اما قطعا ارزش اين شكست از آدم‌هايي كه در تابستان مقابل كولر و در زمستان زير كرسي نشسته و كاري نمي‌كنند، بالاتر است. در موضوع برجام مسوولاني پاي ميز مذاكره رفته و امتيازاتي گرفته و امتيازاتي دادند. حداقل دستاورد اين مسوولان آن است كه ايران نزديك به چهار سال تيتر يك اخبار دنيا بود و اين يك افتخار بزرگ است اما متاسفانه فردي كه حتي كلمه‌اي با دوستان خود نمي‌تواند صحبت كند و تحمل دوستان خود را ندارد، منتقد برجام شده است. به نظر من برجام از موضوعات به‌شدت
قابل دفاع است.
بايد از طلبكاري از نظام و انقلاب توبه كرد. بايد از اسراف، تندروي و فساد توبه كرد. بايد از اقدامات ضداخلاقي كه به نام انقلاب انجام داديم، توبه كرد. من اگر قرار باشد روزي توبه كنم، اگر مرتكب يكي از اين اقدامات شده باشم، توبه مي‌كنم.
به نظر شما مطرح كردن مفاهيمي از اين دست در شرايط كنوني چه كاركردي دارد؟
معمولا افرادي كه اين موضوعات را مطرح مي‌كنند تنها به دنبال مصرف داخلي اين اظهارات آن هم نه در بعد ملي بلكه در بعد جريان خود هستند. شما تصور كنيد يك عملياتي انجام مي‌شود كه خروجي آن شكست است. هنر آن است كه از عمليات شكست خورده، يك پيروزي را تصوير كنيد. در موضوع برجام مگر محمدجواد ظريف به تنهايي اين مهم را انجام داده است؟ كليت نظام پاي اين موضوع ايستاد و درست نيست كه انگشت اشاره به سمت يك يا دو نفر نشانه رود. من اعتقادي به شكست برجام ندارم اما بر فرض محال اگر برجام شكست هم خورده باشد، مردانگي آن است كه از عمليات شكست خورده دفاع كنيم. در ٨ سال دفاع مقدس برخي عمليات‌هاي ايران به‌صورت كامل شكست خورد اما همان عمليات شكست خورده باعث افتخار بسياري از فرماندهان و مسوولان است.
- 18
- 2
