حسین مرعشی: در چهل سال گذشته، نظام کارآمدی را ارائه نکردیم

حسین مرعشی، استاندار اسبق کرمان و رئیس دفتر رئیس جمهور در دولت آیت‌الله هاشمی، به جای توصیف گذشته و قبل از انقلاب، نگاهش به حال و آینده است. این سیاستمدار عملگرا پیشنهاد بازبینی ساختاری و به روز کردن جمهوری اسلامی را مطرح کرده و آن را نسخه حل مشکلات می‌داند.

مهمترین اتفاقی که در انقلاب اسلامی افتاد چه بود و الان در کجا قرار داریم؟

بسم الله الرحمن الرحیم. انقلاب اسلامی سال ۵۷، مهم‌ترین کاری که کرد این بود که یک نیروی بزرگ ملی را آزاد کرد. یعنی ملت را که در چنبره سیاست‌مداران وابسته و خود دولت‌هایی که در ایران نفوذ داشتند، و نیز خود سیستم استبدادی آن زمان محصور بود، این نیرو را آزاد کرد. آزاد کردن نیرو آن قدر مهم بوده که به رغم همه مشکلاتی که در این ۴۰ سال با آن مواجه بودیم، ، ایران سرپا و بانشاط مانده است.

این مشکلات هم، بخشی ناشی از اشتباهات خود ماها بوده در اداره کشور، در اداره سیاست داخلی، در اداره سیاست خارجی. بخشی از این مشکلات هم ناشی از تحرکات بیرونی بوده است، مثل جنگ، مثل جریان منافقین. اینها زحمات زیادی درست کردند برای ایران، ترورهای سال ۶۰ و بعد تحریم‌های شکننده‌ای که بر ایران تحمیل شد، قبل از مسئله هسته‌ای و بعد از مسئله هسته‌ای، قبل از برجام و بعد از برجام که اخیرا درگیرش هستیم.

نیروی ملت که انقلاب آن را آزاد کرد، هنوز زنده است

به رغم همه این مشکلات و بعضا بی کفایتی‌ها و اشتباهات در سیاستگذاری، ایران سرپا و بانشاط مانده است. همیشه فکر می‌کنم آن نیرویی که نیروی ملت بود و انقلاب اسلامی ۵۷ آن را آزاد کرد، خیلی عظیم بود و هنوز زنده است و هنوز حرکت دارد. اما ناظر به آینده، من فکر می‌کنم چهلمین سال پیروزی انقلاب که امسال است، سال آینده چهلمین سال استقرار نظام است. انقلاب اسلامی، یک محصول داشته، آن محصول جمهوری اسلامی است. من فکر می‌کنم بهانه چهلمین سال پیروزی و چهلمین سال استقرار نظام، فرصت خیلی خوبی است که ما ایده‌ای را مطرح کنیم، ارزیابی گذشته، پی‌ریزی آینده. الان می‌توانیم بعد از ۴۰ سال، نگاه به گذشته کنیم و ببینیم اشکالات مجموعه کجا بوده و آینده را باید چگونه پی‌ریزی کنیم.

ساختار نظام را با الگوی دهه شصت طراحی کردیم

اولین مسئله‌ای که من فکر می‌کنم می‌تواند مورد ارزیابی قرار گیرد، مدلی که ما برای ساختارهای نظام طراحی کردیم، اینها با الگوی دهه شصت است. یعنی ما براساس الگوی دهه ۶۰ که مردم ایران، اکثریت قاطع‌شان امام را قبول داشتند، دوست داشتند و در امام، هر کسی گمشده‌های خودش را می‌دید، براساس آن مدل، یک نظام سیاسی را پی‌ریزی کردیم و تا امروز هم ادامه پیدا کرد. الان نسل عوض شده است. شرایط عوض شده، دنیا عوض شده. نظام اطلاع رسانی تغییر کرده. امروز در سراسر دنیا بحرانی به نام بی‌اعتمادی به حکومت‌ها به‌وجود آمده. حکومت‌های عاقل، حکومت‌هایی هستند که قبل از آن که این بحران خود را نشان دهد، مثلا اتفاقی که الان در فرانسه کم و بیش می‌بینیم اتفاق افتاده، قبل از آن که به چنین نقطه‌ای برسد، خودشان را به‌روز می‌کنند. من فکر می‌کنم که ما می‌توانیم نظام جمهوری اسلامی را و همه ارزش‌هایی که معتقد هستیم در آن وجود دارد، به مدل جدید تبدیل کنیم. جهان تغییر کرده، فضای ایران تغییر کرده. ما می‌توانیم با یک بازسازی سیاسی، نظام را نزد مردم، مشروعیت و مقبولیتش را آنقدر افزایش دهیم که کسی طمع نکند در ایران، و در استقلال ایران طمع نکند.

بحران کارامدی

مطلب دومی که به نظر من خیلی مهم است، بحران کارامدی است. ما به هر دلیلی در چهل سال گذشته، نظام کارآمدی را ارائه نکردیم. یعنی مثلا در بخش اقتصاد، خیلی کارهای مهم در ایران شده، خیلی موفقیت‌ها داشتیم. اینها بحثی نیست. ولی شاخصی را نمی‌توانیم نادیده بگیریم، و آن سهم ایران از اقتصاد جهانی است. ایران یک درصد از جمعیت دنیا را داشته، الان هم یک درصد از جمعیت دنیا را دارد. ایران یک درصد از خشکی‌های زمین را هم در اختیار دارد. ولی ایران قبلا ۱.۲ درصد اقتصاد جهانی را داشت، امروز ۰.۵۵ اقتصاد جهانی را داریم. یعنی تقریبا سهم ما از اقتصاد جهانی به نصف تقلیل پیدا کرده است. این یک مسئله مهم است.

مسئله مهم دیگر، نظام اداری ایران و نقش دولت و حاکمیت در اقتصاد و اداره جامعه، که خیلی گسترده شده است. یعنی ایران، یکی از بزرگ‌ترین نظام‌های اداری جهان را دارد به نسبت جمعیتش، و ناکارامدی این سیستم، به اضافه فسادی که بعضا در این سیستم بروز می‌کند، کشور را رنج می‌دهد و مردم را اذیت می‌کند. ما برای افزایش کارامدی چه در بعد اقتصاد، چه در بعد فرهنگ، چه در بعد مسائل اجتماعی، چه در بعد سیستم اداری و مبارزه با فساد، شایسته است با تجربه ۴۰ سال گذشته، گام‌های بزرگی را در سال آینده برای دهه‌های آینده برداریم. من فکر می‌کنم آنقدر انقلاب اسلامی، عمیق در متن مردم ایران جریان دارد که به رغم نارضایتی‌ها، رنجش‌ها و بداخلاقی‌های بخش‌هایی از حکومت نسبت به مردم، این ظرفیت در جمهوری اسلامی وجود دارد که ما یک‌ بار دیگر این نظام را بتوانیم همه زوایای آن را نگاه کنیم، مسائلش را بررسی کنیم، آن را بروز و همراه کنیم با خواسته‌های نسل امروز، و تبدیلش کنیم به نظام کارامدی که بتواند عقب ماندگی‌های تاریخی ایران را ان شاءالله جبران کند.

به این موضوع فکر شده یا تنها در حد ایده است؟

من خودم ایده‌های روشنی دارم که پخش تلویزیونی اینها را مصلحت نمی‌دانم. چون فکر می‌کنم موضوعی نیست که موضوع یک حزب، موضوع یک جریان و موضوع یک جبهه باشد. ما باید در کل نظام و در بین جناح‌های سیاسی مختلف، بتوانیم به یک راهکار برسیم. شاید سال ۱۳۹۸ را بگذاریم سال ارزیابی گذشته، پی‌ریزی آینده، با هر عنوانی. اگر چنین ماموریتی را رهبری معظم نظام بدهند به همه سیاستمداران و به همه صاحبان فکر و صاحبان اندیشه، راهکارها می‌تواند آماده شود و در سطحی از سطوح بالای کشور، حتی فراتر از جمع سران قوا، بتواند این جمع بندی‌ها انجام شود.

کیوان مهرگان