چنان که این روزها مدام می‌شنویم و امروز با تیترهای درشت بر صفحه اول روزنامۀ «ایران ورزشی» نقش بسته، فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) به فدراسیون فوتبال ایران هشدار داده هر چه سریع‌تر( تا هشتم شهریور) باید شرایط حضور زنان در ورزشگاه‌ها را فراهم کند و در غیر این صورت، فوتبال ایران تعلیق خواهد شد. (از نگاه فیفا جلوگیری از ورود زنان به ورزشگاه و سلب حق تماشای یک مسابقه مصداق تبعیض جنسیتی است).
همین هشدار و بیم تعلیق، سبب شده وزارت ورزش و فدراسیون دست به کار شوند و بجنبند و جایگاه های ویژه ای در ورزشگاه ها تعبیه شود و با تأکید بر جدابودن صندلی ها و راهروها ملاحظات شرعی را هم رعایت کنند. البته با این هدف که کابوس تعلیق از فوتبال ایران دور شود.
با این حال پاسخ دفتر آیت الله مکارم شیرازی از مراجع شناخته شده تقلید این تصور را ایجاد کرده که شاید دولت و وزارت ورزش از تصمیم خود منصرف شوند.
در پاسخ دفتر آیت الله مکارم آمده است:
«جو حاکم در ورزشگاه‌ها برای حضور زنان مناسب نیست و شکی نیست که اختلاط جوانان سرچشمه مشکلات زیادی از نظر اخلاقی و اجتماعی می‌شود. اضافه بر این در بعضی انواع ورزش، مردان پوشش مناسبی در برابر زنان ندارند. بنابراین لازم است از حضور در این برنامه‌ها خودداری کنند؛ به خصوص این که این برنامه‌ها را از رسانه‌ها می‌توانند ببینند و حضور آنها ضرورتی ندارد».
به این بهانه و بی آن که قصد تفسیر پاسخ یا فتوای آیت الله در میان باشد که از صلاحیت این قلم خارج است و تنها برای رفع نگرانی دوستداران میلیونی فوتبال می توان این نکات را یادآور شد:
۱. اگر بنا باشد موضوعی را به خاطر «ضرورت نداشتن» نفی کنیم خود مسابقه فوتبال و تماشای آن نیز واقعا چقدر ضرورت دارد؟
خیلی از کارهایی که در دنیای مدرن انجام می شود به معنی سنتی یا دینی کلمه ضرورت ندارد و چه بسا مصداق عملی لهو باشد اما از اختصاصات دنیای جدید همین است که افراد وارد کارهایی می شوند که چه بسا تصور نمی شده ضرورت دارد.
کما این که در گذشته اگر از بسیاری از علما سؤال می شد دخالت در سیاست یا تصدی امور حکومتی ضرورت دارد چه بسا پاسخ می دادند ضرورت ندارد و به همین خاطر کناره می گرفتند حال آن که اکنون چنین سخنی طرح نمی شود.
۲. آیت الله مکارم نفرموده اند «حرام است» یا «جایز نیست» بلکه گفته اند «ضرورتی ندارد» یا «مناسب نیست» و آشنایان به مباحث فقهی تفاوت این دو را درک می کنند.
خصوصا این که گفته اند «خودداری کنند» و نگفته اند این برنامه را «ملغی کنند» و بدین ترتیب می توان گفت مخاطب آیت الله نه دولت و وزارت ورزش و فدراسیون فوتبال که خود زنان هستند.
۳. حضرت آیت الله پیش از این در فتوایی مشهور و شاید بی سابقه استعمال سیگار و انواع دخانیات را حرام اعلام کرده بودند اما در پی آن نه شرکت دخانیات جمهوری اسلامی ایران تعطیل شده و نه عرضه و فروش سیگار غیر قاچاق ممنوع اعلام شده است.
بدیهی است که مقلدین آقای مکارم نباید سیگار بکشند و علی القاعده نمی‌کشند. در این فقره هم مقلدین این مرجع تقلید یا مراجع دیگر که چنین نظری دارند باید از حضور در ورزشگاه‌ها خودداری کنند یا زنان و دختران خود را نهی کنند.
آیت الله مکارم شیرازی و برخی مراجع محترم تقلید بهره های بانکی را نیز حرام می‌دانند یا حداقل در قبال وام و تسهیلات و به صورت مرکب و نه سود سپرده یا برای دیرکردها ولی بانک ها هیچ گاه به این اعتبار پرداخت بهره یا دریافت دیرکرد را متوقف نکرده اند یا این فتواها عذرموجهی برای نپرداختن بدهی های بانکی به حساب نیامده است.
در جمهوری اسلامی ایران هر چند مطابق فقه شیعه عمل می شود اما در قالب قوانین مصوب و آیین نامه های مدرن است و نه به شکل سنتی و پراکنده و نظرات متفاوت مراجع هم ممانعتی ایجاد نمی کند و مقلدین البته ملزم به رعایت اند و مثال های سیگار، بهره بانکی، کار زنان، موسیقی و مانند اینها گویا هستند.
در مواردی مانند مسابقه «برنده باش» البته صدا و سیما به نظر آقای مکارم عمل کرد چون گویا مقام معظم رهبری نیز چنین خواسته بودند و احساس عمومی هم این بود که بخت آزمایی است و تعطیلی آن یک چالش ملی و بین المللی ایجاد نمی کرد و اتفاقا تأمین نظر مردم بود.
۴. خوش‌بختانه در سؤال مفروض، پرسش کننده به جنبه های مختلف پرداخته ولی کاش در پرسش های دیگر یا توضیحاتی که وزیر ورزش و مقامات فدراسیون فوتبال به آقایان مراجع می دهند یادآور شوند مطلقا قرار نیست دختران کنار پسران ورزش کنند و اختلاطی صورت پذیرد.
در واقع لفظ همین «ورزشگاه» سوء تفاهم ایجاد کرده است زیرا زنان به یک «تماشاخانه» بزرگ می روند و به جای نمایش، فوتبال تماشا می کنند و صحبت بر سر تماشاست نه ورزش . کما این که اکثر تماشاگران چه بسا اهل ورزش نباشند و به قصد تماشا به استادیوم می روند همان گونه که به سالن سینما یا تئاتر یا کنسرت با این تفاوت که اینجا ظرفیت تماشاگر بسیار بیشتر است.
مهرداد خدیر
- 10
- 132
