به گزارش رویداد۲۴، یکی از وظایف ابتدایی دفاع هوایی هر کشوری، تشخیص هواپیمای دوست و دشمن است. معمولا نیروهای نظامی در تشخیص این دو بسیار دقت عمل دارند. ۱۸ دی ۱۳۹۸ که بعد از حمله موشک‌های بالستیک ایران به پایگاه‌های آمریکایی در عراق، ایران در وضعیت هشدار سطح بالا بود، پدافند هوایی خودی اشتباه تراژیکی کرد و یک هواپیما مسافربری را به جای موشک کروز سرنگون کرد.
بحث‌های زیادی درباره دلایل شلیک به هواپیمای اوکراینی مطرح شد؛ برخی جریان‌های داخلی از وجود یک نفوذی سخن گفتند و معتقد بودند نیروهای امنیتی نظامی و مسئولان داخلی باید رد پای نفوذ در فاجعه شلیک به هواپیمای اوکراینی را پیدا کنند. مسئولان رسمی اما اعتقاد داشتند این اتفاق، تنها یک خطای انسانی بوده است.
نشریه فوربس ماجرا را از زاویه دیگر بررسی کرده و به علل این سانحه پرداخته است. در گزارشی که فوربس نوشته، گفته شده موشک شلیک شده از پدافند ضد هوایی تور-ام۱ روسی بوده که SA-15 گانتلت نیز نامیده می‌شود و یک ضد هوایی کوتاه‌برد است که در پایان خط دفاعی برای حفاظت از تاسیسات نظامی و زیرساخت‌ها علیه جنگنده‌هایی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند قرار داده می‌شود.
این پدافند موشکی دارد که در کلاهک کوچک آن ۳۲ پوند مواد منفجره (۱۴.۵ کیلوگرم) تعبیه شده است. این مواد منفجره مانند اسپری به سمت هدف پرتاب می‌شوند. اما سوال اصلی اینجاست که چطور رادار این پدافند هواپیمای مسافربری را از موشک دشمن تشخیص نداده است.
بویینگ ۷۳۷-۸۰۰ نوع خاصی از سیگنال را با کد شناسایی منحصر به فردی مخابره می‌کند. اگر تجهیزات تعبیه شده روی SA-15 تحت عنوان «تشخیص دهنده دوست از دشمن» خراب شده باشد، اپراتور‌های پدافند باید به زمان پرواز هواپیماهای مسافربری در محدوده‌شان نگاه کنند و ببیند آیا هدف آنها با زمان پرواز یک هواپیما جور در می‌آید یا نه.
گفته می‌شود پرواز اوکراینی بیش از یک ساعت تاخیر داشته است. اپراتور پدافند همچنین باید سرعت و مسیر هواپیما را در رادار بررسی کند
دیوید دیپتولا ژنرال بازنشسته نیروی هوایی آمریکا در مصاحبه‌ای گفته «اپراتور باید ببیند آیا سرعت این پرنده بالاست و ارتفاع کم به سمت یک منطقه حساس حرکت می‌کند یا خیر؟ پرواز اوکراینی در ارتفاع ۸۰۰۰ فیتی با سرعت تقریبی ۲۷۵ گره حرکت می‌کرده است. این سرعت و ارتفاع برای یک هواپیمای مسافربری عادی است.»
به گفته دیپتولا، این هواپیما در ارتفاع عادی با سرعت عادی حرکت می‌کرده و بدون اینکه تلاش کند خودش را مخفی کند در مسیر معمولی‌اش در حرکت بوده است.
به گزارش رویداد۲۴ نشریه فوربس درباره اینکه این هواپیما در وضعیت عادی حرکت می‌کرده، نوشته «چیزی که تصمیم‌گیری اپراتور را سخت کرده وضعیت هشدار بوده است. اپراتور خبر داشته که نیروی هوایی آمریکا کمپینی را برای از بین بردن پدافند‌های هوایی دشمن برای جبران حملات ایران به پایگاه‌های آمریکا در بغداد آغاز کرده‌اند و احتمالا جنگنده‌های آمریکایی با آزادی عمل بیشتری حق اجرای عملیات داشتند.»
به گفته مایکل المن همکار ارشد بخش دفاع موشکی موسسه مطالعات استراتژیک بنی المللی به فوربس گفته در چنین شرایطی الاکلنگ انگیزه‌ها بین «اول شلیک کن، بعد سوال کن» در نوسان بوده است.
آیا اپراتور تنها ۱۰ ثانیه برای تصمیم‌گیری فرصت داشته است
مساله دیگری که فوربس مطرح کرده این است که به احتمال زیاد ارتباط اپراتور پدافند SA-15 با شبکه رادار دفاع هوایی مرزی کشور قطع شده بود.
اگر واحد پدافندی‌ای که در باره آن حرف می‌زنیم مستقل عمل می‌کرده، پس باید به این نتیجه رسید که دید اپراتور‌های آن تقریبا ۱۱ تا ۱۳.۵ مایل بوده است.
موشک‌های این نوع پدافند بردی معادل ۷.۵ مایل دارند. با توجه به سرعت پایین هواپیمای اوکراینی اگر این هواپیما در محدوده برد موشک‌های پدافند قرار گرفته باشد، اپراتور چیزی حدود ۱ دقیقه و ۵۳ ثانیه وقت داشته تصمیم‌گیری کند.
اگر این هواپیما مستقیما از روی پرتاب گر عبور کرده باشد، افسر مسئول اپراتور چیزی در حدود حدود ۳ دقیقه و ۳۹ ثانیه وقت داشته است. هر دو فرض یعنی زمان اپراتور بسیار بیشتر از ۱۰ ثانیه بوده است.
کارلو کپ موسس اندیشکده قدرت هوایی اتریش با اشاره به این اعداد گفته با توجه به ابزار‌های متعددی که برای شناسایی و تشخیص نوع پرنده در اختیار این نوع پدافند قرار دارد، بهانه‌ای برای اشتباه کردن وجود ندارد.
آیا شلیک به هواپیما پیش از این صورت گرفته است؟
نیویورک تایمز در گزارشی با اشاره به اسناد طبقه بندی شده پنتاگون مدعی شده در بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ نیز واحد‌های دفاع هوایی ایران به دو هواپیمایی مسافربری ایرانی در شرایطی که تنش‌ها با اسرائیل بالا رفته بود و اسرائیل قصد حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را داشت شلیک کرده‌اند. این ادعا هیچگاه توسط هیچ مقام رسمی در ایران تایید نشده است.
به گزارش رویداد۲۴، آمار سقوط هواپیماهای ایرانی در تاریخ مورد ادعای پنتاگون یعنی سال‌های ۸۵ تا ۸۷ را مورد بررسی قرار دادیم.
سال ۱۳۸۵
ششم آذر ۱۳۸۵: یک فروند هواپیمای آنتونوف ۷۴ متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فرودگاه مهرآباد سقوط کرد. در این حادثه ۳۶ نفر کشته و ۲ نفر زخمی شدند.
دهم شهریور ۱۳۸۵: سقوط هواپیمای توپولوف ۱۵۴ شرکت ایران ایرتور در فرودگاه مشهد. این هواپیما در مسیر بندرعباس-مشهد در حال حرکت بود. این هواپیما حامل ۱۴۸ مسافر بود. در این حادثه ۲۸ نفر کشته و ۵۰ نفر زخمی شدند.
سال ۱۳۸۶
۱۲ دی ۱۳۸۶: یک فروند هواپیمای فوکر ۱۰۰ شرکت ایران ایر ساعت هنگام برخاستن از باند فرودگاه مهرآباد دچار حادثه شد. این هواپیما که حدود صد مسافر داشت، قرار بود از تهران به مقصد شیراز پرواز کند، اما چرخ‌های هواپیما هنگام برخاستن به علت انحراف از باند فرودگاه کنده شد و بال هواپیما آتش گرفت.
پنجم آذر ۱۳۸۶: یک فروند هواپیمای نظامی اف-۴ فانتوم ارتش ایران به علت نقص فنی در منطقه کنارک چابهار سقوط کرد و دو سرنشین آن کشته شدند.
سال ۱۳۸۷
سوم شهریور ۱۳۸۷: سقوط هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ ایرانی در اجاره شرکت هواپیمایی آیتک ایر قرقیزستان با ۹۰ مسافر که ۷۰ نفر از آنان جان باختند.
۲۷ بهمن ۱۳۸۷: هواپیمای مسافربری ایران ۱۴۰ در حوالی فرودگاه شاهین شهر اصفهان سقوط کرد و تمامی پنج سرنشین هواپیما جان باختند.
۱۶ تیر ۱۳۸۷: یک فروند هواپیمای شکاری اف-پنج ارتش ایران در حین انجام ماموریت در پایگاه هوایی امیدیه خوزستان سقوط کرد و خلبان و کمک خلبان آن جان باختند.
۲۳ خرداد ۱۳۸۷: یک فروند کایت موتوردار نظامی حین بارریزی با چتر سقوط کرد و ۲ سرنشین آن در دم جان باختند.
۲۶ فروردین ۱۳۸۷: یک فروند هواپیمای سوخو ۲۴ متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حوالی ساعت ۱۹ هنگام فرود دچار نقص فنی شد و سقوط کرد. خلبان و کمک خلبان اجکت کردند و سالم ماندند.
بیشتر هواپیماهایی که در این تاریخ‌ها سقوط کرده‌اند، نظامی بودند و مسافربری نبوده‌اند. در موراد سقوط هواپیماهای مسافری در یک مورد علت سقوط هواپیمای توپولوف بندرعباس مشهد، باز نشدن چرخ هواپیما بوده است.
هواپیمای فوکر ۱۰۰ به علت مشکل در بال هنگام بلند شدن بوده است و این هواپیما اصلا در آسمان نبوده که شلیکی به آن صورت بگیرد.
هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ ایرانی در ایران سقوط نکرده و محل سقوط آن در مناس قرقیزستان بوده بنابراین به نظر می‌رسد بحث شلیک به آن منتفی باشد بنابراین ادعای نیویورک تایمز واقعی به نظر نمی‌رسد مگر آنکه موضوع به هواپیمای مسافربری مربوط نباشد یا مورد اشاره مربوط به سال‌های دیگر باشد.
در پی اعلام خبر شلیک اشتباهی به هواپیمای مسافربری اوکراینی با پدافند هوایی ایران توسط سردار حاجی زاده فرمانده هوافضای سپاه پاسداران، امید محدث فرزند مجتبی محدث مسوول انتشارات عقیدتی سیاسی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در جمع خبرنگاران حادثه سقوط هواپیمای سی۱۳۰ ارتش جان خود را از دست داده بود در توییتر خود نسبت به احتمال سقوط آن هواپیما با شلیک‌های اشتباهی تشکیک کرده بود.
امید محدث در توییتر خود متنی با این مضمون نوشته که نمی‌خواهد به این فکر کند که آیا این موضوع پیش از این هم رخ داده است یا خیر.
هواپیمای حامل شهید محدث آذر ۸۴ روی منطقه‌ای مسکونی در تهران سقوط کرد و بیش از ۱۱۰ قربانی برجای گذاشت. گفته می‌شود امید محدث در همان سال‌ها بار‌ها به غلامعلی حداد عادل رییس وقت مجلس شورای اسلامی برای روشن شدن دلایل این حادثه نامه نوشته بود.
- 15
- 2
