استاد خارج فقه حوزه: عزاداری بیت رهبری در ایام کرونا، الگوی هیئات باشد

حجت الاسلام محمدرضا یوسفی استاد خارج فقه حوزه و استاد اقتصاد دانشگاه مفید قم در گفت وگو با ایلنا، با اشاره به مباحث مختلف پیرامون چگونگی برگزاری عزاداری‌های ماه محرم در ایام شیوع کرونا، اظهار داشت: پاسخ این مسئله روشن است؛ چرا که وقتی از منظر دین صحبت کنیم، باید گفت که از نظر دین اسلام، چند موضوع اولویت دارد که از جمله آن‌ها، جان، مال، عرض و ناموس است و اگر یکی از آن‌ها به خطر بیافتد محل اشکال است.

این استاد خارج فقه حوزه ادامه داد: انسان حق ندارد نه به خودش ضرر جانی بزند و نه به دیگران این ضرر جانی را برساند؛ و این یک اصل فوق العاده مهم در دین اسلام و مذهب تشیع است؛ بنابراین اگر کسی، دیگری را حالا چه به واسطه کرونا یا هر چیز دیگر، در معرض از بین رفتن جان و فوت قرار دهد، فعل حرام انجام داده است.

وی خاطرنشان کرد: بر همین اساس است که در همین بحث شیوع بیماری کرونا، وقتی به فتاوای فقهای بزرگ و مراجع تقلید، مثل آیت الله سیستانی و حتی آیت الله مکارم شیرازی مراجعه می‌کنیم، این بحث را مطرح می کنند که اگر کسی کرونا داشت و یا در معرض کرونا بود که این را شک دارم، بیاید و در جمعی، و باعث شود کرونا انتشار پیدا کند و باعث مرگ کسی شود، آیا ضمان شرعی دارد یا ندارد؟ {خون به گردن او هست و باید دیه بدهد یا نه؟} آقایان مراجع تقلید می گویند ضمان دارد {دیه دارد} و پول خون او به گردن آن فرد می افتد.

حجت الاسلام یوسفی افزود: اگر شما الان یک جستجوی ساده در اینترنت کنید، در فتاوای آیت الله سیستانی و آیت الله مکارم شیرازی، می بینید که برای این موضوع ضمان در نظر گرفته اند؛ حالا از فتاوای بقیه مراجع تقلید فعلا خبر ندارم؛ بنابراین از منظر فقهی که نگاه کنیم، این مسئله روشن است.

وی یادآور شد: از طرفی سنت عزاداری شیعه، یک سنتی است که چند قرن راه افتاده، و سیر تحولات زیادی را پیدا کرده تا به شکل امروزی ختم شده، اما در عین حال جزء واجبات شرعی نیست و جزء شعائر شیعه شده که شیعیان در این مجالس دور هم جمع می شوند و با آرمان های سیدالشهداء(س) مجددا پیمان می بندند و آشنا می شوند و البته این امر اهمیت دارد و جزء شعائر ما هست؛ بنابراین آن چیزی که در اینجا وجود دارد، این است که ما بتوانیم بین این مسئله حفظ جان انسان‌ها که واجب شرعی است و برپایی مراسمات که یک امر مستحب باشد را جمع کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم گفت: اگر امکان برگزاری جلسات عزاداری به گونه‌ای وجود داشته باشد که بحث قتل نفس و احتمال شیوع کرونا وجود نداشته باشد، این شعائر برگزار شود خیلی هم خوب است، اما مسئله این است که معمول جلسات ما این طور نیست؛ مثل جلسات مداحی و سینه زنی که جمعیت کنار هم می‌نشینند و روضه خوانی می‌کنند و در مقام عمل، این اصول پروتکل بهداشتی رعایت نمی شود؛ به همین دلیل هم بررسی این که آیا مجالس، با آن شرایط کلی پروتکل های بهداشتی، برگزار می شود یا نه، نیاز به دقت خیلی زیادی هست؛ البته حتما باید از مجالس بزرگ پرهیز کرد.

وی افزود: حتما باید از تعبیر آن مداح که با وجود شیوع کرونا و هشدارهای مسئولان مربوطه گفت از فلان جای تهران تا فلان جای تهران دسته عزاداری راه می‌اندازم، باید دوری کرد؛ چون این یعنی که برای این آقایان، جان مردم و خون مردم اهمیتی ندارد؛ یعنی همین جان مردم و خون مردم که برای دین اسلام و مذهب تشیع اهمیت دارد، برای این‌ها اهمیت ندارد؛ بلکه برای این آقای مداح فقط اهمیت دارد که روضه خود را بخواند؛ در حالی که باید مداح گفت روضه خوانی برای احیای دین است و برای این است که احکام دین باقی بماند؛ و یکی از مهمترین احکام دین هم حفظ نفس محترمه است و ما حق نداریم جان مردم را در خطر قرار دهیم؛ قرآن کریم هم تصریح دارد که خودتان را با دست خودتان به دست هلاکت نسپارید. خب این هم قرآن است.

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم اضافه کرد: بنابراین با وجود تصریح قرآن در خصوص حفظ جان و تأکیدات مراجع تقلید و بزرگان دین، اگر مجالس عزاداری در چارچوب خیلی روشن و با دقت تمام پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود، این خیلی خوب است، چرا که هم شعائر دینی است و حفظ جان هم لحاظ شده است اما در هر جائی که شائبه این باشد که جان انسان ها ممکن است در معرض خطر قرار گیرد که این نگرانی در ایام شیوع کرونا بسیار زیاد است، طبق احکام اسلام و مذهب تشیع نباید این مجالس برگزار شود.

وی به اظهار نظر نکردن یکی از مداحان معروف قدیمی در خصوص برگزاری مراسمات محرم با توجه به این که چند عضو خانواده او بخاطر کرونا از دنیا رفتند، گفت: طبیعتا آن ها که با مشکل مواجه شدند، متوجه می‌شوند که در معرض خطر قرار دادن دیگر انسان‌ها کار درستی نیست.

استاد اقتصاد دانشگاه مفید قم، تصریح کرد: از آنجایی که رشته علمی ما اقتصاد است، اظهارات برخی از مداحان مبنی بر برگزاری حتمی مراسمات عزاداری را می‌توان از زاویه‌های دیگری که دارای شائبه است هم بررسی کرد؛ یعنی به هر حال برای برخی این احتمال هست که برگزاری جلسات عزاداری، همه‌اش دغدغه‌های دینی نباشد، بلکه شاید دغدغه‌های شخصی باشد و منتها یک رنگ دینی به آن بدهند. (یعنی دغدغه مالی!) حالا نمی‌خواهم به این صراحت بگویم، اما ممکن است این احتمال هم باشد؛ یعنی در احتمالاتی که وجود دارد یکی از آن ها، همین می‌تواند باشد.

وی ادامه داد: وقتی علمای بزرگ دین و مراجع تقلید صحبت می‌کنند، و مثلا فرض می‌کنیم آیت الله صافی گلپایگانی و یا آیت الله وحیدخراسانی، این بزرگان اگرچه روی تعظیم شعائر دینی تأکید دارند، اما از آن طرف هم روی حفظ نفس محترمه تأکید دارند؛ بنابراین، این که ما حتما و در هر شرایطی دسته راه می اندازیم و ...، قطعا مخالف نظر مراجع تقلید است.

حجت الاسلام یوسفی خاطرنشان کرد: یک نکته مهم هم این است که برخی از این آقایان در مقام ادعای دینداری، اگر مدعی پیروی از منویات مراجع تقلید و رهبر انقلاب هستند، ببینند عزاداری در بیوت مراجع تقلید و یا عزاداری بیت رهبری انقلاب چگونه برگزار می‌شود و اگر بناست برگزار شود، همانطور برگزار شود؛ این خودش یک نکته است که ببینیم عزاداری بیت رهبری چگونه برگزار می‌شود و آیا اصلا برگزار می‌شود یا نمی‌شود و اگر برگزار می شود، عملا چه اتفاقی می افتد و با چه کیفیتی برگزار می شود؛ این آقایانی که در مقام ادعا خود را پیرو رهبری انقلاب می دانند، از ایشان تبعیت کنند؛ این یک آزمون مهم برای این هاست.

وی یادآور شد: امروز هم اگر آیت الله مکارم هم تأکید دارد که مراسمات عزاداری برگزار شود، یقینا با حفظ همان پروتکل های بهداشتی مورد تأکید ایشان است و این مسئله اخیری هم که از ایشان رسانه ای شد، ظاهرا در دیدار آقای قمی رئیس سازمان تبلیغات بوده که او گفته است که ما پروتکل های بهداشتی را رعایت می‌کنیم که آیت الله مکارم هم در پاسخ گفتند در این صورت مراسمات برگزار شود.

این استاد خارج فقه حوزه علمیه افزود: بنابراین اگر بخواهیم بین فتوای صریح آیت الله مکارم شیرازی که گفتند به خطر انداختن جان دیگران توسط یک فرد کرونایی و در نهایت از بین رفتن جان دیگری به این جهت، ضمان شرعی دارد با اظهارات اخیری که از ایشان منتشر شده، یک جمع عقلایی داشته باشیم، به این نتیجه می‌رسیم که ایشان تأکید دارند که اگر بناست مجلسی باشد، باید با حفظ پروتکل‌های بهداشتی باشد؛ مثلا در مجلسی مثلا در مکان مسجد که آقایی منبر برود و همه افراد با فاصله یک متر و نیم از هم بنشینند و فضا هم باز باشد؛ خب در این صورت ایرادی ندارد و اصلا خوب هم هست و اصولا اگر این پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود ما جمعیت زیادی در مجالس نخواهیم داشت.