چک لیست رفع تحریم‏ها/ جزئیات و مشخصات فرآیند راستی آزمایی

علاوه بر این بررسی گزارش های رسمی این را نشان میدهد که اجرای فرآیند راستی آزمایی واقعی نیازمند الزاماتی است. مورد نخست، تدوین یک دستورالعمل جامع، عملیاتی و سنجش پذیر است. مورد دیگر اینکه در این خصوص باید یک مرجع برای پایش و ارزیابی میزان انتفاع اقتصاد ایران از رفع تحریم ها و نیز تدوین آیین نامه اقدام متقابل متناسب با نقض تعهدات اطراف مقابل تعیین شود. علاوه بر این اجرای فرآیند راستی آزمایی باید در دو مرحله صورت گیرد؛ به نحویکه در مرحله اول راستی آزمایی رفع تحریم ها و مشخصا قبل از صدور مجوز برای از سرگیری اجرای اقدامات هسته ای ایران باید تحقق دو رویداد مورد سنجش قرار گیرد:نخست، رفع واقعی تحریم و دوم، کاهش ریسک تعامل با اقتصاد ایران است. نکته آخر اینکه راستی آزمایی باید به گونه مستمر انجام شود و گزارش های آن به صورت دوره ای منتشر شود. ازاین رو بازوی پژوهشی مجلس پیشنهاد کرده که هر سه ماه یک بار، گزارشی از روند انتفاع اقتصاد ایران از محل رفع تحریم ها منتشر شود.

ضرورت اجرای راستی آزمایی

بررسی های رسمی نشان می دهد به علت نبود مرجع و شاخص های راستی آزمایی در توافق برجام، ایران نتوانست در قبال نقض تعهد اطراف مقابل اقدام موثری داشته باشد و از منافع خود صیانت کند. ولی اکنون براساس مفاد ماده( ۷) قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران، راستی آزمایی رفع تحریم ها و انتفاع اقتصادی ایران از این محل، باید یکی از مطالبات اصلی و اجتناب ناپذیر دستگاه سیاست خارجی کشور در هر دوره مذاکراتی باشد. به این معنا که رفع تحریم های ایران، غیر از ابعاد حقوقی( رفع تحریم روی کاغذ) باید منجر به انتفاع واقعی اقتصاد ایران از ناحیه رفع تحریم ها شود.

الزامات راستی آزمایی

بررسی های رسمی نشان می دهد راستی آزمایی دارای دو رکن اصلی« دستورالعمل نظارت» و« ناظر» است. درواقع، راستی آزمایی فعالیت مستمری است که در آن یک نهاد ناظر بر اساس شاخص ها و ملاک های عینی معطوف به نوع تعهدات، نسبت به ارزیابی پایبندی طرف مقابل به مفاد توافق اقدام می کند. از همین رو باید در تدوین فرآیند راستی آزمایی سه الزام مهم در نظر گرفته شود:اول، تدوین یک دستورالعمل جامع، عملیاتی و سنجش پذیر. دوم، تعیین مختصات مرحله اول راستی آزمایی. سوم، تعیین کیفیت و ابعاد راستی آزمایی های ادواری.

مورد دیگر اینکه درباره مرجع راستی آزمایی هم باید برخی ملاحظات رعایت شود. مرجع راستی آزمایی که میتواند یک نهاد فراقوه ای نظیر شورای عالی امنیت ملی یا هیات عالی نظارت بر برجا یا حتی یک نهاد جدید با بدنه کارشناسی قوی و دبیرخانه ثابت باشد. این نهاد باید عهده دار مسئولیت تدوین گزارش های دورهای درباره راستی آزمایی رفع تحریم ها برای تصمیم گیری درباره استمرار پایبندی ایران به توافق یا اقدامات متقابل ایران در قالب کاهش یا توقف اقدامات خود باشد. افزون بر این، این مرجع سه وظیفه مهم دارد. مورد اول، رصد و تحلیل میزان انتفاع اقتصاد ایران از ناحیه رفع تحریم ها، مورد دوم، ایجاد امکان دریافت شکایت از سوی هر شهروند یا نهاد ایرانی( به ویژه آن دسته از افراد و نهادهایی که از فهرست تحریم ها خارج شده اند) درباره نقض برجا یا عدم امکان انتفاع از رفع تحریم ها و در نهایت مورد سوم، تدوین آیین نامه کاهش اقدامات هسته ای و پیاده سازی مفاد آن به تناسب عدم پایبندی های اطراف مقابل از طریق تدوین یک آیین نامه تعلیق، توقف یا تقلیل اقدامات هسته ای.

جزئیات و مشخصات فرآیند راستی آزمایی

در این گزارش دستورالعملی جامع برای پیشبرد موضوع راستی آزمایی ارائه شده است. بر این اساس راستی آزمایی واقعی نیازمند تدوین یک دستورالعمل جامع، عملیاتی و سنجش پذیر است؛ به نحوی که برای انجام فرآیند مذکور زمان تعیین شود. مورد دیگر اینکه در این خصوص باید یک مرجع با وظیفه پایش و ارزیابی میزان انتفاع اقتصاد ایران از رفع تحریم ها و تدوین آیین نامه تقلیل، تعلیق یا توقف اقدامات هسته ای و پیاده سازی مفاد آن به تناسب نقض تعهدات اطراف مقابل از طریق تدوین یک آیین نامه کاهش اقدامات هسته ای تعیین شود. بررسی گزارش های رسمی حاکی از آن است که انجام فرآیند راستی آزمایی باید در دو مرحله صورت گیرد؛ به نحوی که در مرحله اول راستی آزمایی رفع تحریم ها و مشخصا قبل از صدور مجوز برای از سرگیری اجرای اقدامات هسته ای ایران باید تحقق دو رویداد مورد سنجش قرار گیرد:اول، رفع واقعی تحریم و دوم، کاهش ریسک تعامل با اقتصاد ایران است. نکته مهم دیگر آنکه راستی آزمایی باید به صورت مستمر انجام شود و گزارش های آن به صورت دوره ای منتشر شود. از این رو پیشنهاد شد هر سه ماه یک بار، گزارشی از روند انتفاع اقتصاد ایران از محل رفع تحریم ها منتشر شود که نتیجه راستی آزمایی مستمر است. استمرار این فرآیند با مطالبه تحقق حدود استان های فروش نفت و انجام تراکنش های خارجی به علاوه عادی شدن روابط تجاری و بین المللی بخش های تحریم شده اقتصاد ایران انجام می شود. به صورت کلی برای تحقق مولفه های راستی آزمایی هر بخش باید دسترسی به تمامی نیازمندی های مخصوص هر بخش، تمام امکانات متعارف برای فعالیت، نیازمندی های لجستیک و پشتیبانی، سرمایه گذاری، خدمات حمل ونقل، خدمات بانکی و به صورت کلی همه خدمات زنجیره فعالیت آنها به صورت آزادانه فراهم شود. علاوه بر آن هیچ نوع تهدید تحریمی نباید متوجه طرف خارجی تعامل با اقتصاد ایران باشد. درنهایت اینکه بازوی پژوهشی مجلس سازوکار پیشنهادی خود را برای بررسی مصادیق عادی شدن روابط ذیل هر بخش اقتصادی به این صورت معرفی کرده که مرجع راستی آزمایی، نظر کنش گران عمده دولتی و غیردولتی هر حوزه را طبق محورهای معرفی شده دریافت کرده و گزارش های آنرا به گونه دوره ای و هر سه ماه یک بار منتشر می کند. سرانجام براساس این گزارش ها ، پیشنهاد ادامه پایبندی به اقدامات یا تقلیل، تعلیق یا توقف اقدامات هسته ای ایران را مطرح می کند.

چک لیست پیشنهادی راستی آزمایی

در بخش دیگری از این گزارش، مفاد چک لیست پیشنهادی راستی آزمایی رفع تحریم ها پیشنهاد شده است. این بخش شامل مولفه های رفع واقعی تحریم ها است. این موضوع مشتمل بر تحقق حدود استان های حداقلی فروش نفت و انجام تراکنش با بانک های EIH آلمان و تجارت پاریس، لغو دستورات اجرایی رئیس جمهور آمریکا، بازنگری بخش پرسش و پاسخ های سایت اوفک، عدم انتشار اعلامیه های هشدارآمیز و همچنین صدور معافیت های عام و خاص به نفع افراد حقیقی و حقوقی خارجی است که خواهان تعامل با اقتصاد ایران هستند. براساس این چک لیست، صادرات حداقل ۲ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی در روز به صورت معمول و آزادانه و با دسترسی آزادانه ایران به عواید حاصل از آن، تراکنش حداقل ۳ میلیارد دلاری ماهانه به نفع اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی در بانک EIH آلمان و نیز تراکنش حداقل یک میلیارد دلاری ماهانه به نفع اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی در بانک تجارت پاریس از جمله مهم ترین مؤلفه های این چک لیست است.