هوای مذاکرات همچنان گرگ و میش است و مذاکرات دوحه نیز تکلیف را معلوم نکرده است. نمیدانیم که رایزنیهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در قطر و با تسهیلگیری اروپا چقدر به کار آمده و مذاکرات احیای برجام را از بنبستی که گرفتار آن شده بود، خارج میکند یا خیر. مواضع اعلامی و اظهارنظرهای بازیگران برجامی و غیربرجامی نیز چشمانداز روشنی را ترسیم نمیکند. از یک سو اصرار به ادامه مذاکرات و برخی نگاههای خوشبینانه و از طرفی هم بیانیه و نشستهای ضدایرانی!
بیانیه اروپایی
در بینابین بلاتکلیفیهای مذاکرات، سه عضو اروپایی برجام یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه طی بیانیه مشترکی از ایران خواستند تا از فرصت دیپلماتیک مذاکرات وین برای احیای برجام استفاده کند.
در این بیانیه آمده است: «شورای امنیت متوجه تهدید ایران علیه امنیت بینالمللی از طریق تشدیدهای هستهایاش شده است. برنامه هستهای ایران از هر زمان دیگری در گذشته پیشرفتهتر شده است. ایران طی سه سال گذشته گامهایی جهت تسریع برنامه هستهای خود اتخاذ کرده و به تشدید آن ادامه میدهد. برخی از مهمترین این گامها در حین روند مذاکرات برای بازگرداندن این کشور به اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و آمریکا به توافق انجام شده است. تلاشهای شدید دیپلماتیک جهت احیای برجام منجر به حصول توافقی قابل دوام شده که از ماه مارس روی میز قرار دارد. ما متاسفیم که ایران تاکنون از این فرصت دیپلماتیک استفاده نکرده و به تقویت فعالیتهای هستهای خود پرداخته است.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «اخیرا ایران اعلام کرد که سانتریفیوژهای قدرتمند و پیشرفته جدیدی را نصب کرده و از آنها استفاده میکند. ایران همچنین اعلام کرده بود که تجهیزات نظارتی آژانس بینالمللی انرژی اتمی ذیل برجام را قطع کرده است. این رخداد با توجه به این مساله که ایران به انباشت بینظیر اورانیوم با غنای ۲۰ و ۶۰ درصد ادامه میدهد، بسیار نگرانکننده است. وظیفه راستیآزمایی و نظارت بر اجرای برجام مستقیما توسط شورای امنیت سازمان ملل به آژانس بینالمللی انرژی اتمی محول شده است. اقدام ایران مبنی بر پایاندادن به تدابیر شفافیت مرتبط با برجام گامی منفی، غیرسازنده و تحریکآمیز محسوب میشود که شورا نمیتواند در خصوص آن سکوت کند.»
سه کشور اروپایی افزودند: «اقدامات ایران موانع بیشتری برای خود جهت بازگشت به اجرای کامل تعهدات هستهای ذیل برجام و احیای توانایی آژانس در ارائه تضمینهایی در رابطه با ماهیت صلحآمیز برنامه هستهای ایران ایجاد میکند. اقدامات ایران بهسرعت تعادل بستهای که ما ماهها برای احیای برجام بر سر آن مذاکره کرده بودیم را بر هم میزند و پنجره برای راهحل دیپلماتیک فوری را میبندد. ما از ایران میخواهیم که از تشدید فعالیت هستهای دست بکشد و از آنها بازگردد، همکاری کامل با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و از فرصت باقیمانده روی میز – که به نفع دولت و ملت ایران است – استفاده کند.»
انگلیس، آلمان و فرانسه در ادامه نوشتند: «ما حمایت کامل خود را نسبت به تلاشهای هماهنگکننده برجام جهت احیای برجام ابراز میکنیم. ایران باید از این فرصت تا زمانی که از دست نرفته، برای نهاییسازی توافق استفاده کند. متاسفانه متوجه شدهایم که در جلسهای که روز گذشته در دوحه پایان یافت، ایران بار دیگر از این فرصت استفاده نکرده و به جای آن خواستههای بیشتر و غیرواقعگرایانهای را مطرح کرده است.»
جلسه شورای امنیت
شورای امنیت سازمان ملل متحد روز پنجشنبه برای بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ مرتبط با رفع تحریمها برضد ایران ذیل توافق برجام تشکیل جلسه داد. معاون دبیرکل سازمان ملل در این نشست گفت که با وجود ازسرگیری تلاشهای دیپلماتیک در ماه دسامبر سال گذشته میلادی و عزم و اراده برای حل و فصل موضوعات سیاسی و فنی، شرکتکنندگان در مذاکرات و آمریکا هنوز نتوانستهاند به اجرای موثر قطعنامه ۲۲۳۱ این سازمان دست یابند.
وی افزود: احیای برجام نیازمند تلاشها و دیپلماسی مضاعف است. من و دبیرکل سازمان ملل از آمریکا و ایران هر چه سریعتر همکاریها ذیل برجام را از سر بگیرند.
معاون دبیرکل سازمان ملل تاکید کرد: ما مجددا از آمریکا میخواهیم که تحریمهایش برضد ایران را همانطور که در این توافق آمده است برچیند یا لغو کند و همچنین معافیتهای مرتبط با تجارت نفت ایران را تمدید کند. همچنین از ایران نیز میخواهیم اقداماتی را که با تعهدات مرتبط هستهایاش تحت این سازگار نیست، به عقب بازگرداند.
وی در ادامه، گزارشهای آژانس بینالمللی درباره میزان ذخیره اورانیوم غنیشده در ایران و همچنین سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده در سایت نطنز و تزریق سوخت به سانتریفیوژهای سایت فردو را نگرانکننده خواند.
رزماری دیکارلو نماینده سازمان ملل در جلسه شورای امنیت عنوان کرد که مدیر کل سازمان ملل در گزارش اخیر خود به اطلاع شورای امنیت رسانده که ایران تصمیم گرفته تا دوربینهای آژانس اتمی در چندین سایت را بردارد و این مساله ممکن است برای اطلاعات جمعآوریشده آژانس «تبعاتی زیانبخش» داشته باشد.
اولاف اسکوگ نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل نیز در اظهاراتی گفت: پیام من این است که باید بر اساس متن توافقی که روی میز در دسترس است، از فرصت برای نهاییسازی توافق استفاده شود. حال زمان آن است که بر آخرین مشکلات برجسته غلبه کنیم، توافق را به نتیجه رسانده و برجام را احیا کنیم.
موضع روسیه و چین
گفتنی است، ژانگ جون نماینده چین در سازمان ملل، در این جلسه بیان کرد: باید قبول کنیم که ریشه اصلی بحران هستهای ایران آمریکاست که باید مسوولیتپذیر باشد و یک بار برای همیشه اشتباهاتش را تصحیح کند.
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز در اظهاراتی گفت که غربیها تنها بر منافع خود تمرکز میکنند و منافع کشورهای دیگر مانند چین، ایران و هند را نادیده میگیرند.
وی تاکید کرد که غربیها تمام تلاش خود را به کار میگیرند تا سلطهگری خود در سطح بینالمللی را حفظ کنند.
خوشبینی ایران
طرف ایرانی اما همچنان امیدوار است که بتواند به توافق و احیای برجام دست یابد. در این بین به تلاشهای قطر نیز بسیار دل بسته است. اینکه رایزنیها در دوحه احیای برجام را سادهتر کرده یا سختتر، بعدا معلوم خواهد شد اما فعلا شاهد مواضع امیدوارکنندهای از سوی طرف ایرانی هستیم.مثلا مجید تختروانچی نماینده ایران در سازمان ملل در توئیتی نوشت: «به دنبال انجام مذاکرات دوحه، مرحله بعدی مذاکرات را با اتحادیه اروپا هماهنگ خواهیم کرد.»
وی افزود: «تیم ما آماده تعامل سازنده برای دستیابی به یک توافق است. چنانچه آمریکا واقعبینانه عمل کند و عزم جدی برای اجرای تعهدات خود داشته باشد، توافق دور از دسترس نیست.»او در جمع خبرنگاران گفت: ما پیامهای قوی در تجدید حمایت از احیا و اجرای کامل برجام دریافت کردیم. بدیهی است که دلایل اصلی وضعیت کنونی، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریمها و همچنین عدم اراده سیاسی سه کشور اروپایی برای انجام تعهداتشان است.
تختروانچی در نشست شورای امنیت نیز در خصوص اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام اظهار کرد: «ایران به دیپلماسی چندجانبه متعهد است که نتیجه آن باید تضمینکننده لغو موثر و قابل راستیآزمایی همه تحریمهای غیرقانونی باشد.»
وی افزود: «ایران ضمانتهای قابل راستیآزمایی و عینی از آمریکا درخواست کرده؛ اینکه آمریکا بار دیگر تعهدات خود را نقض نخواهد کرد. تحریمها به بهانهها یا عناوین دیگر- همانطور که در دولت قبلی آمریکا اتفاق افتاد- اعمال نخواهد شد و سازوکارهای برجام مورد سوءاستفاده قرار نخواهد گرفت. در واقع اینها حداقل مقتضیات برای اطمینان نسبی از ثبات در برجام به شمار میروند.»
ادامه مذاکرات
مذاکرات دوروزه در دوحه پایان یافت و از مواضع طرف غربی این طور برمیآید که گفتوگوها رضایتبخش نبوده است. شاهد آنکه انریکه مورا توئیت کرده بود: «دو روز مذاکرات نزدیک در دوحه بر سر برجام داشتیم. متاسفانه هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگکننده نسبت به حصول آن امیدوار بودند، به دست نیامده است. ما به کار با ضرورت بیشتر برای بازگرداندن ثبات منطقهای و توافق کلیدی عدم اشاعه هستهای به مسیر خود ادامه خواهیم داد.»
ایران اما همچنان سیگنال مثبت فرستاده و از ادامه گفتوگوها یا در دسترس بودن توافق میگوید. شاهد آنکه «ناصر کنعانی» سخنگوی جدید وزارت امور خارجه کشورمان در صفحه توئیتر خود در مورد مذاکرات دوحه نوشت: «در ادامه روند مذاکرات رفع تحریمها، گفتوگوهای فشردهای طی روزهای سهشنبه و چهارشنبه با وساطت «انریکه مورا» در دوحه برگزار شد. نظرات و پیشنهادهای عملیاتی ایران درباره موارد باقیمانده طرح شد و طرف مقابل نیز ملاحظات خود را ارائه کرد. در مورد ادامه مسیر و مرحله بعدی گفتوگوها، طبق روال همیشه «باقری» و «مورا» در تماس خواهند بود.»
قدردانی از قطر
طرف ایرانی ضمن خوشبینی به آینده مذاکرات، به نقشآفرینی قطر نیز دل بسته است. انتخاب این کشور به عنوان محل مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا و آنچه بین مقامات کشورمان با مسوولان قطری گفته و شنیده شده نیز مصداق این مدعا است. مثلا امیرعبداللهیان در تماس تلفنی با «محمد بنعبدالرحمن آلثانی» همتای قطری خود، پیرامون آخرین تحولات منطقه و همچنین تحولات مربوط به احیای برجام و مذاکرات برای لغو تحریمها گفتوگو کرد.
حمیدرضا دهقانی سفیر ایران در قطر نیز در صفحه توئیتر خود به نقش سازنده قطر در مذاکرات اخیر اشاره کرد و نوشت: «علاوه بر دیدارهای متوالی با «مورا»، امروز جناب آقای باقری معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان و رییس هیات مذاکرهکننده و جناب آقای شیخ محمد بن عبدالرحمن معاون نخستوزیر و وزیر امور خارجه قطر دیدار بسیار ارزشمندی داشتند… نقش سازنده قطر در مذاکرات دوحه، مشهود است.»
پیشنهاد روزنامه جمهوری اسلامی برای تغییر تیم مذاکره برجام/ اکنون دو فرصت در اختیار است
روزنامه جمهوری اسلامی نوشت: نباید انتظار داشت مذاکرات برجامی قطر به سرعت و در همان روزهای اول به نتیجه برسد. مسأله مهمی که اینهمه دشمن دارد، به وقت و ابتکار عمل زیادی برای رسیدن به نتیجه مطلوب نیاز دارد.
اینهم مهم است که نباید فرصت را از دست داد. ایران، در اوائل ریاست جمهوری «بایدن» و حاکمیت کنونی دموکراتها بر آمریکا، فرصت مناسبی برای احیاء برجام به دست آورده بود و دولت قبلی اعلام کرده بود که میتواند کار را تمام کند ولی اجازه نیافت و ادامه کار به بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ موکول شد و به دست گروه جدید مذاکرهکننده افتاد.
اکنون دو فرصت در اختیار است؛ یکی همان حاکمیت دموکراتها بر آمریکا که لااقل در اصل بازگشت به برجام با جمهوریخواهان تفاوت نظر و ادعای بازگشت دارند. فرصت دیگر پادرمیانی بعضی کشورهای جنوب خلیج فارس ازجمله قطر است که درصدد هستند کاری کنند که مذاکرات به نتیجه برسد و توافق حاصل شود.
از این فرصتها فقط در صورتی میتوان استفاده کرد که مذاکرهکنندگان واقعاً به احیاء برجام اعتقاد داشته باشند و بخواهند بنبستها را بردارند و کار را به نتیجه نهائی برسانند. انتظار مردم ایران این نیست که توافق به هر قیمتی حاصل شود ولی در این هم تردیدی نیست که اکثریت مردم طرفدار رسیدن به توافق و احیاء برجام هستند.
مردم این واقعیت را میدانند که بخش عمدهای از مشکلات اقتصادی کشور نتیجه تحریمهاست و با احیاء برجام و لغو تحریمها این مشکلات برطرف خواهند شد. بنابراین، مسئولان باید به نظر اکثریت مردم احترام بگذارند و برای به نتیجه رساندن مذاکرات تلاش جدی کنند. علاوه بر نظر مردم، اصولاً واقعیت هم همین است که تحریمها ایجاد مشکل کردهاند و باید برداشته شوند. دولتها نمیتوانند به واقعیتهائی که مصالح مردم و جامعه را دربردارند، بیاعتنا باشند.
این را هم همه میدانند که بر دولت آمریکا نیز از درون و بیرون فشارهای زیادی وارد میشود تا به طرف احیاء برجام نرود و همان سیاست ضدبرجامی دولت ترامپ و جمهوریخواهان را ادامه بدهد. از درون، حزب جمهوریخواه و از بیرون، صهیونیستها و رژیم صهیونیستی به دولت بایدن فشار میآورند تا مانع بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریمها شوند. خود بایدن و دولت او هم ضعیفند و ارادهای که بتواند با فشارها مقابله جدی کند ندارند. ما میتوانیم با ابتکارهای دیپلماسی و با استفاده از فرصتهای موجود، مذاکرات را به سوی احیاء برجام به پیش ببریم و حتی از ضعف دولت بایدن نیز به نفع خودمان استفاده کنیم. ما نباید اجازه بدهیم مخالفان ایران، از ضعفهای طرف مقابل به نفع خودشان بهرهبرداری کنند و باید تدبیری داشته باشیم که از این ضعفها بهرهبرداری کنیم و مذاکرات برجامی را به نفع ایران به نتیجه برسانیم.
بکار بستن چنین تدبیر و ابتکاری فقط از کسانی برمیآید که به اصل برجام اعتقاد داشته باشند و به این نتیجه هم رسیده باشند که باید به نظر اکثریت مردم که خواهان رسیدن به توافق برجامی هستند احترام گذاشت و باید این واقعیت را درک کرد که بخش عمده مشکلات کشور از تحریمهاست و با احیاء برجام و لغو تحریمها برطرف خواهد شد.
کسانی که به اصل برجام اعتقاد ندارند و یا نمیخواهند به این واقعیت تن بدهند که احیاء برجام و رفع تحریمها میتواند بسیاری از مشکلات مردم را حل کند، نمیتوانند مذاکرات برجامی را به نتیجه برسانند.نتیجه کار آنها حداکثر این میشود که مطالبه درست ایران درمورد لغو تحریمهای ظالمانه آمریکا توسط اروپا مطالبهای غیرواقعی دانسته میشود و موضوع فعالیتهای موشکی کشورمان به شورای امنیت سازمان ملل کشانده میشود. ما نباید مسأله را از آنچه بوده پیچیدهتر کنیم. این روش به زیان کشور است.
راه درست اینست که مسئولیت مذاکرات برجامی برعهده کسانی باشد که اولاً به اصل برجام اعتقاد دارند،ثانیاً به نظر اکثریت مردم که خواهان رسیدن به توافق هستند احترام بگذارند و ثالثاً این واقعیت را درک کرده باشند که با احیاء برجام و لغو تحریمها بسیاری از مشکلات مردم حل خواهد شد. اگر واقعاً خواهان احیاء برجام هستید، به این پیشنهاد عمل کنید
- 15
- 3
