دو روز پیش جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مقاله‌ای ادعا کرد اکنون متنی روی میز گذاشته‌ام که بهترین توافق ممکن است. به فاصله کمی از انتشار این مقاله، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد درحال بررسی پیش‌نویس بورل هستیم. از این رو برای بررسی آخرین وضعیت مذاکرات احیای برجام، سراغ سیدمحمد مرندی، فعال رسانه‌ای و تحلیلگر سیاست خارجی رفتیم. در ادامه گفت‌وگوی او با «فرهیختگان» را می‌خوانید.
سیدمحمد مرندی درباره عقب‌نشینی آمریکا و اروپا از مواضع خود، بعد از سفر ناموفق بایدن به منطقه می‌گوید: «درست بعد از اجلاس آستانه در تهران دیدیم که رئیس‌جمهور فرانسه دو ساعت با رئیس‌جمهور ایران صحبت کرد. از طرف دیگر، برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ایران پیام می‌دهند. یعنی دولت‌های برخی کشورهای اتحادیه اروپا علی‌رغم تحریم‌ها خواستار ارسال گاز و نفت از ایران شده‌اند، بنابراین شرایط آمریکا و اروپا دشوار است و دشوارتر هم می‌شود.»
مطالبات ایران تغییر نکرده
از مرندی درباره پیش‌نویس اخیری که بورل در مقاله خود به آن اشاره کرده، پرسیدیم مطالبات ایران در این پیش‌نویس لحاظ شده؟ او در پاسخ تاکید می‌کند: «خواستههای ایران تغییر نکرده، علی‌رغم اینکه ایران شرایط و فروش نفتش بهتر شده، ولی ایران خواستهای فرابرجامی عنوان نکرده است.»
او در ادامه درباره تضمین‌ها که همواره از ابتدای مذاکرات احیای برجام، ایران خواستار آن بوده، چنین عنوان می‌کند: «ایران تضمین میخواهد که دولت بایدن به تعهداتش عمل کند و برجام به‌درستی اجرا شود. این تضمینی که ایران میخواهد نه تضمینی فرابرجامی است و نه تضمین برای دوره بعد از بایدن. ولی دولت آمریکا هنوز با همین‌ها هم موافقت نکرده و این نشان‌دهنده عدم حسن‌نیت آنها است. اگر ایران تضمین‌های لازم را به‌دست نیاورد، اجرای برجام دوباره مانند دفعه قبل با شکست مواجه می‌شود.»
آمریکا و اروپا به برجام نیاز دارند
این تحلیلگر سیاست خارجی به شرایط بحرانی غرب و آمریکا نیز اشاره می‌کند: «این فشارهایی که دارد به غرب می‌آید و این شکست‌های سیاسی و مشکلات اقتصادی و بحران اروپا که خود ساخته است. کشورهای عضو ناتو اوکراین را تحریک کرده و به نازی‌ها کمک کردند و ۱۵ یا ۱۶ هزار روس‌تبار اوکراینی را در اوکراین شرقی در این شش-هفت سال کشتند که درنهایت روسیه واکنش نظامی نشان داد. روسیه مانند ونزوئلا، کوبا، لیبی، عراق، افغانستان و فلسطین نیست. حالا با بحرانی مواجه شده‌اند که خودشان باعث آن شده‌اند. در این شرایط به ما نیاز دارند، ما هم منتظر هستیم که ببینیم آنها اراده سیاسی پیدا می‌کنند که برجام را احیا کنیم یا خیر.»
زمان به‌نفع آمریکا نیست
درباره تغییراتی که از ابتدای مذاکرات تاکنون روی نسخه‌های مختلف پیش‌نویس‌ها اعمال‌شده پرسیدیم و گفتیم مواضع آمریکا و اروپا در مواجهه با این تغییرات چه بوده؟ مرندی می‌گوید: «از اول که مذاکرات در وین شروع شد تا به امروز خیلی از اوقات مواضع آمریکا و اروپا تغییر کرده است و در خیلی از مواقع مجبور شدند از زیاده‌خواهی‌های خود در مذاکرات عقب‌نشینی کنند و گاهی زیاده‌خواهی‌های عجیب‌وغریبی هم دارند و الان باید ببینیم که آنها حداقل خواستههای ایران در مذاکرات احیای برجام را می‌پذیرند یا خیر.»
او ادامه می‌دهد: «در وین آنها یک‌سری تغییرات را پذیرفتند، بعد از وین هم باز هم تغییرات دیگری را پذیرفتند. به‌هرحال الان به آنچه برای ایران قابل‌قبول است نزدیک‌تر شده‌اند ولی انتظارات ایران را باید برآورده کنند. الان هم آنها در شرایطی نیستند که بتوانند زمان بخرند، چون به نفت و گاز ما نیاز مبرم دارند و در بحران هستند.»
او اشاره می‌کند: «اتفاقا با روندی که در ایران موجود است، به‌تدریج شرایط اقتصادی مردم بهتر می‌شود، بالاخره این نفت و گازی که ما می‌فروشیم، بعد از پرداخت بدهی‌های سال‌های گذشته، به‌تدریج تاثیر مثبت خود را روی اقتصاد می‌گذارد. غربی‌ها این را می‌دانند، بنابراین زمان به‌نفع آنها نیست. اما باز هم تاکید می‌کنم، این به‌معنای آن نیست که ایران موضع خودش را تغییر داده یا خواستهای جدیدی را عنوان کرده، اصلا چنین چیزی نیست. ایران فقط میخواهد مطمئن شود که آنها تاریخ را تکرار نخواهند کرد، کاری که آنها در سال ۲۰۱۵ و بعد از آن با ما کردند، یعنی برجام را نقض کردند و نهایتا از آن خارج شدند. این اتفاق دوباره نباید بدون هزینه رخ دهد.»
آمریکا مجبور به عقب‌نشینی شده
همچنین در گفت‌وگو با سیدمحمد مرندی به این اشاره کردیم که بورل در مقاله خود ادعا کرده در پیش‌نویس جدید، تضمین و تعهدی که ایران میخواهد به او می‌دهیم، آمریکا هم در پاسخ گفته روی این گزینه بورل فکر می‌کنیم.
مرندی در این باره می‌گوید: «ممکن است این ادعاها برای فضاسازی باشد که کمافی‌سابق مقصرنمایی کنند، ولی اگر تضمین‌ها جدی باشد احتمال توافق زیاد می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «از همان اول، آمریکایی‌ها مسیر تهدید را انتخاب کردند. از ابتدا مدام می‌گفتند این آخرین نسخه از پیش‌نویس است، یا همین را بپذیرید یا دیگر پیش‌‌نویسی وجود نخواهد داشت. یا ضرب‌الاجل می‌گذاشتند و می‌گفتند بعد از فلان تاریخ دیگر صحبت کردن فایده‌ای ندارد. ولی مجبور شدند عقب‌نشینی کنند.»
او می‌افزاید: «آمریکایی‌ها و غرب به دروغ می‌گویند مساله مذاکرات با ایران، تروریستی بودن سپاه است، درحالی‌که بحث اصلی تضمین‌ها و تحریم‌هاست. آنها می‌خواهند از این واقعیت فرار کنند که هنوز ضمانت‌های لازم را ارائه نداده‌اند. این تضمین‌ها ضروری هستند تا مردم بتوانند به زندگی راحت‌تری دست پیدا کنند. و همچنین لغو همه تحریم‌ها میسر نشده و به اندازه کافی برداشتن یا لغو تحریم‌ها را نپذیرفته‌اند. یک روز غربی‌ها ادعا می‌کنند مشکل مذاکرات، سپاه است یا روز دیگر می‌گویند ایران خواسته فرابرجامی دارد و میخواهد رئیس‌جمهور آمریکا برای دولت بعدی تضمین بدهد.
درحالی‌که اصلا چنین چیزی نیست، ایران طبق اختیارات رئیس‌جمهور فعلی آمریکا و برای مدتی که آن ریاست می‌کند، تضمین میخواهد. چنین ادعاهای کذبی را در رسانه‌هایشان منتشر می‌کنند که هم افکار عمومی خودشان را فریب بدهند، هم افکار عمومی ایرانی‌ها را به واسطه رسانه‌های فارسی‌زبان دولت‌های غربی و متحدان‌شان. ولی این فضاسازی‌ها تاثیری در میز مذاکره ندارد، چون ایران تجربه میز مذاکره ۲۰۱۵ را دارد، تجربه تلخ نقض برجام توسط اوباما که بایدن معاونش بوده، و پاره کردن برجام توسط ترامپ هنوز برای ما زنده است. ما اگر یک توافق بد را امضا کنیم، مطمئن باشید آمریکایی‌ها فورا از آن سوءاستفاده می‌کنند، بعد چون ما روی برنامه هسته‌ای خود محدودیت‌هایی را اعمال خواهیم کرد، برخی اهرم‌های ما از دست خارج می‌شوند. ما از اهرم‌هایی که داریم الآن باید به بهترین وجه استفاده کنیم چراکه اگر توافق بد را بپذیریم اولین کسانی که به ایران هجوم می‌آورند، همان کسانی هستند که امروز می‌گویند فورا توافق را امضا کنید.»
ایران حداکثر انعطاف را نشان داده
در پایان این گفت‌وگو مشاور تیم مذاکره‌کننده درباره انعطاف‌هایی که ایران در مذاکرات احیای برجام نشان داده، نیز می‌گوید: «ایران انعطاف زیادی نشان داده و این را خود غرب و آمریکا به‌خوبی می‌دانند. دیپلمات‌های اروپایی بارها در محافل خصوصی به افراد مختلف گفته‌اند که اگر دست اروپا بود، توافق را تا الان با ایران امضا کرده بودیم و خواستههای ایران را پذیرفته بودیم.»
نرگس چهرقانی
- 17
- 3
