روزنامه جهان صنعت: دیپلمات‌های غربی مدت‌هاست که کاغذ و قلم‌هایشان را از روی میز مذاکرات برجام جمع کرده‌اند؛ مذاکراتی که چند ماه می‌شود در بن‌بست مانده و حالا جزو اخبار آرشیوی برای رسانه‌ها شده است. در این کوچه بن‌بست حالا اتفاقات دیگری هم رخ داده؛ ایران متهم به ارسال پهپاد به روسیه در جریان جنگ اوکراین شده؛ از طرفی بابت مسائل حقوق‌بشری در جریان اعتراضات اخیر در ایران که ایالات متحده می‌خواهد برای آن جلسه‌ای در شورای امنیت‌سازمان ملل برگزار کند، پیش از این هم جلسه‌ای غیرعلنی درباره حضور پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین تشکیل شده بود.
جلساتی که اتفاقات خوشایندی را برای ایران در پی نخواهد داشت. در چنین شرایطی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران تاکید کرده است؛ دولت بایدن ترجیح می‌دهد تلاش‌های دیپلماتیک (در موضوع هسته‌ای) به نتیجه برسد. او از آمادگی دولت برای ادامه تعامل غیرمستقیم با ایران دفاع کرد.
رابرت مالی اما در عین حال گفته «همان‌طور که رییس‌جمهور گفته است، اگر تمامی راه‌ها به شکست منتهی شوند، برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، به عنوان چاره آخر گزینه نظامی را بر روی میز نگه می‌دارد.»
او در ادامه افزوده «برای اینکه هر آنچه در توان داشتیم انجام دادیم تا از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کنیم، عذرخواهی نمی‌کنیم.» او در سخنانش باز هم تاکید کرد که «ترجیح ما دیپلماسی است اما اگر دیپلماسی به شکست بینجامد تمامی گزینه‌ها را روی میز خواهند بود.»سخنان مالی را می‌توان در جهت افزایش فشار دیپلماتیک بر ایران برای بازگشتن به میز مذاکره تفسیر کرد.
آمریکاییان و به تبع آنان اروپاییان بر این تصورند که ایران درخواست‌هایی خارج از محدوده برجام دارد و با هر پیشنهاد غربی‌ها در مذاکرات احیای برجام مخالفت کرده است. در این حال ایران تاکید دارد که این آمریکاست که پیشنهاداتش خواست‌های ایران را تامین نمی‌کند. اما در شرایطی که آمریکا، اتحادیه اروپا و تروییکای اروپایی متشکل از بریتانیا، آلمان و فرانسه سخن از بن‌بست مذاکرات به میان آورده‌اند، دیپلمات‌های ایرانی معتقدند که راه مذاکره همچنان باز است.
امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران چندین بار تاکید کرده که در جریان سفر ابراهیم رییسی رییس‌جمهوری به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل، مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن از طریق طرف واسط اروپایی جریان داشته و به نتایج قابل قبولی رسیده‌اند. اما این تحول مثبتی که وزیر امور خارجه ایران از آن می‌گوید، روی زمین و در اتاق مذاکرات دیده نمی‌شود؛ به عبارت دیگر غربی‌ها توجهی ندارند به آنچه مقام‌های ایرانی در مورد مذاکرات بیان می‌کنند، زیرا اگر برایشان مهم بود، باید پالس‌های مثبتی که از سوی ایران ارسال می‌شود را دریافت می‌کردند.
مصداق این مدعا اینکه آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا از در دسترس نبودن توافق صحبت می‌کند و معتقد است؛ توافق قریب‌الوقوع نخواهد بود. آمریکاییان انتظار داشتند تا پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به توافقی خوب با ایران دست یابند تا از آن در انتخابات روزهای آینده استفاده کنند.
اما وقتی چنین اتفاقی رخ نداد، ترجیح دادند که موضوع را مسکوت بگذارند. همچنین از جایی که اسراییل هم به طور غیرمستقیم بر این مذاکرات تاثیرگذاری می‌کند، انتخابات کنست در اسراییل نیز مزید بر علت شده تا توافق فعلا دور از دسترس باشد، چراکه اگر توافقی با ایران به دست آید، دولت مستقر در اسراییل با سرزنش رقیبان سیاسی روبه‌رو خواهد بود.
حالا دیگر برجام آنچنان برای غرب اهمیتی ندارد و آنها تمرکزشان بر این دو موضوع است که می‌تواند نشان‌دهنده این مهم باشد که غرب و به خصوص ایالات متحده ناامید از برجام و با مقصر دانستن ایران در این باره بنا دارد با پرونده‌هایی دیگر فشار دیپلماتیک بر تهران وارد کند تا به این وسیله جای خالی توافق برای احیای برجام در سبد دستاوردهای سیاست خارجی دولت فعلی آمریکا پر شود.
پهپادهای ایرانی در شورای امنیت
از سوی دیگر همزمان با کم‌رنگ شدن امیدها برای بازگشت طرف‌ها به برجام، فشارهای دیپلماتیک بر ایران در حال افزایش است. این افزایش از راهی صورت می‌گیرد که روس‌ها مسبب آن هستند. در خلال جنگ روسیه علیه اوکراین، غرب مدعی استفاده روس‌ها از پهپادهای ایرانی هستند. ایالات متحده با همراهی اروپایی‌ها، چندی پیش جلسه‌ای غیرعلنی در شورای امنیت سازمان ملل درباره حضور پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه با اوکراین تشکیل دادند.
بانی این جلسه و درخواست‌کننده آن، اوکراین بود. آنها مدعی هستند اسناد محکمی دارند که اثبات می‌کند روسیه از پهپادهای ایرانی بهره می‌برد. چنین ادعایی و اثبات آن، در شرایطی که وزارت امور خارجه ایران به شدت هرگونه ارسال پهپاد را رد می‌کند، می‌تواند به موضوعی خطرناک در عرصه دیپلماسی تبدیل شده و دردسر تازه‌ای برای تهران دست و پا کند.
تا اینجای کار ۳ عضو شورای امنیت اصرار دارند که ایران به روسیه پهپاد داده است: آمریکا، فرانسه و بریتانیا. فرانسه در قالب اتحادیه اروپا، با تحریم برخی مقامات و نهادهای ایرانی درباره موضوع حضور پهپادها در جنگ اوکراین موافقت کرده است. اواخر مهر ماه شورای اروپا سه فرمانده ارشد ایرانی و شرکت «شاهد» را در ارتباط با ادعاهای مربوط به استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین در فهرست تحریم‌های جدید قرار داد.
حالا با این شرایط ممکن است پرونده پهپادهای ایرانی، به جلسه رسمی شورای امنیت هم کشیده شود. البته که حضور خود روس‌ها و چین در شورای امنیت را نباید از یاد برد؛ چراکه اگر بنا باشد قطعنامه‌ای در محکومیت ایران صادر کنند، این دو احتمالا آن را وتو خواهند کرد.
فشارهای حقوق‌بشری
موضوع دیگری که آمریکا تلاش دارد آن را به شورای امنیت ببرد، اعتراضات اخیر در ایران و برخورد با معترضان است. ایالات متحده قصد دارد این پرونده را با توسل به مسائل حقوق‌بشری به شورای امنیت ببرد. آنگونه که رویترز خبر داده، در این نشست بناست موضوعاتی چون «سرکوب مداوم زنان و دختران و اقلیت‌های مذهبی و قومی در ایران» مطرح شود. همچنین بناست پیرامون «راه‌های انجام تحقیقات روشن و مستقل» نیز بحث و رایزنی شود.
هرچند این نشست غیررسمی است و تبعات اجرایی و تحریمی نخواهد داشت، اما چنین نشستی می‌تواند اثرات تبلیغی سنگین و گسترده‌ای داشته باشد. این نشست قادر است تا زمینه‌ساز تحریم‌های حقوق‌بشری گسترده‌ای از سوی کشورهای غربی باشد. علاوه براین، توانایی جلب توجه کشورها به آن موضوع را دارد. کشورهای غربی احتمالا از حالا خود را برای اعمال تحریم‌های حقوق‌بشری آماده می‌کنند.
در جدیدترین تحول پیرامون مسائل حقوق‌بشری، نمایندگان پارلمان کانادا در مصوبه‌ای که با رای بالا تصویب شد، از سازمان ملل متحد خواستند تا جمهوری اسلامی ایران از کمیسیون مقام زن ملل متحد اخراج شود. این مصوبه دولت کانادا را مجبور می‌کند تا فعالیت‌های دیپلماتیک خود را برای رسیدن به آن هدف، تشدید کند. کمیسیون مقام زن ملل متحد دارای ۴۵ عضو است و بالاترین نهاد نظارتی سازمان ملل متحد در زمینه برابری جنسیتی و کمک به پیشرفت زنان در جهان است. این اقدام کانادا احتمالا از سوی کشورهای دیگر در زمینه‌های مربوط به حقوق‌بشر تکرار خواهد شد.
فشار در دیپلماسی؛ داغ شدن نرخ دلار
می‌توان گفت تصمیم غرب به پیگیری این دو موضوع، با بن‌بست مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام بی‌ارتباط نیست. حتی بن‌بست برجام را می‌توان باعث و بانی آن دانست.
آنها قصد دارند فشار دیپلماتیک سنگینی را بر ایران اعمال کنند. فشارهایی که می‌تواند با شرکت فعال در مذاکرات برجام و به نتیجه رساندن آن، از تهران برداشته شود. آنها مدعی هستند فعالیت‌های هسته‌ای ایران در صورتی که تحت نظارت بین‌المللی نباشد، به سمت‌وسوی نظامی می‌رود. ادعایی که همواره از سوی مقامات ایرانی رد شده است. اما با همین استدلال، آنها از دری دیگر وارد می‌شوند تا حاکمیت ایران را تحت فشار قرار دهند. در نتیجه این فشارها، ایران برای تامین منابع مالی جهت توسعه فعالیت‌های هسته‌ای به مشکل برخورد می‌کند.
اما در حالی که این فشارها هنوز بر ایران اعمال نشده و تنها در حد حرف و حدیث است و تنها اخبار ناامیدکننده از احیای برجام به گوش می‌رسد، اقتصاد ایران نسبت به آن واکنش نشان داده است. مذاکرات احیای برجام دچار سکونی ناامیدکننده شده است و به تبع آن نرخ دلار در بازار ایران روزبه‌روز افزایش می‌یابد.
حالا اگر قرار باشد فشارهایی جدید و تحریم‌هایی نو از راه برسند، قاعدتا نمودار نرخ دلار به صورت عمودی و نه افقی، رو به بالا می‌رود. آن هم در اقتصادی که مایحتاج روزانه شهروندان، نسبتی مستقیم با نرخ دلار در بازار دارد. دولت با دیپلماسی منفعل و ایستایی خود در صحنه بین‌الملل، راه را برای اعمال فشارهای جدید باز گذاشته است. در داخل هم دولت گویا کنترل بازار را از کف داده است. ترکیب انفعال در دیپلماسی و در رفتن رشته کار از دست دولت، می‌تواند تبعات ناخوشایندی برای مردم ایران در ماه‌های آینده به بار بیاورد.
- 12
- 6
