برجام بماند!

حالا حدود دو هفته تا آغاز به کار دونالد ترامپ در کاخ سفید باقی است. بسیاری در جهان چشم‌انتظار چهل و پنجمین رئیس‌جمهور یکی قدرتمندترین کشورهای جهان هستند. شعارهای انتخاباتی ترامپ آن‌قدر غیرمعمول بوده است که از چین تا اروپا و از اروپا تا مکزیک فصلی نو از سیاست بین‌الملل را با تردید نظاره‌گر باشند. برای اینکه مشخص شود محبوبیت ترامپ در افکار عمومی جهان چقدر پایین است، وبسایت YOUGOV نموداری را منتشر کرده از دیدگاه مردم نقاط مختلف جهان نسبت به ترامپ؛ آماری که در ماه اکتبر و یک ماه پیش از انتخابات استخراج شده است. در این آمار ترامپ در بسیاری از کشورها همچون انگلیس، فرانسه، دانمارک، عربستان و... محبوبیتی کمتر از ۱۵ درصد داشته است. اما جهان حالا باید بپذیرد که ترامپ از بیستم ‌ژانویه قدرت را در اختیار خواهد گرفت.

چالش‌هایی که او با وعده‌هایش ایجاد کرده، دست کم از تعداد انگشتان دو دست بیشتر است، اما توافق هسته‌ای با ایران با سایر موارد متفاوت است، چرا که این توافق طرف‌های دیگری دارد که در همین دو ماه گذشته نشان داده‌اند از ادامه برجام کوتاه نخواهند آمد، موافقانی نظیر اتحادیه اروپا که از قضا از متحدان استراتژیک آمریکا است. اما این همه ماجرا نیست. بسیاری در خود آمریکا هم بر اجرای برجام پافشاری می‌کنند، از جمله دولت فعلی، رئیس سازمان CIA و البته دانشمندان آمریکایی. در آخرین مورد ۳۷ دانشمند آمریکایی با نوشتن نامه‌ای به ترامپ از او خواسته‌اند تا توافق هسته‌ای با ایران را رعایت کند. در این نامه که به امضای ۳۷ نفر از چهره‌های علمی برجسته آمریکا از جمله برندگان جایزه نوبل، فیزیکدانان مشهور، متخصصان تولید سلاح‌های هسته‌ای و مشاوران علمی سابق کاخ سفید رسیده است، از توافق هسته‌ای ایران با عنوان «دارایی استراتژیک آمریکا» یاد شده است. آنها در این نامه خطاب به ترامپ نوشته‌اند: ما از شما می‌خواهیم این دارایی استراتژیک و مهم آمریکا را حفظ کنید. این نامه به ابتکار«ریچارد لارنس گاروین» فیزیکدان ۸۸ ساله آمریکایی نوشته شده که او را نخستین طراح بمب هیدروژنی می‌دانند. علاوه بر این، نوام چامسکی نظریه‌پرداز برجسته آمریکایی در این زمینه گفت: اگر ترامپ به وعده خود برای پایان دادن به توافق هسته‌ای عمل کند، آمریکا در جهان منزوی‌تر خواهد شد.

راه جدای اتحادیه اروپا

این درحالی است که اتحادیه اروپا هم مصرانه بر ادامه توافق هسته‌ای با ایران تاکید دارد. پیش از این مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اولین روز ۲۰۱۷ با انتشار مطلبی با اشاره به برجام نوشت: «این توافق تاریخی باید حفاظت شود، چرا که به نفع امنیت همه است.» فدریگا موگرینی در اولین روز سال جدید در مطلبی با تاکید بر اینکه برجام حاصل «دیپلماسی تاثیرگذار» بوده، از نفع همگان در حفظ این توافق سخن گفت.مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار مطلبی با عنوان «دوازده چیزی که با ما در ۲۰۱۷ همراه است»، به اولویت‌های سیاست خارجی این نهاد در این سال پرداخته است. در همین مدت یک سال که از برجام گذشته است، اتحادیه اروپا و ایران توافق‌های همکاری بسیاری را به امضا رسانده‌اند. اگرچه خرید هواپیماهای ایرباس، آن هم بعد از چند دهه فرسودگی در حمل و نقل هوایی، به چشم آمده، اما نباید از تفاهمنامه‌های سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز با دو غول نفتی جهان، توتال فرانسه و شل انگلیس، غافل شد؛ همکاری‌هایی که میلیاردها دلار سرمایه را روانه ایران می‌کند تا چرخه اشتغال، تولید و صادرات بچرخد؛ چرخه‌ای که حالا در گام اول است. در آخرین خبر، عباس‌نظری مدیر کل امور بین‌الملل راه‌آهن از سرمایه‌گذاری ۴میلیارد دلاری ایتالیا در صنعت ریلی ایران خبر داد.

ایدئولوژی‌های متضاد کنار هم برای لغو برجام

نوشتن این نامه از سوی ۳۷ دانشمند آمریکایی از یک زاویه دیگر هم قابل بررسی است. برای هر کشوری منافع ملی مهم‌ترین اولویت دولتمردان است. اما در جهان امروز هیچ دولتی نمی‌تواند در یک معامله دو یا چندجانبه پیروز مطلق باشد. به همین دلیل پیروزی‌های برد-برد وارد ادبیات سیاست خارجی شده است تا دولت‌ها هم امتیازاتی بدهند و هم امتیازاتی بگیرند. عاملی که موجب شده در ایران و آمریکا اعتدالیون بر ادامه این توافق تاکید کنند. از طرف دیگر گروهی که از آنان به عنوان دلواپسان یاد می‌شود لغو برجام را آرزو می‌کنند. وقتی منافع ملی قربانی دیدگاه‌های گروهی شود، ممکن است گروه‌هایی که حتی به نظر می‌رسد ایدئولوژی‌های کاملا متضادی دارند، در کنار هم قرار بگیرند. از جمله در مورد برجام که افرادی در داخل به دنبال لغو آن هستند و از آن طرف هم ۳۰ ایرانی خارج‌نشین به ترامپ نامه می‌نویسند که برجام لغو شود و تحریم‌ها برگردد!