«پسر کوچک»، بمب اتمي بود که روز دوشنبه، ۶ آگوست سال ۱۹۴۵ و با بهانه يک ترجمه اشتباه از يک هواپيماي بمب‌افکن آمريکايي بر سر شهر هيروشيماي ژاپن فرود آمد. نمايندگان دولت ژاپن در پاسخ به درخواست تسليم بي‌قيد و شرط از سوي متفقين در جنگ جهاني دوم از واژه ژاپني «موکوساتسو»، به معني «نيازمند توضيح» استفاده کردند؛ مترجم متفقين آن را به اشتباه به معناي«رد‌کردن» ترجمه کرد.
اشتباهي که درنهايت باعث حمله هسته‌اي آمريکا به هيروشيما و ناکازاکي و آغاز يک فاجعه بزرگ انساني شد. تاريخ بازهم نمونه‌اي از اين اشتباهات را به خود ديده است. مانند وقتي که تعبير «ما از شما پيش‌تر خواهيم رفت» از سوي نيکيتا خروشچف، رهبر وقت شوروي استفاده شد که اين جمله براي مقام‌هاي وقت آمريکا به معني «ما شما را دفن خواهيم کرد»، ترجمه شد. ترجمه‌اي که توجيهي براي مسابقه‌هاي تسليحاتي و دخالت‌هاي نظامي شد.
حالا در کشاکش بحث‌هاي تند و تيز درباره «برنامه جامع اقدام مشترک» که عمدتا از سوي دولت آمريکا مطرح مي‌شود، رسانه‌هاي منتقد در دو سوي اين کارزار مي‌توانند زمينه خطا و خطر جدي درباره برجام را موجب شوند. ترجمه‌هاي غلط رسانه‌ها از اظهارات مقامات آمريکايي و ايراني مي‌تواند چالشي براي حيات اين توافق باشد. حياتي که در گرو چند عبارت ساده است.
پس از انتشار آخرين گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و تأييد پايبندي همه‌جانبه ايران به برجام، رسانه‌هاي تندرو و منتقد توافق هسته‌اي در کشور به چند خبر درباره اظهارات سخنگوي وزارت امورخارجه فرانسه مبني‌بر احتمال برگزاري دور جديدي از مذاکرات هسته‌اي و افزودن بندي درباره فعاليت‌هاي نظامي ايران به آن استناد کردند، در کنار اين موضوع با مانور‌دادن بر بخشي از اظهارات يوکيا آمانو، رئيس آژانس انرژي اتمي درباره دسترسي اين آژانس به بازرسي از همه مراکز مشکوک ايراني، اين موضوع را به چالشي براي برجام تبديل کردند و تمام تلاش خود را کردند که طعم شيرين اينکه آژانس زيربار فشار آمريکا نرفته و مستقلا به حمايت از ايران در کنار کشورهاي اروپايي چون فرانسه و آلمان پرداخته را به کام ايرانيان تلخ کنند اما بعدتر معلوم شد که سخنگوي وزارت امورخارجه فرانسه چنين حرفي نزده و رسانه‌هاي داخلي به نحوي سخنان او را تحريف کرده‌اند. تحريفي که علنا مي‌توانســـت - مي‌تواند- چالشي جدي براي برجام به وجود آورد.
روز گذشته گزارشي از مجله آتلانتيک ترجمه شده که خبر مي‌دهد چنين اتفاقي در آمريکا هم در حال رخ‌دادن است. اين مجله در تحليلي مي‌نويسد: ترجمه نادرست رسانه‌هاي آمريکايي، چالشي براي برجام شده است. اين نشريه نوشت: نسبت به ترجمه‌هاي نادرست از سخنان مقام‌هاي ايراني که از سوي رسانه‌ها و مقام‌هاي آمريکايي انجام مي‌شود و برجام را تهديد مي‌کند، هشدار داده و خواستار مذاکرات رودرروي مقام‌هاي ايران و آمريکا و پايبندي ترامپ به برجام شد.
آن‌طور که خبرگزاري جمهوري‌اسلامي گزارش داده، اين تحليل به قلم ديويد اکل‌وِيد، رئيس کارکنان وزارت‌خارجه آمريکا در دولت باراک اوباما، رئيس‌جمهوري پيشين اين کشور و آريان طباطبايي، استاد مرکز مطالعات استراتژيک دانشگاه جورج تاون نوشته شده است. نويسندگان با اشاره به اين واقعيت که برخي ممکن است تلاش دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا براي خروج از برجام را ناشي از سخنان مسئولان دولتي ايران بدانند، بسياري از سخناني را که ظاهرا تحريک‌آميز به نظر مي‌رسد، اشتباه ترجمه از سوي رسانه‌ها يا مقام‌هاي آمريکايي دانستند.
آنها با بيان اينکه پيش از قراردادن واژه‌ها در تيتر رسانه‌ها بايد معناي دقيقا آنها را دانست، خاطرنشان کردند: يکي از ما (ديويد اکل) با جان کري، وزيرخارجه پيشين از زمان عضويتش در سنا تا وقتي که براي اولين‌بار در سه دهه گذشته با يک وزير امورخارجه ايراني رابطه برقرار کرد، کار کرده و ديگري (آريان طباطبايي) سال‌ها در ايران زندگي کرده و به مطالعه تفکر و سياست امنيتي حکومت ايران و همچنين رمزگشايي از سخنان مبهم مقام‌هاي ايراني پرداخته است.
اين نويسندگان درباره ترجمه‌هاي نادرستي که به برداشت‌هاي نادرست‌تر از سخنان مقام‌هاي تهران منجر شده، به گزارشي از يک انديشکده به نام «مؤسسه علوم و امنيت بين‌المللي» (ISIS) مبني‌بر اينکه «ايران مي‌گويد توليد انبوه سانتريفيوژهاي پيشرفته را آغاز کرده است» اشاره کردند که اين انديشکده با تکيه بر آن گزارش مدعي شده بود: ايران احتمالا مفاد توافق هسته‌اي را نقض کرده‌است. اين درحالي است که يک تحليلگر ارشد «گروه بحران بين‌المللي» که خود فارسي‌زبان است، اين تحليل اشتباه را ناشي از ترجمه نادرست عنوان کرد. وي تأکيد کرد که مقام ايراني گفته بود ما دانش فني توليد سانتريفيوژهاي پيشرفته را در اختيار داريم و به دنبال اين روشنگري، مؤسسه مذکور بدون سروصدا اصلاحيه‌اي در سايت خود منتشر کرده و به ترجمه اشتباهش اعتراف کرد.
به نوشته وِيد و طباطبايي، رسانه‌ها در موردي ديگر از ترجمه نادرست، گزارش دادند که حسن روحاني، رئيس‌جمهوري ايران در مجلس شوراي اسلامي اعلام کرد که ايران مي‌تواند در مدت چند ساعت به شرايطي فراتر از آنچه پيش از آغاز مذاکرات بوده، بازگردد اما ترجمه‌اي دقيق‌تر مشخص کرد که سخن روحاني اين بوده: دولتمردان آمريکا بايد بدانند که تجربه شکست‌خورده تحريم و تحميل، دولت‌هاي گذشته‌شان را به پاي ميز مذاکره کشاند و اگر توافق از بين رود، در مدت کوتاهي به شرايطي بسيار پيشرفته‌تر از زمان شروع مذاکرات بازخواهيم گشت. به عبارت ديگر، مذاکرات، مسئله هسته‌اي را حل کرد نه تحريم‌ها و اگر آمريکا توافق را لغو کند، ايران هم گزينه‌هايي دارد.
نويسندگان تأکيد کردند که نکته قابل‌توجه اين است که حسن روحاني در مقابل مجلسي که بسياري از مخالفانش در آن هستند، تعهدش به مصالحه و ديپلماسي و دوري از تنش و تقابل را اعلام کرد و گفت که توافق هسته‌اي تنها انتخاب ايران نبوده بلکه ترجيح آن بوده‌است.
اين دو نويسنده در موردي تازه‌تر، گزارش روزنامه انگليسي اينديپندنت مبني‌بر اينکه «ايران درصورت خروج از توافق مي‌تواند در مدت پنج روز سلاح هسته‌اي بسازد» را يادآوري کردند که از ترجمه نادرست سخنان علي‌اکبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي ناشي شده است. رسانه‌ها گفته بودند صالحي اعلام کرده که ايران طي پنج روز مي‌تواند به غني‌سازي ۲۰ درصد برسد. علت اين برداشت آن بود که اين رسانه‌ها بخشي از سخنان وي را حذف کرده بودند که مي‌گفت: بي‌شک نمي‌خواهيم چنين اتفاقي بيفتد.
به راحتي به اين توافق نرسيديم که بخواهيم راحت آن را از دست بدهيم. به اين توافق متعهد و وفادار هستيم و نکته ديگري که در حمله رسانه‌ها مغفول مانده بود، اين است که ايران نمي‌تواند با اين سرعت به سلاح هسته‌اي برسد زيرا براساس برجام، تغييرات وسيعي در تأسيسات هسته‌اي خود ايجاد کرد که مانع توليد تسليحات هسته‌اي مي‌شود. ديويد اکل‌وِيد و آريان طباطبايي براي تقويت نظر خود نمونه‌هايي از تأثير ترجمه نادرست در وقايع تلخ تاريخي را ذکر کردند. به‌عنوان مثال، نمايندگان ژاپن در پاسخ به درخواست تسليم بي‌قيد و شرط از سوي متفقين در جنگ جهاني دوم از واژه ژاپني موکوساتسو استفاده کردند. اين واژه در اصل به معناي نيازمند توضيح است اما مترجم متفقين آن را در معناي رد‌کردن ترجمه کرد و درنهايت باعث حمله هسته‌اي آمريکا به هيروشيما و ناکازاکي شد.
همچنين تعبير «ما از شما پيش‌تر خواهيم رفت»، از سوي نيکيتا خروشچف، رهبر وقت شوروي که براي مقام‌هاي وقت آمريکا به صورت «ما شما را دفن خواهيم کرد» ترجمه شد و توجيهي براي مسابقه‌هاي تسليحاتي و دخالت‌هاي نظامي شد. دو نويسنده با طرح اين موضوعات، اين پرسش را مطرح کردند که اگر رهبران آمريکا در سال ۱۳۳۲ شمسي هنگام مطالعه سخنان محمد مصدق، نخست‌وزير ايران، به جاي تصوير يک مارکسيست در حال ظهور، چهره يک ملي‌گرا را مي‌ديدند، آيا کودتاي طراحي شده از سوي سازمان سيا روي مي‌داد؟ آيا در آن صورت ستمگري شاه و بحران گروگان‌ها (تسخير لانه جاسوسي) بازهم وجود داشت؟ وِيد و طباطبايي در پايان با بيان اينکه نبود گفت‌وگوي رودر‌رو و بسته بودن مجراي مذاکرات، خطاهاي ترجمه را به نتايجي خطرناک‌تر از بي‌اعتمادي سوق مي‌دهد، خروج از توافق هسته‌اي با ايران را اشتباه توصيف کردند؛ به‌ويژه در زماني که آمريکا و متحدانش درحال فشار به کره‌شمالي هستند که واقعا داراي سلاح هسته‌اي است.
- 12
- 5
