رای اصولی پس از غیبت مصلحتی

دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل: سوء استفاده از کمیته سوم برای نیل به اهداف سیاسی آن را از جایگاهی برای احقاق حقوق بشر یا محلی برای رسیدگی به نقض این حقوق ، دور کرده است.

غیبت ایران در جلسه رأی‌گیری قطعنامه حقوق بشری کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل درباره میانمار طی دو روز گذشته بحث‌های زیادی را از فضای مجازی به دنبال داشته است. اما ظاهرا این واکنش ها آنقدر اثرگذار بوده است که وزارت خارجه خارجه روز گذشته اعلام کرد که رأی مثبت خود را به قطعنامه کمیته سوم علیه روهینگیا، به صورت مکتوب در سازمان ملل ثبت کرده است.

قطعنامه حقوق بشری علیه دولت میانمار درخصوص وضع اسفناکی که بر وضع اسفناک میانمار تحمیل کرده است، از سوی عربستان‌سعودی به نمایندگی سازمان همکاری‌های اسلامی در کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل به رأی گذاشته شد.

این قطعنامه البته روز یکشنبه ۲۴ دسامبر (سوم دی) با ۱۲۲ رأی موافق، ۱۰ رأی مخالف و ۲۴ رأی ممتنع در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. این قطعنامه از دولت میانمار می‌خواهد که به خشونت‌ها علیه مسلمانان روهینگیا پایان دهد و دبیرکل سازمان ملل را به تعیین فرستاده‌ای ویژه برای میانمار موظف می‌کند.

به غیر از ایران به غایب این جلسه رأی‌گیری بود. کشورهای چین، روسیه و سوریه و اکثر کشورهای همسایه میانمار به این قطعنامه رأی منفی دادند.

غیبت ایران در این جلسه رأی‌گیری درحالی صورت گرفت که ایران چه در سطوح دولتی و چه در سطوح مدیریت ارشد کشور، از روزهای آغازین بحران میانمار و اقدامات خشن ارتش این کشور علیه مسلمان این کشور که به فرار آن به بنگلادش انجامید، این اقدامات را محکوم کرده و جمعیت هلال‌احمر ایران محموله‌هایی را برای کمک به مسلمانان روهینگیا به مرزهای میانمار و بنگلادش ارسال کرد.

مقامات ایران البته برای شرکت‌نکردن در این جلسه رأی‌گیری دلایل خود را داشتند. نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد صبح روز گذشته با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که عدم‌ حضور در این جلسه رأی‌گیری به این دلیل بوده است که جمهوری اسلامی ایران کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد را کمیته سیاست‌زده می‌داند. در بخش‌هایی از این بیانیه آمده است: «جدا از جدیت شرایط موجود در میانمار، ایران که خود هدف قطعنامه‌هایی از کانال کمیته سوم بوده است، همچنان به این موضع پیشین خود پایبند است که ادامه سوءاستفاده از این کمیته برای نیل به اهداف سیاسی آن را از این‌که جایگاهی برای احقاق حقوق بشر یا محلی برای رسیدگی به نقض این حقوق باشد، دور کرده است. در همین راستا، جمهوری اسلامی ایران در اقدام مربوط به قطعنامه L,٤٨/٧٢ شرکت نخواهد کرد».

در این بیانیه البته نمایندگی ایران در سازمان ملل تأکید کرده است که «از تمام گام‌ها برای توقف خشونت، تضمین ارایه کمک‌های بشردوستانه و فراهم کردن امکان بازگشت امن و داوطلبانه افرادی که مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند، حمایت می‌کند». استدلال ایران برای شرکت‌نکردن در جلسه رأی‌گیری به دلیل جهت‌گیری سیاسی کمیته سوم مجمع عمومی درحالی انجام می‌شود که به گواه شواهد موجود، ایران پیشتر چندین‌بار در جلسات رأی این کمیته شرکت کرده و رأی داده است. برای نمونه در نوامبر‌ سال ٢٠١٤، ایران در جلسه رأی‌گیری این کمیته درباره قطعنامه در ارتباط با وضع حقوق بشر در جزیره کریمه و شهر سواستوپول شرکت کرده و رأی منفی داده است. ایران همچنین در جلسه این کمیته درخصوص وضع حقوق بشر در سوریه نیز که در نوامبر ‌سال ٢٠١٧ برگزار شده، در جلسه رأی این کمیته شرکت کرده و رأی منفی داده است.

مورد بعدی شرکت ایران در جلسه کمیته سوم مربوط به نوامبر‌ سال ٢٠١٧ می‌شود که قطعنامه درخصوص به رسمیت‌شناختن حق فلسطینیان برای تعیین سرنوشت خود است که ایران در این جلسه رأی مثبت داده است. سوالی که در این بین مطرح می‌شود، این است که آقا در موارد قبلی کمیته سوم سیاست‌زده نبوده و وقتی که نوبت به میانمار می‌رسد، کمیته سوم به ناگاه سیاست‌زده می‌شود؟ این سوال نشان می‌دهد که دلیل دیگری غیر از سیاست‌زدگی کمیته سوم، باید در میان باشد.

البته در این‌که کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل بعضا هدف سوءاستفاده سیاسی برخی کشورها قرار می‌گیرد، شکی نیست. در این هم شکی نیست که ایران خود بارها هدف قطعنامه‌های حقوق بشری این کمیته قرار گرفته است.

پاسخ به این  سوال اما در جایی دیگر نهفته است. علی خرم، کارشناس روابط بین‌الملل بر این عقیده است که کشورها در رأی‌گیری در چنین مجامعی معمولا با هم بده و بستان سیاسی دارند. به این ترتیب ممکن است کشوری در مورد قطعنامه‌ای که درباره کشوری دیگر رأی منفی بدهد و زمانی که نوبت قطعنامه‌ای برای کشور اول رسید، کشور دوم این رأی منفی را با رأی منفی خود پاسخ می‌دهد. علی خرم در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: «میانمار درخصوص قطعنامه قبلی به ایران رأی منفی داده بود، بنابراین هیأت نمایندگی ایران تصمیم گرفت در جلسه قطعنامه مربوط به میانمار شرکت نکند».

در توضیح شرکت‌نکردن ایران باید گفت که اگر ایران در جلسه رأی‌گیری شرکت می‌کرد، باید رأی مثبت می‌داد؛ چراکه محکوم‌نکردن سیاست‌های دولت میانمار با مواضع مقامات ایران طی چند ماه اخیر در تضاد است. از طرفی اگر شرکت می‌کرد و رأی منفی می‌داد نیز، بده و بستان سیاسی را میانمار در چنین مجامعی نقش می‌کرد؛ چراکه میانمار قبلا در قطعنامه‌ای به نفع ایران رأی داده بود. بنابراین هیأت نمایندگی ایران تصمیم گرفت در جلسه رأی‌گیری شرکت نکند و در بیانیه‌ای ضمن محکوم‌کردن اقدامات میانمار دلایل غیبت مصلحت‌جویانه خود را توضیح دهد.

در این میان اما سوالی دیگر وجود دارد و آن حساسیت افکار عمومی نسبت به این اقدام ایران است. از آغاز تنش در میانمار و آواره‌‌شدن بیش از ٦٠٠‌هزار مسلمان در روهینگیا، رسانه‌ها در ایران مدام پیگیر این فاجعه بودند و گزارش‌های متعددی در این خصوص منتشر کردند. صداوسیمای ملی نیز بارها و بارها در قالب خبر، فیلم مستند و برای خبری تحلیلی به این واقعه پرداخته و دولت میانمار را مسئول نسل‌کشی و آزار و اذیت مسلمانان میانمار دانسته است.

موضوع میانمار در برهه‌ای از زمان، از موضوعات ثابت خطبه‌های خطیبان جمعه در سراسر کشور بوده است. سازمان‌های امدادی ایران در تلاش‌هایی مستمر برای مردم میانمار کمک ارسال کرده‌اند. حال در این میان ایران در یک نشست بین‌المللی حاضر نمی‌شود نظر قاطع خود درخصوص اقدامات میانمار علیه مسلمانان روهینگیا اعلام کند. در چنین شرایطی چه پاسخی باید به افکار عمومی داد.

علی خرم معتقد است که باید به این مسأله از زاویه دیگری نیز نگاه کرد. به‌ گفته علی خرم، درمجمع مجالس آسیایی، قطعنامه‌ای از سوی مجلس ایران در محکومیت دولت میانمار، آنگ سان سوچی و ارتش این کشور ارایه شد و در ادامه ترکیه نیز در جبهه ایران قرار گرفته و تهران در کنار آنکارا بانی ارایه این قطعنامه شدند. خرم معتقد است؛ اگرچه ایران در نشست کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل شرکت نکرد اما تلاش خود را کرده و خواهد کرد تا در نشست‌های دیگر این مسأله را جبران کند.  

در نهایت روز گذشته بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امورخارجه اعلام کرد که رأی مثبت ایران به قطعنامه روهینگیا در کمیته سوم روز گذشته به صورت مکتوب در سازمان ملل متحد ثبت شده. به این ترتیب وزارت امورخاجه اشتباه خود را در شرکت نکردن در جلسه کمیته سوم تصحیح کرد.  شاید مقامات وزارت امورخارجه در  ساعات پایانی روز گذشته دیروز به این نتیجه رسیده اند که غیبت مصلحتی در جلسه رأی گیری برای قطعنامه روهینگیا در عرصه دیپلماسی عمومی و افکار عمومی دارای تبعات است. شاید از این جهت بود که سخنگوی وزارت امورخارجه اعلام کرد:«با عنایت به سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از حقوق همه مسلمانان جهان به ویژه مسلمانان تحت ستم میانمار، رأی مثبت جمهوری اسلامی ایران به قطعنامه مربوط به نقض حقوق بشر در میانمار امروز با ارسال یادداشت رسمی به دبیرخانه سازمان ملل ثبت گردید»

قاسمی تاکید کرد که به رغم این ملاحظات فنی و کارشناسی، نظر به اهمیت دفاع از حقوق مسلمانان میانمار  بهتر بود ملاحظات کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر ملاحظات کارشناسی ترجیح داده می‌شد و لذا  امروز با ارسال یادداشت رسمی به دبیرخانه سازمان ملل، رأی مثبت جمهوری اسلامی ایران به این قطعنامه ضمن تاکید بر موضع اصولی کشور در مردود بودن روند سیاست زدگی در بررسی حقوق بشر ثبت و بدین شکل در جهت تصحیح موضع قبلی اقدام لازم و فوری به عمل آمد.

آرمین منتظری