چگونه اشتباه «اوباما» و «ناتو» بازار برده‌داری در لیبی را داغ کرد

شبکه امریکایی سی‌ان‌ان نخستین رسانه‌ای در جهان بود که فاش ساخت، برده‌داری – نه برده‌داری از نوعی که با پرداخت دستمزد همراه است و نه‌برده‌داری احساسی و نه برده‌داری مجازی بلکه برده‌داری از نوع کار اجباری همراه با شلاق و زنجیر، درست به سبک آنچه در فیلم‌های مربوط به برده‌داری در تاریخ امریکا می‌بینیم – هنوز در کشور لیبی، در شمال آفریقا زنده و پابرجاست. بعد از انتشار این گزارش امریکایی‌ها به این ماجرا توجه و علاقه نشان دادند؛ البته تا اندازه‌ای.

روند ماجرای برده‌داری در لیبی بسیار متفاوت‌تر از وقایع مشابه آن در سطح جهان است. به طور معمول رسانه‌‌ها چنین اخباری را با آب و تاب فراوان پوشش می‌دهند. اما در این مورد خاص با آنکه دولت‌های مختلف در سراسر جهان اعلامیه‌هایی درباره آن منتشر کرده‌اند، رسانه‌ها تلاش سیاسی و اجتماعی جدی در جهت پرداختن به موضوع تجارت برده در لیبی نشان نداده‌اند. این موقعیت شبیه داستان عملیات «دخترانمان را به ما بازگردانید» در رابطه با قربانیان آدم ربایی در بوکوحرام درنیجریه در سال ۲۰۱۴ است، یا حتی «عملیات کانی ۲۰۱۲» که عملیاتی توأم با حسن نیت بود اما کسی به آن توجه نکرد. علت شاید این باشد که مسأله برده‌داری در آفریقا مسأله‌ای دشوارتر و وسیع‌تر است.

 مجله امریکایی «روت» با یودیت تولده، وکیل جرایم جنایی و کارشناس امور پناهندگان که تحلیلگر حقوقی شبکه‌های تلویزیونی سی‌ان‌ان، فاکس و تی وی وان نیز است، در مورد وقایع لیبی و مسئولیت امریکایی‌های آفریقایی تبار در بحران جاری گفت‌و‌گو کرده است.

یودیت تولده در دالاس بزرگ شده اما خانواده‌اش اهل اریتره هستند. او تجارت برده در آفریقا را مدت‌ها قبل از آنکه در اواخر سال ۲۰۱۷ بر سر زبان‌ها بیفتد مستقیماً تجربه کرده است. او در حالی که سعی می‌کرد جلوی احساسات خود را بگیرد در این گفت‌و‌گوی تلفنی گفت: «مردم به گونه‌ای رفتار می‌کنند مثل اینکه این ماجرا جدید است در حالی که سال‌هاست این جریان ادامه داشته است.»

هزاران نفر آواره، عمدتاً از کشورهایی مثل اریتره و سودان از فقر و خشونت از کشورهای خود می‌گریزند تا سرانجام قربانی قاچاقچیان و تاجران برده در بنادر لیبی شوند. مردان و زنانی که از این کشورها می‌گریزند ریسک بزرگی می‌کنند؛ آنها پول زیادی به قاچاقچیان می‌پردازند و شاید مجبور شوند مسافتی طولانی و پرخطر را طی کنند. تقریباً انتظار دارند در راه شکنجه و خشونت را نیز تجربه کنند. گفته می‌شود قاچاقچیان دختران جوان را مجبور می‌کنند قبل از سفر قرص‌های ضد بارداری مصرف کنند چون احتمالاً در طول سفر چندین بار مورد تجاوز قرار می‌گیرند.

تولده می‌گوید:«لیبی اکنون نقطه ترانزیت بین مدیترانه و کشورهای اروپایی است. قبلاً آوارگان آفریقایی را به اسرائیل می‌بردند اما اکنون این رژیم مانع ورود آنها می‌شود و بنابراین مجبورند از راه لیبی به اروپا برده شوند.»

از نظر سیاسی پناهجویان آفریقایی سال‌هاست موضوعی داغ برای رژیم محافظه کار اسرائیل بوده‌اند. حامیان آوارگان در اسرائیل می‌گویند، این اوج ریاکاری و دو رویی است که کشوری که خود توسط پناهجویان هولوکاست بنیانگذاری شده اکنون از دادن پناهندگی به این آوارگان امتناع می‌کند. در همین حال دولت بنیامین نتانیاهو از حدود سال ۲۰۱۵ سه راه پیش پای پناهجویان قرار داده است: یا برای همیشه در کمپ آوارگان بمانند، یا به وطنشان برگردند، یا ۳۵۰۰ دلار پول و یک بلیت یک طرفه به هر نقطه‌ای از جهان جز اسرائیل دریافت کنند.

به گفته تولده، وقتی پناهجویان دیگر راه انتخاب اسرائیل را نداشته باشند اکثراً مسیرهای خطرناک تری را برمی گزینند مثلاً با گذشتن از صحرای آفریقا خود را از اریتره به اتیوپی و سودان و سرانجام به لیبی می‌رسانند. چهار نفر از عموزاده‌های او همین مسیر را برای فرار از هرج ومرج اریتره انجام دادند و گرفتار تاجران برده در لیبی شدند.

یودیت تولده گفت: به عموزاده من اطمینان داده شده بود که جانش در امان خواهد بود. مشکل این است که این قاچاقچیان، پناهجویان را به شخص دیگری می‌فروشند و حتی ممکن است این خرید و فروش سه یا چهار دست تکرار شود. احتمال دارد مورد شکنجه یا تجاوز قرار گیرند. وقتی عموزاده‌های تولده را تاجران برده در لیبی ربودند از آنها خواستند با خانواده خود تماس بگیرند و تقاضای پول کنند تا آزاد شوند. اگراین قاچاقچیان بفهمند شما خانواده دارید مخصوصاً در امریکا تقاضای پول می‌کنند و وقتی پول را بگیرند ممکن است برده را آزاد کنند و ممکن است هم نکنند؛ برخی حتی هزار دلار پول می‌خواهند.

وقتی عموزاده تولده که در آن زمان فقط ۱۶ سال داشت با خانواده تولده در دالاس تماس گرفت و ۵۰۰۰ دلار پول برای آزادیش تقاضا کرد، آنها کمی تردید کردند و قاچاقچیان هم دست او را شکستند و از او خواستند دوباره تماس بگیرد که این بار آنها ۵۰۰۰ دلار را پرداخت کردند. دو نفر از عموزاده‌ها آزاد شدند و خود را به اروپا رساندند و گفته شد دو نفر دیگر به سودان برگردانده شده‌اند اما پنج سال است که از آنها خبری نیست.

در اینجاست که اکثر امریکایی‌ها حتی آفریقایی تبارها از وضعی که در آنجا حاکم است ابراز تأثر می‌کنند چرا که این وضعیت نتیجه مستقیم اقدامات امریکا در زمان ریاست جمهوری اوباماست. سال گذشته اوباما در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز اعتراف کرد که سرنگونی دولت لیبی «بزرگترین اشتباه» در دوره ریاستش بود. از زمانی که عملیات بمباران لیبی از طرف ناتو و با رهبری امریکا در سال ۲۰۱۱ به سرنگونی رژیم قذافی منجر شد راه برای ناقضان حقوق بشر مثل تاجران برده باز شد.

ممکن است قذافی دیکتاتور و ناقض حقوق بشر بوده باشد اما تهدید مستقیمی برای امریکا نبود و در عین حال از مدافعان سرسخت وحدت آفریقا بود. او از نژادپرستی ضد سیاهان در جامعه عرب حرف می‌زد و خواستار پول واحد آفریقایی بود و چنان عاشق سیاهان بود که برای کاندولیزا رایس، وزیر خارجه سیاهپوست امریکا شعری با نام گلی سیاه در کاخ سفید سرود. در زمان او از این بازار آزاد برده‌داری در لیبی خبری نبود. اکنون واقعیت این است که قذافی مرده، اوباما دیگر رئیس جمهوری نیست و سیاهان به قیمتی کمتر از قیمت یک موبایل نو فروخته می‌شوند. حال چه باید کرد؟

تولده معتقد است سازمان‌های حقوق بشر و شبکه‌های خبری باید وارد عمل شوند و خواستار کمک‌های انسان‌دوستانه و اجرای برنامه‌هایی برای اسکان پناهجویان شوند. این مسأله‌ای جهانی است و باید این ظلم خشونت متوقف شود.

مترجم: شیرین بیدج