خوابی که ترامپ برای پاکستان دیده است

آمریکا سال‌هاست از پاکستان حمایت مالی می‌کند، این حمایت مالی یک موضوع اصلی دارد و آن جلوگیری از گسترش و تقویت گروه‌های شبه‌نظامی همچون طالبان در خاک افغانستان است. این در حالی است که حکومت افغانستان در سال‌های اخیر بارها به نقش مخرب پاکستان در رابطه با امنیت افغانستان ابراز نگرانی کرده است. در همین رابطه افغانستان دو بار به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت کرد و همین شکایت‌ها باعث شده روز شنبه هفته جاری هیئتی از شورای امنیت به کابل سفر کند تا موضوعاتی که افغانستان در رابطه با پاکستان به این شورا شکایت کرده است را بررسی کند.

با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا همه منتظر بودند که او استراتژی جدید خود را در رابطه با طولانی‌ترین جنگ تاریخ این کشور که در افغانستان جریان دارد اعلام کند. دونالد ترامپ که در ۱۵ آگوست ۲۰۱۷ در یک پایگاه نظامی در نزدیکی گورستان نظامی آرلینگتون (محل دفن تعداد زیادی از ۲۴۰۰ سرباز آمریکایی کشته شده در جنگ افغانستان) سخن می‌گفت، هرچند تصویری شفاف از آینده آمریکا در افغانستان ارائه نکرد، اما در رابطه با رویکرد دولتش درباره پاکستان به صورت کاملا شفاف سخن گفت. ترامپ در این باره اظهارداشت: «پاکستان به سازمان‌هایی پناه داده که هر روز تلاش می‌کنند مردم ما را بکشند. ما به پاکستان میلیاردها دلار پرداخت کرده‌ایم، ولی آن‌ها به تروریست‌هایی پناه داده‌اند که ما با آن‌ها می‌جنگیم. این وضع باید تغییر کند و این تغییر فورا انجام خواهد شد.

هیچ همکاری‌ای نمی‌تواند در مورد کشوری که به شبه نظامیان و تروریست‌هایی که نظامیان و مقامات آمریکایی را هدف قرار می‌دهند، دوام بیاورد.»

این نخستین زنگ خطر دولت ترامپ برای پاکستان بود و در زمان خودش تحلیل‌های زیادی درباره آن مطرح شد. سخنان ترامپ هر قدر که باعث نگرانی مقامات پاکستانی در این کشور در رابطه با آینده روابط آن‌ها با آمریکا شد، اما در افغانستان روزنه‌هایی از امید را به روی مردم باز کرد. فرامرز تمنا، رئیس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت خارجه افغانستان در سفری که چند ماه قبل به ایران داشت در محل سفارت این کشور در تهران اظهارداشت: «از نظر ما این‌که آمریکا متوجه نقش مخرب پاکستان در افغانستان شده یک پیروزی است.» او ادامه داد: «این رویکرد آمریکا نتیجه بیش از یک دهه تلاش سیاست خارجه نوین افغانستان است.»

اما این روزها بحث آمریکا و پاکستان به نقطه حساسی رسیده است، دونالد ترامپ سال ۲۰۱۸ میلادی را با توئیتی جنجالی آغاز کرد و در نخستین توئیت خود در سال جدید میلادی نوشت: «ایالات متحده آمریکا با ساده‌لوحی در ۱۵ سال گذشته بیش از ۳۳ میلیارد دلار به پاکستان کمک کرده است و آن‌ها در عوض جز دروغ و فریب چیزی به ما نداده‌اند؛ با این تصور که رهبران ما احمق هستند. آن‌ها به تروریست‌هایی که ما در افغانستان به دنبالشان هستیم، پناهگاه داده و (به ما) کمک زیادی نکرده‌اند. دیگر بس است!»

توئیت ترامپ پیام‌های زیادی برای پاکستان داشت و با واکنش‌های تندی از سوی مقامات این کشور روبه‌رو شد. در نخستین واکنش رسمی به این توئیت شورای امنیت ملی پاکستان تشکیل جلسه داد و با انتشار اطلاعیه‌ای نادیده گرفتن فداکاری اسلام‌آباد برای مبارزه با تروریسم را غیر‌قابل درک عنوان کرد. در این اطلامیه آمده است که پاکستان در مبارزه با تروریسم متحمل ۱۲۳ میلیارد دلار خسارت شد و در حال حاضر شبه‌نظامیان هیچ مخفیگاه امنی در این کشور ندارند. به نظر شورای امنیت ملی پاکستان، آمریکا سعی دارد ناکامی خود در افغانستان را به پاکستان نسبت دهد، این در حالی است که اسلام‌آباد مصمم به برقراری امنیت در این کشور است.

در پایان این اطلاعیه عنوان شده است که پاکستان در برابر اتهامات ترامپ واکنش عجولانه از خود نشان نمی‌دهد و به نقش مثبت خود برای ثبات و امنیت در افغانستان ادامه خواهد داد. این پایان ماجرا نبود؛ نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد، هم لب به سخن گشود و خطاب به پاکستان گفت: «آمریکا ۲۵۵ میلیون دلار کمک به پاکستان را پرداخت نمی‌کند. برای این تصمیم دلایل روشنی وجود دارد. پاکستان سال‌هاست بازی دوگانه دارد؛ به تروریست‌ها پناه می‌دهد. گاهی با ما همکاری می‌کند؛ در عین حال، به تروریست‌هایی پناه می‌هد که در افغانستان به ما حمله می‌کنند. این بازی برای دولت آمریکا قابل قبول نیست.

ما در مبارزه با تروریسم انتظاراتی بیشتر از این، از پاکستان داریم. وقتی پاکستان همچنان به تروریسم کمک می‌کند و پناه می‌دهد، رئیس‌جمهوری آمریکا حاضر است که تمامی کمک مالی به آن کشور را قطع کند.» سخنان خانم هیلی با واکنش تند همتای پاکستانی‌اش مواجه شد. لودهی، نماینده پاکستان در سازمان ملل، اظهارات مقام‌های آمریکایی علیه پاکستان را به‌شدت رد کرد و گفت در صورتی که آمریکا از همکاری‌ با کشورش استقبال نکند، پاکستان این همکاری‌ها را مورد تجدید نظر قرار می‌د‌هد. ملیحه لودهی در جمع خبرنگاران گفت پاکستان در مبارزه با تروریسم بیشترین مشارکت را داشته و بیشترین قربانی را داده است.

در همین حال روز سه شنبه ۱۲ دی‌ماه معترضان پاکستانی به خیابان آمدند و در واکنش به اظهارات آقای ترامپ پرچم این کشور را آتش زدند. آن‌ها اظهارات آقای ترامپ در شبکه اجتماعی توئیتر را اهانت به پاکستان خواندند و از دولت این کشور خواستند در روابط خود با واشنگتن تجدیدنظر کند. آصف غفور، سخنگوی ارتش پاکستان هم گفت: «واشنگتن از قطع همه جانبه کمک‌های مالی و نظامی به اسلام‌آباد ضرر خواهد کرد.»

آمریکا درحالی در رابطه با پاکستان شمشیر را از رو بسته که این کشور یک متحد مهم برای آن‌ها به شمار می‌رود، پاکستان نقش مهمی در انتقال تجهیزات آمریکا به افغانستان دارد، مسیر پاکستان برای آمریکایی‌ها هزینه کمتری دارد. همچنین نمی‌توان نقش پاکستان را در افغانستان نادیده گرفت. قطعا آمریکا اگر بخواهد در رابطه با این جنگ که به خاری در چشم این کشور می‌ماند، به نتیجه روشنی برسد باید پاکستان را همراه خود داشته باشد.

این درحالی است که دست آمریکا هم خالی نیست، در کنار گوش پاکستان یک متحد قدرتمند آمریکا یعنی هند حضور دارد، هندی که سال‌هاست با پاکستان در رابطه با بحران کشمیر در حال جنگ است. از سوی دیگر آمریکا می‌تواند با اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی فشار زیادی بر پاکستان وارد کند؛ تحریم‌هایی که برای پاکستان به آسانی قابل هضم نیست و می‌تواند این کشور را با مشکلات زیادی مواجه کند.

یکی دیگر از راه‌هایی که برای پاکستانی‌ها وجود دارد؛ فشار به دولت افغانستان متحد آمریکاست. حفیظ احمد میاخیل، مشاور مطبوعاتی وزارت مهاجران افغانستان به تازگی گفته است؛ کابینه پاکستان توافقنامه تمدید یک ساله حضور یک میلیون و ۳۰۰هزار مهاجر افغان را تأیید نکرد. این مهاجران افغانستانی در پاکستان کارت‌های اقامت معتبر تا پایان سال ۲۰۱۷ داشتند و حدود یک ماه و نیم قبل در نشست سه جانبه میان افغانستان، پاکستان و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان؛

توافقنامه‌ای برای تمدید این کارت‌ها تا پایان سال ۲۰۱۸ به امضا رسیده بود که باید کابینه پاکستان آن را تأیید می‌کرد، اما اکنون پاکستان از تأیید آن توافقنامه سر باز می‌زند و قصد دارد سیلی از یک میلیون و۳۰۰ هزار نفر مهاجر افغان را روانه این کشور کند. بدیهی است بازگشت این حجم مهاجر در زمانی کوتاه‌، مشکلات عدیده اجتماعی، اقتصادی و امنیتی را برای دولت افغانستان خلق خواهد کرد. فقط یکی از آن‌ها احتمال جذب تعداد زیادی از جوانان مهاجر به گروه‌های مخالف است. حال باید منتظر بود و دید سیاست دوگانه آمریکا در قبال پاکستان به کجا می‌رسد، سیاستی که تأثیرات آن رابطه تنگاتنگی با شرایط افغانستان دارد.