پس بحران مسلمانان روهینگیایی در میانمار و تحت تاثیر قرار گرفتن افکار عمومی بین‌المللی در خصوص کشتار و آوارگی هزاران نفر از این اقلیت قومی که همچنان هم ادامه دارد، در تازه‌ترین درگیری‌های قومی و مذهبی در شرق آسیا، عده‌ای از بوداییان افراطی در سریلانکا با حمله به مسلمانان، مغازه‌های آنها را به آتش کشیدند. در همین راستا، دولت سریلانکا به منظور جلوگیری و کنترل خشونت ۱۵ روز وضعیت اضطراری در شهر گیل اعلام کرد.
هر چند دولت سریلانکا اعلام کرده است که با مسببان این اقدامات برخوردی جدی خواهد داشت، اما تنش میان بوداییان و مسلمانان در سریلانکا به مانند میانمار امری جدید نیست؛ به طوری که تنها در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ میلادی و در زمان دولت پیشین سریلانکا حملات متعددی به مراکز تجاری مسلمانان صورت گرفته بود که حاصل آن صدها کشته و مجروح است.
این تنش‌ها در شرق آسیا که رفته رفته می‌رود تا تبدیل به بحرانی فراگیر شود، از دو جنبه حائزاهمیت است. نخست قدرت‌گیری و بروز گروه‌های افراطی مانند داعش که اکنون پس از شکست در سوریه و عراق به دنبال یافتن پایگاه‌هایی در شرق آسیا هستند. در این زمینه داعش اکنون علاوه بر فعالیت در مناطق عمدتاً مسلمان‌نشین شرق آسیا، در حال تثبیت موقعیت خود در فیلیپین و استفاده از شکاف امنیتی در این کشور است.
مساله دوم مربوط به مواجهه و درگیری‌هایی است که به صورت خاص قشر مسلمانان شرق آسیا را هدف قرار داده و زمینه‌هایی نوعی رویارویی بلند مدت و هدف دار قومی و هویتی را فراهم ساخته است. این در حالی است که با توجه به پیشینه و بافت جوامع این منطقه عملاً حذف و نادیده گرفتن اقلیت‌های فراوان و به خصوص مسلمانان امکان‌پذیر نبوده و می‌تواند مقدمات شروعی نوعی جنگ صلیبی را فراهم سازد.
عزم دولت هند برای تغییر تاریخ
این مساله زمانی رنگ و بویی جدی پیدا می‌کند که بدانیم اکنون ناندرا مودی نخست وزیر هند با تشکیل کارگروهی از پژوهشگران در حال بازنویسی تاریخ هند است تا نشان دهند، هندوها نخستین ساکنان هند بودهاند. امری که با دامن زدن نگرانی میان مسلمانان هند، خطر تبدیل آنها به شهروندان درجه دوم را فراهم می‌سازد. هر چند هند تا پیش از این به کشور هزار مذهب شهره بود و بسیاری از ناظران معتقدند که در کمتر کشوری مانند هند اینچنین همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان و قومیت‌های مختلف وجود دارد، اما اکنون پژوهشگران در دهلی‌نو در حال گفت و گو برای چگونگی بازنویسی تاریخ کشور هستند. سخنان ۱۴ نفر از اعضای این کارگروه و وزرای دولت مودی نشان می‌دهد ملی‌گرایان هندو قصد دارند با توجه به دیدگاه‌های مذهبی خود، هند را یک ملت هندو معرفی کنند. هر چند اکثریت جمعیت ۱.۳ میلیاردی هند را هندوها تشکیل می‌دهند اما مسلمانان و سایر مذاهب نیز جمعیتی بالغ بر ۲۴۰ میلیون نفر را شامل می‌شوند.
در این رابطه، رئیس کارگروه مذبور و محسن شارمان وزیر فرهنگ هند به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که قصد آنها بازنویسی جنبه‌هایی از تاریخ باستانی هند برای پیگیری یک راهبرد بزرگتر است. این در حالی است که به گفته ناظران مسلمانان هندی پس از روی کار آمدن ناندرا مودی با تبعیض‌هایی مواجه شده و رهبر مسلمانان هند معقتد است که اکنون قصد بر این است که مسلمانان به شهروندان درجه دو تبدیل شوند.
جالب اینجاست که تاکنون شخص نخست وزیر به این اظهارات پاسخی روشن نداده است. از سوی دیگر کارگروه شکل گرفته در مورد تاریخ هند وابسته به یک گروه ملی‌گرا است که با نام اختصاری RSS نقش قابل توجهی در به قدرت رسیدن مودی ایفا کرده است. از سوی دیگر گفته می‌شود که در حال حاضر شماری از اعضای این کارگروه به عنوان وزیر کشاورزی و امنیت داخلی هند در کابینه مشغول به کار هستند. RSS معتقد است که تمامی اجداد ۱۷۰ میلیون مسلمان هندی همگی هندو بوده و باید به خاستگاه اولیه خود بازگردند. خود ناندرا مودی نیز در جوانی عضوی از این گروه بوده است. سخنگوی این گروه همچنین به خبرگزاری رویترز گفته است که رنگ واقعی تاریخ هند، زعفرانی است و تغییرات فرهنگی ما را مجبور به تغییر تاریخ می‌کند.
وزیر فرهنگ هند نیز به صراحت اعلام می‌کند، از این پس تاریخ هندو به کتاب‌های درسی مدارس افزوده خواهد. اعضای حزب مودی همچنین ایده مهاجرت اقوام آسیای میانه به هندوستان را رد کرده و مصر هستند که جمعیت هندوها از ابتدا در این سرزمین ساکن بودهاند. کارشناسان معتقدند که این ایده برای ملی‌گرایان هند بسیار حائزاهمیت است، چراکه نشان می‌دهد مذهب آنها از جایی دیگر به سرزمین هند وارد نشده است؛ امری که به آنها خوراک تبار و مذهب بومی می‌بخشد. در این زمینه می‌توان گفت هرچند تکثرگرایی در قانون اساسی هند به رسمیت شناخته شده است، اما ملی‌گرایی هندی همواره با نوعی حس برتری فرهنگی همراه بوده است.
گزارش نهایی کارگروه RSS قرار است بنا به گفته وزیر فرهنگ هند به پارلمان و وزارت توسعه منابع انسانی برای تائید و درج در کتب درسی ارائه شود. هر چند گفته می‌شود که ناندرا مودی از ابتدا دستوری برای تشکیل این کارگروه نداده است، اما تحلیل‌گران معتقدند که این مطالعات به طور کامل با برنامه‌های آتی مودی برای هند مطابقت دارد. در این رابطه مودی طی مراسم افتتاح یک بیمارستان در شهر بمبئی با اشاره به دستاوردهای ارائه شده از این مطالعات تصریح کرد که اکنون مناطق زیادی وجود دارند که اجداد ما سهم بزرگی در ایجاد آن داشته‌اند. همچنین خبرگزاری رویترز تائید کرده است که بسیاری از مقامات و اعضای کارگروه RSS به هیچ عنوان حاضر گفت و گو در مورد فعالیت‌های خود نبوده‌اند، اما به طور قاطعانه‌ای معتقدند که تمام سیاست‌های ما باید بوی خاک هند را داشته باشند.
سرطان فرقه‌گرایی
کلید خوردن چنین اقدامی آن هم در جامعه متکثر هند حاکی از برنامه بلند مدتی است که این کشور برای ورود به عرصه جدیدی از تحولات بین‌المللی شروع کرده است. در این راستا مدیر برنامه جنوب آسیای اندیشکده کارنگی معتقد است که هند در آینده با توجه به حجم و رشد اقتصادی جای چین را خواهد گرفت و قرن پیش رو قطعاً قرن هند خواهد بود. پیش‌بینی‌ها درباره عصر طلایی پیشِ‌رویِ هند معمولاً مبتنی‌بر دو روند است. روند اول شهرنشینی است. بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۵۰، جمعیت شهری هند به تعداد ۵۰۰ میلیون نفر افزایش خواهد یافت؛ یعنی بزرگترین افزایش در تاریخ جهان. روند دوم چیزی است که اقتصاددانان آن را سود جمعیتی یا مزایای اقتصادی می‌نامند که در اقتصادی انباشت می‌شود که وقتی جریان بزرگ جمعیت جوان وارد بازار کار می‌شود و موجب افزایش بهره‌وری و نرخ پس‌انداز خواهد شد.
با این حال، درست برخلاف پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه درباره ظهور هند، روایت تیره‌تری نیز در حال بروز است؛ روایتی که معتقد است ترکیب مولفه‌های شهرنشینی و جمعیتی نه به سود خالص بلکه به فاجعه اجتماعی منجر خواهد شد. این آینده‌ای است که در آن ضمن اینکه شهرنشینی هند ثروت و رفاه ایجاد می‌کند، بسیاری از شهرنشینان به واسطه زیرساخت قدیمی، خدمات ضعیف و فرصت ناکافی محروم می‌شوند. براساس این دیدگاه، هند به شدت در ایجاد اشتغال کافی جهت تامین تقاضاهای روبه‌رشد نیروی کار ناموفق خواهد بود. این امر موجب اختلاف قومی و تشدید فرقه‌گرایی خواهد شد که ایده جدید ملی‌گرایی هندویی می‌تواند شعله‌های این آتش اختلاف را در سطحی فاجعه‌بار شعله‌ورتر سازد. امری که کارشناسان از آن به عنوان سرطان خشم فرفقه‌گرایی نام می‌برند.
محمدرضا ستاری
- 13
- 1
