چشم انداز پیش روی خاورمیانه

دین در منطقه خاورمیانه یکی از فاکتورهای بسیار اساسی، مهم و سرنوشت ساز برای کشورها و مردمان مختلف این منطقه بشمار می رود. در همین راستا نیز پنج ایدئولوژی عمده و بزرگ در خاورمیانه چه بصورت منطقه ای و چه بصورت رقابتی داخلی در برابر یکدیگر صف آرایی کردند.

ایران آنلاین /این ایدئولوژیها عبارتند از:

۱-  ایدئولوژی متاثر از اسلام اخوانی که مورد حمایت ترکیه و قطر است.

۲-  ایدئولوژی ناشی از مذهب شیعی و نظام ولایت فقیهی که مورد حمایت و تبلیغ جمهوری اسلامی ایران است،

۳-  ایدئولوژی متاثر از قرائت سلفی محافظه کارانه که عربستان سعودی داعیه دار آن است.

۴-  ایدئولوژی خلافت گرایانه که داعش بطور خاص و گروههای دیگری نظیر القاعده و تا حدودی طالبان بدنبال آن هستند و نهایتاً

۵-  سکولارها در خاورمیانه و در کشورهای مختلف در تلاش هستند تا ضمن به حاشیه کشاندن مذهب در جوامع خود و جدا کردنش از سیاست دیدی دیگر در منطقه ایجاد کنند.

مواجهه این ۵ قرائت و ایدئولوژی مختلف از دین در خاورمیانه زمینه ساز و مسبب بسیاری از صف آرایی های جدی و جنگ های مستقیم ویا غیرمستقیم و نیابتی در خاورمیانه شده است. از این منظر است که گفته می شود پارادایم هایی در منطقه وارد رقابت و تعارض با یکدیگر شده است. یکی از مهمترین این پارادایم های رقابتی نیز میان شیعیان و سنی ها مشاهده می شود که این امر خود را در قالب بحرانها و مسائل جاری در کشورهای از جمله سوریه، عراق، بحرین، لبنان و یمن به خوبی نشان داده است.

یکی دیگر از فاکتورهای موثر در گسترش بحران در خاورمیانه نیز به موضوعات برگرفته از اندیشه های ملی گرایی و قوم گرایی در منطقه باز می گردد؛ منطقه ای که به شدت و گاه بصورت بیمارگونه ای هنوز نتوانسته است مساله ملی گرایی افراطی و تهاجمی را در برخی از مناطق و کشورهای خود حل کنند. به همین دلیل جنب و جوش های ملی گرایانه قدیمی و جدید یکی از عوامل موثر در ایجاد و تعمیق بحران در این منطقه بشمار می رود. بی شک در این میان کُردهای عراق و سوریه پرچمدار تغییر وضع موجود و ایجاد فضایی جدید در خاورمیانه هستند. در همین راستاست که "مسعود بارزانی" رهبر اقلیم کردستان چندین بار تاکید کرده بود که سایکس -پیکو به پایان رسیده است و عصر و نظمی جدید در خاورمیانه در حال شکل گیری است که در این نظم جدید کُردها در شمال عراق بدنبال تشکیل دولتی مستقل از عراق و ورود به باشگاه دولتهای ملی گرا در خاورمیانه هستند؛ هرچند فعلا در ظاهر امر و در گام پس از رفراندوم، در برابر موانع و مخالفان جدی منطقه ای منجر به عقب نشینی شدند.

همچنین باید تأکید کرد هفت دهه پس از تاسیس دولت خودخوانده و تحت حمایت قدرتهای فرامنطقه ای رژیم صهیونیستی، موضوع فلسطین به عنوان مساله ای لاینحل باقی مانده به گونه ای که در دوره اخیر و آتی نیز این مسئله از جمله زخم های قدیمی این کشور بشمار می رود و همین امر نیز موضوع سرزمینهای اشغالی را در صدر موضوعات  مطرح در برهم زدن ثبات و امنیت خاورمیانه قرار می دهد. موضوع ملی گرایی در درون بسیاری از کشورهای مختلف خاورمیانه نیز از جمله موضوعات و بحرانهای جاری و ساری به شمار می رود که نظم و ثبات منطقه را به چالش می کشاند. کشور ترکیه نمونه ای از این مورد است که تاکنون پس از ۹ دهه بعد از تاسیس نظام جدید نتوانسته است موضوع کردها را در خود حل و فصل کند. در مجموع تمامی این عوامل در عمل به بازتولید فضای هابزی در منطقه خاورمیانه کمک کرده و افزایش تنش، بحران و جنگ های نیابتی در منطقه را به ارمغان اورده و همین امر نیز به مخدوش شدن بیشتر صلح و امنیت در منطقه انجامیده است.