به گزارش همدلی، چندی است که موضوع کنار رفتن سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهور دوران اصلاحات و رهبر جریان اصلاح‌طلبی از عرصه سیاست و حتی رهبری جریان اصلاحات جسته‌وگریخته مطرح می‌شود. محمدرضا خاتمی برادر او گفته است که خاتمی به مقامات کشور اعلام کرده است که دیگر وارد صحنه عملیاتی سیاست نخواهد شد. برخی این سخن خاتمی را به معنای کنار رفتن خاتمی از رهبری جریان اصلاحات تعبیر کرده‌اند و برخی نیز معتقدند که جریان اصلاحات با خاتمی معنا پیدا می‌کند و فعالیت سیاسی نکردن او به معنای رهبری نکردن جریان اصلاحات نیست.
چند روز پیش سیدمحمدرضا خاتمی نایب‌رئیس مجلس ششم و برادر رئیس‌جمهوری دوره اصلاحات در میزگرد «سیاست خارجی و رابطه با آمریکا» در کلاب هاوس گریزی به وضعیت جریان اصلاحات نیز می‌زند و در نهایت اظهار می‌کند که برادرش سیدمحمد خاتمی به مقامات کشور و دوستانشان گفته است که دیگر وارد صحنه عملیاتی سیاست نخواهد شد. همین اظهارنظر موجب واکنش بسیاری از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب شده است.
برخی از اصلاح‌طلبان بر این باورند که امکان اینکه خاتمی از جامعه خود یعنی اصلاح‌طلبان جدا شود، وجود ندارد. غلامرضا ظریفیان، فعال و تحلیلگر سیاسی، درباره کناره‌گیری خاتمی از عرصه سیاست به نامه نیوز می‌گوید: «هیچ انسان متعهد و متعارفی خودش را جامعه‌اش جدا نمی‌کند و کسی که سال‌ها در عرصه سیاست‌ورزی سالم بوده و حرف مردم را زده است، نمی‌خواهد که بازنشسته شود. حتماً آقای خاتمی هم همین‌طور است و سابقه او چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب نشان می‌دهد که او اهل درد و معناست و از اوضاع‌واحوال مردم جدا نیست. اکنون هم او به‌هیچ‌وجه از دفاع از حقوق مدنی، دینی و اخلاقی کوتاه نمی‌آید.»
جلال جلالی‌زاده، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت نیز معتقد است که «خاتمی از عرصه سیاست کناره‌گیری نمی‌کند بلکه دیگر علاقه به کارهای اجرایی ندارد.» او در گفت‌وگو با سایت فردا اظهار می‌کند: «بیان این حرف به معنی کناره‌گیری آقای خاتمی از سیاست و تئوری‌پردازی نیست. به نظر من آقای خاتمی علاقه‌ای به این ندارد که به کارهای اجرایی ورود کند اما او ازنظر تئوری‌پردازی، ارائه راهکار و بیان مطالب و نظرات خود می‌تواند نقش داشته باشد. در دنیا هم بسیاری از افراد هستند که وارد کارزار اجرایی و صحنه قدرت نمی‌شوند اما در سیاست نقش دارند. آقای خاتمی هم با این رویه مجال بیشتری برای پرداختن به مسائل فکری و ارائه راهکار و ترسیم چشم‌انداز آینده داشته باشد.»
بااین‌حال پیش‌ازاین نیز زمزمه‌هایی از کناره‌گیری خاتمی از رهبری جریان اصلاحات مطرح‌شده بود. حتی حدود یک ماه پیش نیز آذر منصوری دبیر کل حزب اتحاد ملی ایران اسلامی در نشست خبری خود گفته بود که خاتمی مدعی لیدری اصلاحات نبوده و اظهار کرده بود که آقای خاتمی گفته جریان اصلاحات رهبر نمی‌خواهد و او نمی‌خواهد رهبر اصلاحات باشد. بااین‌حال همه اصلاح‌طلبان و حتی سایر فعالان عرصه سیاست، خاتمی را به‌عنوان رهبر جریان اصلاحات می‌شناسند. محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران دراین‌باره گفته بود که «لیدری جریان اصلاحات به دست محمدخاتمی است و هیچ فردی شک و شبهه‌ای دراین‌باره ندارد». البته برخی از اصلاح‌طلبان چون مهدی آیتی فعال سیاسی اصلاح‌طلب معتقدند که زمان آن فرارسیده تا خاتمی از رهبری جریان اصلاحات کناره‌گیری و اعلام بازنشستگی کند.
آیتی چندی پیش در گفت‌وگو با سایت خبر سراسری گفته بود: «آقای خاتمی یک چهره کاریزماتیک است و محبوبیت دارد و دارای منشش میانه‌روی است و در نتیجه عده‌ای نیز به ایشان علاقه دارند و این به معنای لیدری است و چون این جریان با چنین نامی از سال ۷۶ با شروع ریاست جمهوری آقای خاتمی مطرح شد صد درصد ایشان لیدر اصلاحات است؛ اما به‌هرحال تمام احزاب و شخصیت‌های سیاسی تاریخ‌مصرف دارند؛ یک تولد و یک غروب و پایان دارند. آقای خاتمی نیز مثل دیگر سیاست‌مداران دنیا هستند. اگر کسی فکر کند حزبی چندین سال می‌تواند بماند و رهبری یک جریان را داشته باشد اشتباه است. جوان‌ها و نسل‌های جدید به میدان می‌آیند که پیام‌ها و اندیشه‌های نو دارند در نتیجه کسانی که کارکردشان به پایان می‌رسد بازنشسته سیاسی می‌شوند. آقای خاتمی باید اعلام بازنشستگی سیاسی کند و بگذارند نخبگان و نسل جدید بیایند.»
حال با طرح دوباره موضوع کناره‌گیری خاتمی از عرصه سیاست، موضوع کناره‌گیری او از رهبری جریان اصلاحات نیز مطرح‌شده است. موضوعی که غلامرضا ظریفیان فعال سیاسی اصلاح‌طلب به آن اشاره می‌کند و با تأکید بر اینکه «خاتمی سرمایه نمادین و شخصیت ملی کشور است»، بیان می‌کند: «ما در کشور یک‌سری شخصیت‌های ملی داریم؛ افرادی که سرمایه‌های نمادین ما هستند و در بازه تاریخی شکل گرفته‌اند. درباره آقای خاتمی از دوم خرداد به این‌سو این موضوع پیش آمد و به‌تدریج به یک سرمایه نمادین تبدیل شد و بهتر است که این سرمایه‌ها برای اهداف سیاسی کوتاه‌مدت هزینه نشوند؛ بنابراین من هم تصور می‌کنم یکی از مسائلی که در پی این سخن یعنی کناره‌گیری از سیاست رسمی برای این باشد که قدری خود را از فضای سیاست‌های کوتاه‌مدت دور کند.»
جلال جلالی زاده نماینده پیشین مجلس نیز دراین‌باره می‌گوید: «من معتقدم که تا وقتی جریان اصلاحات در ایران هست، حتماً آقای خاتمی هم نقش دارد و جایگاه او در بین اصلاح‌طلبان محفوظ است مگر اینکه خودش نخواهد و دلایلی داشته باشد یا به هر صورت اصلاح‌طلبان به اجماع برسند؛ اما به نظر من تا وقتی‌که جریان اصلاحات در ایران ادامه داشته باشد، حضور خاتمی هم جدی است و فکر نمی‌کنم که دچار انزوا شده یا این جریان را رها کند.»
همین موضوع دست‌مایه‌ای شده تا اصولگرایان از به پایان حیات اصلاحات با کناره‌گیری خاتمی سخن بگویند. حسین کنعانی‌مقدم، فعال و تحلیلگر سیاسی، دراین‌باره به مثلث‌آنلاین گفت: «ما اصولگرایان هنوز او را به‌عنوان لیدر اصلاحات می‌دانیم و هنوز باور داریم او مهمترین عامل رقیب اصلاح‌طلبان با اصولگرایان است». این فعال سیاسی بیان کرد: «واقعیت این است که سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان کاملاً ازدست‌رفته است. آقای خاتمی جایگاه لیدری خودش را ازدست‌داده است و شاید می‌خواهد فرد دیگری را برای این کار معرفی و از او حمایت کند که این هم ذیل بازسازی اصلاحات مطرح می‌شود.»
این در حالی است که اسماعیل گرامی‌مقدم، فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به اینکه «آقای خاتمی هیچ‌گاه نگفته است که رهبر اصلاحات است اما به‌هرحال نقش‌های کلیدی در پیروزی اصلاح‌طلبان داشته است»، در گفت‌وگو با نامه نیوز می‌گوید: «آقای خاتمی هنوز هم یکی از لیدرهای مؤثر در جبهه اصلاحات است و همواره هم باعث ایجاد وحدت بین اصلاح‌طلبان بوده است اما باید پذیرفت که بار مسئولیت از آقای خاتمی کاسته شده است و دلیلش هم ایجاد جبهه اصلاحات ایران بوده است که پیشتر با عنوان شورای عالی سیاست‌گذاری فعالیت می‌کرد.» او همچنین اظهار می‌کند: «به‌هرحال هرکدام از رهبران جبهه اصلاحات نقش کاریزماتیک خود را دارند اما دیگر تا حدی شخصیت‌های کاریزماتیک کارکرد پیشین خود را ازدست‌داده‌اند.
البته این به معنای آن نیست که دیگر مردم پذیرای آنها نیستند بلکه شرایط طوری شده است که لزوماً کاریزمای فردی باعث پیروزی سیاسی نمی‌شود.» جلال جلالی زاده نماینده پیشین مجلس نیز دراین‌باره با بیان اینکه «در بین اصلاح‌طلبان شخصیت‌های ماهر و دارای پیشینه‌ای هستند اما هیچ‌کدام کاریزمای آقای خاتمی را ندارند»، می‌گوید: «شاید آقای خاتمی به این نتیجه رسیده باشد که اصلاحات دیگر جوابگو نیست و با این روش‌ها نمی‌توان به هدف رسید. هرچند که اصلاح‌طلبان هرگز نمی‌خواهند از صحنه خارج شوند و تلاش می‌کنند که با هر ابزاری که ممکن است از شعارهای انقلاب، قانون اساسی و حقوق مردم دفاع شود؛ اما شاید آقای خاتمی احساس می‌کند که دیگر این امکان وجود ندارد.»
جلالی زاده در نهایت تأکید می‌کند که اصلاح‌طلبی بدون خاتمی از بین نمی‌رود و می‌گوید: «اصلاح‌طلبی یک حرکت قائم به شخص نیست که با کناره‌گیری یک فرد از بین برود. یک حرکت تشکیلاتی و سازمان‌دهی شده با از دست دادن رهبر خود از بین نمی‌رود و می‌تواند که شخص دیگری را معرفی کند؛ اما من امیدوارم که آقای خاتمی در صحنه بمانند و نقش رهبری اصلاحات را ادامه دهند.»
- 13
- 2
