اپوزیسیون چیست؟

اپوزیسیون به مجموعه افراد و نهادهای مخالف اصل نظام سیاسی گفته می شود

اپوزیسیون

در اصطلاح سیاست به مجموعه افراد و نهادهای مخالف اصل نظام سیاسی که میخواهند نظام حاکم را سرنگون کنند؛ اپوزیسیون می گویند. این به ضرورت معنی مخالفت با اصل نظام حکومت نیست، بلکه ممکن است به مخالفت با آن بخش که دولت را در دست دارد تنزل کند. مثلا کاربرد این واژه برای نظام های پارلمانی در مورد گروه‌های مخالف دولت یا گروهی از جامعه میباشد که موافق سیاست های دولت نیستند. گاهی اوقات اپوزیسیون قانونی در کشورهایی که نظام دموکراسی پارلمانی دارند، به دلایل مربوط به سازمان، ایدئولوژی و پایگاه اجتماعی اشکال مختلف پیدا میکند.

دموکراسی‏های غربی و اپوزیسیون

عوامل اجتماعی و فرهنگی، تأثیر به سزایی بر روی شکل‏گیری اپوزیسیون در غرب دارند؛ به این صورت که در کشورهای غیردموکراتیک باعث ایجاد مسیر شکل‏گیری مخالفت سیاسی میشوند. معیار اپوزیسیون کشورهای دموکراتیک برطبق نظر رابرت دال( دانشمند امریکایی)، به شرح زیر میباشد :

- سازماندهی:

در دموکراسی‏های غربی می توان دو الگو را تشخیص داد؛ به این صورت که یکی از الگوها تمرکز در سازمان ائتلافی نظیر انگلستان و امریکا است و دومین الگو پراکندگی اپوزیسیون در میان چند حزب مانند فرانسه و استرالیا است.

- از نظر میزان رقابت‏پذیری:

دو الگو از نظر میزان رقابت‏پذیری اپوزیسیون در نظر گرفته میشود. اولین الگو اینست که شدت رقابت در اثر تعدد و تکثر گروه‏های اپوزیسیون کاهش می یابد و دومین الگو اینست که مخالفت و رقابت در شرایط محدودیت و یا وحدت سازمان اپوزیسیون، تمرکز پیدا میکند.

- از نقطه نظرحوزه‏ی برخورد اپوزیسیون با حکومت:

میزان تنوع از نظر حوزه‏ی برخورد اپوزیسیون با حکومت، بیش‏تر است. نظام‏های دموکراتیک معمولاً به اپوزیسیون برای پیشبرد اهدافش اجازه می‏دهند تا منابع لازم را از طریق تأثیر بر افکار عمومی، کاربرد رسانه‏ های گروهی، شرکت در مبارزات انتخاباتی، بیسج کند ولی در رژیم‏ های مختلف، اهمیت و میزان استفاده از هر یک از این حوزه‏ ها با یکدیگر فرق دارد.

عوامل اجتماعی و فرهنگی بر روی شکل‏گیری اپوزیسیون تأثیر دارند

- از نظر اهداف:

اپوزیسیون ساختاری یا انقلابی بر اساس ساختار حاکم بر نظام دموکراسی‏های غربی از بین رفته است. باتوجه به گسترش امکان مشارکت مسالمت‏ آمیز در حیات سیاسی، احزاب سوسیالیست و کمونیست به اپوزیسیون اصلاح‏طلب در کشورهای اروپایی غربی تبدیل شده ‏اند.

- از لحاظ ابزار و روش:

روش کار اپوزیسیون، از اهداف آن‏ها پیروی میکند. بنابراین در دموکراسی‏ها، از روش‏های رایج فعالیت سیاسی اپوزیسیون می توان به ائتلافات حزبی، مبارزات انتخاباتی، اعمال فشار و نفوذ در نهادها و سازمان‏ها اشاره کرد.

اپوزیسیون به عبارتی دیگر

ضدیت، مخالفت و مقابله از معانی کلمه اپوزیسیون به شمار میرود و معنای این کلمه در مفهوم وسیعتر اینست که احزاب، اتحادیه ها و گروه ها برای رسیدن به اهدافی برخلاف اهداف دارندگان قدرت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، تلاش میکنند.

دو نوع اپوزیسیون در نظام سیاسی و حکومتی دنیا وجود دارد که تحت عنوان قانونی یا پارلمانی و غیر قانونی شناخته میشود.

>> اپوزیسیون قانونی:

 در نظام هایی که حکومت پارلمانی دارند؛ موجودیت اپوزیسیون برطبق قانون اساسی آن کشور به رسمیت شناخته میشود و موجب تشکیل گروهی در پارلمان میشود که حامی دولت یا حکومت نیست اما خود را همانند دولت به قانون اساسی آن کشور، وفادار می داند. درواقع قانون اساسی به عنوان محور وفاق ملی و وحدت آنها شناخته میشود.

آن ها میتوانند اقدام به قانونگزاری در گفت و گوهای مجلس بنمایند و در کار حکومت بر طبق شرایط معین قانون اساسی، نظارت مستقیم داشته باشند و افکار عمومی را در جریان وقایع و حوادث کشور و جهان قرار دهند. اینگونه اپوزیسیون به عنوان مظهر حکومت احتمالی آینده در کشورهای سنتی لیبرال محسوب میشود که از آن ها می توان به انگلستان، فرانسه و سوئد اشاره کرد.

>> اپوزیسیون غیر قانونی:

اپوزیسیون در نظام های حکومتی مانند امریکا که قانون اساسی و پارلمان دارند و یا در نظام های حکومتی مانند عربستان که قانون اساسی و پارلمان ندارند؛ از جایگاهی در قانون اساسی برخوردار نیست و از نهادهای قانونی و رسمی به شمار نمی رود.

اپوزیسیون در کشورهای جهان سوم و عقب مانده، مخالفانی هستند که میخواهند نظام حکومتی آن جامعه را سرنگون کنند و گاهی اوقات از طرف قدرت های مسلط جهانی، مورد حمایت و پوشش سیاسی، تبلیغی و مالی به صورت پنهان یا آشکار قرار می گیرند.

اپوزیسیون گروه های سیاسی ساختاریافته ای است که حکومت مستقر را قبول ندارد

گردآوری: بخش سیاست سرپوش