شهاب‌سنگ‌ها پس از برخورد با زمین چه واکنشی دارند؟

دانشمندان دریافتند که چرا سنگ های آسمانی با وجود حرارت شدیدی که از لابه لای آن در جو عبور می کنند، همچنان به شکل شهاب سنگ (Meteorite)، سالم به سطح زمین برخورد می کنند.

پیتر جنیسکنز، نویسنده اصلی مقاله ای در این زمینه و ستاره شناس متخصص شهاب های آسمانی از مؤسسه«ستی» (SETI) و «مرکز تحقیقات ایمز ناسا»، می­ گوید: «بیشتر سنگ های ما که به زمین سقوط می کنند، از شهاب سنگ هایی با اندازه­ تقریبی بین یک «گریپ فروت» تا یک خودرو کوچکند.»

او در ادامه می ­گوید: «سنگ هایی به این بزرگی آن قدر سریع نمی چرخند که حرارت را طی مرحله کوتاهی که سنگ در« فاز شهاب» به سر می برد در سراسر سنگ پخش کنند. اکنون شواهدی در دست داریم که نشان می دهد قسمت پشتی آن تا هنگام رسیدن به زمین سالم باقی می ماند.»

دانشمندان این راز را به مدد «تی سی۳ ۲۰۰۸» (TC3 2008) کشف کردند؛ سیارکی شش متری که در سال ۲۰۰۸ کشف شد و دانشمندان آنرا حدود ۲۰ ساعت پیش از برخورد با جو زمین شناسایی کردند. این سیارک، شهابی را ایجاد کرد که بر فراز بیابان نوبیه سودان متلاشی شد. – و بارش شهابی ایجاد کرد.

معاویه شداد، استاد دانشگاه خارطوم می گوید: «دانشجویان ما در جریان یک سری اردوی اکتشافی اختصاصی، بیش از ۶۰۰ شهاب سنگ پیدا کردند که بعضی از آنها به اندازه یک مشت، و بسياري از آنها از یک بند انگشت کوچک تر بودند. برای هر شهاب سنگ، مکان پیدا شدن آنرا هم ثبت کردیم.»

دانشمندان از این که دریافتند میزان پراکندگی شهاب سنگ های بزرگتر با اندازه یک مشت، بیشتر از شهاب سنگ های کوچک تر است، شگفت زده شدند.

مدل سازی های «تی سی۳ ۲۰۰۸» نشان داد که این سیارک چگونه ذوب شده و شکسته است. مدل ­ها حاکی از آنند که این سیارک تقریباً یک موج خلاء در جو ایجاد کرده است. اولین تکه ها، از کناره های سیارک جدا شده اند و با سرعت نسبتا کم سقوط کرده اند.

بر این مبنا، به نظر می رسد که وقتی کوچک ترین شهاب سنگ ها به سوی زمین سقوط کردند، نیروی اصطکاک در جو مانع از رسیدن آنها به سطح زمین ­شد، ولی سیارک های بزرگتر در این مسیر، سالم باقی ماندند.

رابرتسون می گوید: «این سیارک بیشتر در قسمت جلوی خود ذوب شده است، در نتیجه قسمت باقی مانده در پشت و پایین سیارک به مرحله ای رسید که ناگهان فروپاشید و به قطعات زیادی تقسیم شد. دلیل سالم ماندن قسمت پایین و پشت سیارک به این صورت ، شکل سیارک بوده است.»

دکتر جنیسکنز می افزاید:« بزرگترین شهاب سنگ های ایجاد شده از « تی سی۳ ۲۰۰۸» بیش از شهاب سنگ های کوچک پراکنده شدند، به این معنی که منشأ ایجاد آنها، همین مرحله نهایی فروپاشی بوده است. بر اساس مکانی که این شهاب سنگ ها پیدا شده اند، به این نتیجه رسیدیم که این قطعات تا هنگام رسیدن به سطح زمین، نسبتا بزرگ باقی مانده اند.»

انواع مختلف شهاب سنگ ­ها تصادفی روی زمین پخش شده اند، اما دانشمندان می دانند که پرتوهای کیهانی در فضا میتوانند فعل و انفعالاتی در نزدیک زمین ایجاد کنند- به ویژه بر سطح یک شهاب سنگ.

دکتر جنیسکنز می گوید: «اغلب از میزان رادیواکیتویته متوجه می شویم که شهاب سنگ ها از درون سنگ های آسمانی پوشش دار نیامده اند. اکنون می دانیم که منشا آنها، سطح پشت سیارک است.»

این مقاله در مجله «شهاب شناسی و علوم سیاره ای» (MAPS) منتشر شده است.

* منظور از «فاز شهاب» اشاره به مراحل مختلف حرکت سنگ آسمانی بسوی زمین است: «فاز شهاب واره» (Meteoroid) که سنگ آسمانی هنوز در فضا است ولی احتمالا به سمت زمین حرکت می کند، «فاز شهاب» (Meteor) که سنگ آسمانی وارد اتمسفر شده است، و فاز آخر که سنگ به زمین برخورد کرده و «شهاب سنگ» نامیده می شود.