روزیاتو | از زمانی که یونانیان باستان به اولین مشاهدات خود از ماه کروی و آسمان‌ها دست یافتند، دانشمندان می‌دانستند که زمین گرد است. همه ما تصاویر زیبایی از زمین از فضا دیده‌ایم؛ برخی از این تصاویر توسط فضانوردان گرفته شده و برخی دیگر توسط ماهواره‌های در حال چرخش در مدار زمین، جمع‌آوری شده‌اند؛ اما چرا وقتی به اطرافمان نگاه می‌کنیم، سیاره ما گرد به نظر نمی‌رسد؟
چرا متوجه نمی‌شویم زمین گرد است؟
پاسخ این سؤال به مسئله دیدگاه یا پرسپکتیو مربوط می‌شود. انسان‌ها موجوداتی نسبتاً کوچک هستند که روی یک کره بسیار بزرگ زندگی می‌کنند.
قد یک فرد بزرگسال معمولاً ۱.۵ تا ۲ متر و قد کودکان از این مقدار نیز کمتر است. تصور کنید که شما بندباز سیرک هستید و روی توپی با قطری در حدود یک متر ایستاده‌اید. از بالای این توپ، شما می‌توانید ببینید که چگونه همه جهات در زیر پای شما خم دیده می‌شوند.
حالا مگس کوچک را تصور کنید که روی همان توپ سیرک قرار دارد. نقطه دید مگس احتمالاً یک میلی‌متر یا کمتر از سطح فاصله دارد. ازآنجایی‌که مگس بسیار کوچک‌تر از توپ است و دیدگاهش نزدیک به سطح آن است، نمی‌تواند کل توپ را ببیند.
مین حدود ۱۲.۸ میلیون متر عرض دارد و حتی نقطه دید یک انسان قدبلند فقط حدود ۲ متر بالاتر از سطح آن است. وقتی روی زمین ایستاده‌ایم چشم‌های ما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند وسعت زمین کروی درک کنند. حتی اگر تا قله اورست ۸, ۸۵۰ متر بالاتر از سطح دریا است، صعود کنید، بازهم نمی‌توانید گردی زمین را بفهمید و در آن مکان هم زمین تخت به نظر می‌رسد.
تنها راه دیدن انحنای زمین این است که بیش از ۱۰ کیلومتر از سطح آن بالاتر پرواز کنید؛ زیرا طول افقی که می‌بینیم به ارتفاع ما از سطح زمین بستگی دارد.
وقتی روی زمین ایستاده‌ایم و مانعی جلوی دید ما را نمی‌گیرد، می‌توانیم حدود ۴.۸ کیلومتر از افق را ببینیم. این مقدار برای دیدن بخش کافی از محیط زمین جهت مشاهده انحنای زمین در خط افق، کافی نیست. در چنین موقعیتی مانند مگسی روی یک توپ سیرک، نمی‌توانیم میزان کافی از لبه محل تلاقی آسمان و زمین را ببینیم.
برای دیدن کل سیاره کروی، باید همراه با فضانورد یا با ماهواره راهی فضا شوید. در این سفر نمای کاملی از گردی زمین را از فاصله بسیار بیشتر خواهید دید.
هواپیماهای تجاری بزرگ نیز می‌توانند به ارتفاعی پرواز کنند که در آن نمایی بسته از انحنای زمین مشخص است؛ البته دید خلبانان از جلوی هواپیما نسبت به دید مسافران که فضای بیرون را از پنجره‌های کناری نگاه می‌کنند، بیشتر است.
زمین کاملاً کروی نیست
حتی از فضا هم نمی‌توانید کروی بودن شکل زمین را تشخیص دهید: زمین کاملاً گرد نیست. در واقع، زمین کره‌ای با میزان اندکی از صافی یا یک جرم بیضوی محسوب می‌شود. در حقیقت زمین در ناحیه خط استوا کمی عریض‌تر از ارتفاع آن است، مانند کره‌ای که کسی روی آن نشسته و کمی آن را تخت کرده باشد.
این پدیده به دلیل چرخش زمین رخ می‌دهد که نیروی گریز از مرکز ایجاد می‌کند؛ همان نیرویی که اگر در حال چرخیدن روی یک چرخ‌وفلک باشید و محکم به آن نچسبید، شما را به بیرون پرت می‌کند. این نیرو باعث ایجاد یک برآمدگی جزئی در ناحیه کمر زمین (خط استوا) می‌شود.
ویژگی‌های توپوگرافی روی سطح زمین، مانند کوه‌ها و گودال‌های عمیق دریایی، نیز شکل زمین را کمی تغییر می‌دهند. این عوارض باعث تغییرات کوچکی در قدرت میدان گرانشی زمین می‌شوند؛ نیرویی که تمام اجسام روی زمین را به سمت مرکز سیاره می‌کشد.
رشته زمین‌شناسی، شاخه‌ای به نام ژئودزی دارد که به مطالعه شکل زمین و نحوه موقعیت آن در فضا اختصاص دارد. در نظر گرفتن اصول ژئودزی، برای انجام بسیاری از فعالیت‌ها مهم است؛ از ساخت شبکه‌های فاضلاب و تهیه نقشه‌های دقیق از افزایش سطح دریا گرفته تا پرتاب و ردیابی فضاپیماها. مطالعه در مورد سیاره زمین حوزه‌ای مهم در پژوهش‌های علمی امروزی محسوب می شود و به ما یادآوری می‌کند که همچنان در حال یادگیری درباره این سیاره شگفت‌انگیز هستیم که خانه ما است.
- 18
- 4
