تاریخچه تفنگتفنگ چیست؟
تفنگ سلاحی گرم، انفرادی و دستی است که غالبا دارای قنداق می باشد، کاربرد این وسیله نیازمند استفاده از دو دست و شانه می باشد. برخی از انواع تفنگ ها با انفجار مهمات گلوله را به بیرون پرتاب می کنند، البته نوع دیگری از تفنگ ها نیز که تحت عنوان تفنگ بادی شناخته می شوند با فشار هوا به صورت مکانیکی این کار را انجام می دهند.
تفنگ های دارای مهمات دارای دو نوع اصلی هستند که شامل:
ساچمه زنی: در این نوع تفنگ تعدادی ساچمه فلزی با فشار گاز باروت ایجاد شده در فشنگ، از لوله به بیرون پرتاب می شوند.
گلوله زنی: در این تفنگ تنها یک گلوله به بیرون از لوله پرتاب می شود. این نوع تفنگ ها معمولا دارای لوله خاندار هستند به همین دلیل دقت بالایی در تیراندازی دارند و برد بالایی نیز نسبت به سیار تفنگ های ساچمه ای به خود اختصاص می دهند.
انواع تفنگ:
پیستول یا سلاح دستی:
این نوع سلاح گرم تعداد تیرهای محدودی داشته و وزن کمر و قدرتی متوسط دارد. به راحتی جابجا می شود و با یک دست نیز قابل استفاده خواهد بود.
مسلسل‌های دستی:
این اسلحه که به اختصار smg نامیده می شوند حالت شلیک خودکار پیاپی، چندتیر و تک‌تیر نیز دارند، به این صورت که به چند حالت قابلیت شلیک خواهند داشت. این سلاح عموما طول کم و فشنگهایی با قدرت کم دارد که برای شلیک به اهداف نزدیک و مناطق بسته مورد استفاده قرار می گیرد.
تفنگ های تهاجمی:
نوعی سلاح جنگی هستند که بعد از جنگ جهانی دوم اختراع شدند. برای این نوع اسلحه عموما از فشنگ هایی با کالیبر بالا در مناطق بازی که قابلیت مانور بهتر دارند، استفاده می شود. این تفنگ برد و قدرت بالاتری نسبت به مسلسل های دستی دارد.
تفنگ های ساچمه زنی یا شاتگان:
این نوع تفنگ ها قدرت بالایی داشته و از فشنگ هایی با جنس پلاستیک یا مقوا که داریا ساچمه در قسمت سر هستند، تامین می شود و می توانند به صورت همزمان چندین ساچمه به بیرون پرتاب کنند. از این نوع تفنگ ها غالبا برای شکار جانوران یا پرندگان استفاده می شود زیرا برد بالایی ندارند.
تفنگ تک‌تیرانداز:
که در عربی به قناصه شناخته می شود، برای اهدافی با فاصله زیاد قابل استفاده خواهند بود، این نوع اسلحه برد زیادی دارد و عموما با دوربین قابل استفاده است.
تاریخچه تفنگ و انواع تفنگتفنگ های اولیه (تفنگ سرپر و چخماقی):
بعد از اخترع توپ های اولین تنفگ ها نیز اختراع شدند و برای اولین بار در اواخر فرن ۱۰ میلادی تا اواسط قرن ۱۶ میلادی در ارتش اسپانیا استفاده می شدند.
شیوه کار تفنگ تحت عنوان تفنگ سرپر فیتیله ای شناخته می شدند، که شامل انفجار باروت داخل لوله تفنگ و پرتاب گلوله به طرف هدف بوده است. برای شلیک ابتدا باروت سیاه را داخل لوله تفنگ ریخته و یک پارچه روی آن قرار می دادند سپس شروع به سنبه زنی می کردند، سپس گلوله را در لوله گذاشته و مجددا با از قرارگیری یک تکه پارچه، حفره انتهای لوله فیتیله مخصوص باروت را مشتعل که منجر به انفجار و پرتاب گلوله می شد.
در اوایل قرن ۱۲ میلادی نوع جدیدی از تفنگ های سرپر اختراع شدند که به تفنگ چخماقی معروف بودند و به تدریج جای خود را به تفنگ های سرپر قدیمی دادند. این نوع تفنگ ها را ژسلن و براشی که اصالتا فرانسوی بودند، اختراع کردند. اساس کار این نوع تفنگ با آتش زدن باروت بود که در انتهای لوله با سنگ چخماق و فولاد صورت می گرفت.
تفنگ های چخماقی به نسبت تفنگ های قدیمی از سرعت و قدرت بالاتری برخوردار بودند و تا آغاز امپراطوری فرانسه در جهان استفاه می شدند.
عثمانی ها اولین کشور مسلمانی محسوب می شدند که ارتش خود را به تفنگ مجهز کردند و بعدها در جنگ چالدران، سپاه سلطان سلیم پادشاه عثمانی توانست به کمک تفنگ هایی که در اختیار داشتند سپاه شاه اسماعیل را شکست دهد، این موضوع سبب شد مناطق وسیعی از کردستان باختری کنونی از ایران جدا و به عثمانی برسد.
تاریخچه تفنگ؛ اولین تفنگ ها در جهانتاریخچه تفنگ در ایران:
اختلاف نظراتی درخصوص ورود اولین تفنگ و توپ به ایران وجود دارد، برخی از کارشناسان معتقد هستند که این ابزارها از طریق ونیزی ها در اواخر قرن ۱۴ میلادی و اوایل قرن ۱۵ میلادی وارد ایران شدند. اما آنچه مشخص است، علت ورود آن به ایران به جنگ چالدران و شکست سپاه ایران در برابر سپاه عثمانی که مجهز به توپ، تفنگ و سلاح آتشین بوده اند، مربوط می شود. درنتیجه شه اسماعیل تصمیم گرفت سپاه خود را به توپ و تفنگ مجهز کند.
در این دوره شاه اسماعیل مربیان انگلیسی و فرانسوی را استخدام کرد و سپس ۶ هزار قبضه تفنگ از انگلستان خریداری در نهایت نیز آموزش و تجهیز سپاه ایران آغاز شد. سینوری مورخ و ایرانشناس اروپایی در کتاب خود اینگونه عنوان می کند: ایرانیان در زمان شاه اسماعیل از تفنگ های فیتیله ای که خود ساخته بودند، استفاده می کردند. این نوع تفنگ ها برد زیادی داشتند و لوله آنها به شکل خاصی به قسمت قنداق بسته می شد.
دالساندری ایران شناس و مورخ ایتالیایی نیز در کتاب خود می گوید: سپاه ایرانی مجهز به تفنگ هایی بودند که طول آنها ۶ وجب و گلوله های بسیار کوچک و سبکی را دربر داشتند.
این قسمت از نوشته های این ایران شناس از این جهت جالب است که در تاریخ سلطنت صفویان بر ایران قبل از ورود برادران شرلی در زمان شاه عباس و تجهیز سپاه ایران به توپ و تفنگ اشاره به مهارت سربازان ایرانی و استفاده از تفنگ در زمان شاه اسماعیل دارد.
در زمان حکومت شاه اسماعیل سربازان در پادگان هرات استقرار داشتند و توانستند نیروهای ازبک را با توپ و تفنگ بیرون کنند.
در زمان شاه عباس صفوی دو فرد انگلیسی به نام های آنتونی و رابرت شرلی که برادر هم بودند، برای ساخت توپ، تفنگ و تجهیزات سپاه شاه عباس، وارد ایران شدند. همراهان این برادران به ساخت تفنگ و توپ مسلط بودند، درنتیجه اسلحه سازی در ایران رونق گرفت و اولین کارخانه تولید اسلحه در اصفهان پایه گذاری شد.
از جمله تفنگ هایی که در آن زمان تولید می شدند می توان به تفنگ سرپر قلعه ای اشاره کرد که نحوه ساخت آن از نوع انگلیسی الگوبرداری شده بود. این نوع تفنگ ها وزن بسیار زیاد و لوله بلند و ضخیمی داشتند، قسمت باروت دان آنها از پوست آهو و فلز ساخته شده بود و روی دیوار قلعه قرار می گرفت. این نوع تفنگ زمان تیراندازی تعداد زیادی ساچمه درشت به سمت هدف پرتاب می کرد.
تاریخچه تفنگ؛ ورود تفنگ به ایراننوع دیگری از تفنگ ها که به نوع شمخال شناخته می شد، قطر دهانه حدود ۲۵ میلی متر و وزن سنگینی داشتند به طوری که باید توسط دو نفر حمل می شدند. از این نوع تفتگ برای حراست برج و قلعه های شهری استفاده می شده است. تیرانداز به راحتی می توانسته شمخال را در مقابل شانه خود به موازات لوله اسلحه نشانه گیری و سپس شلیک کند. کند علت نام گذاری شمخال به این اسم مدل خمیدگی قنداق این تفنگ بود.
زمان افشاریان و زندیه ساخت تفنگ سیر تکاملی خود را طی کرد به طوری که تفنگ های فیتیله ای جای خود را به تفنگ های چخماقی دادند، زیرا سنگ چخماق پس از کشیده شدن ماشه با برخود به باروت جرقه و موجب مشتعل شدن آن می شد و درنهاست منجر به شلیک گلوله می شد.
در زمان سلسله قاجاریه و پادشاهی فتحعلی شاه، تفنگ و مهمات بسیار زیادی برای سپاهیان خریداری شد به طوری که یک هیئت نظامی فرانسوی برای آموزش و ساخت یک کارخانه توپ سازی و مهمات سازی در شهرهای تهران و اصفهان قرار گرفتند.
در زمان ناصرالدین شاه قاجار تفنگ های جدید با لوله های خان دار خرداری شدند، این نوع تفنگ های جدید بوده و نسبت به نوع قبلی برد و دقت بیشتر داشتند، که درنهایت زمینه ساز تولید و ساخت تفنگ خان دار در کشور شدند.
بعد از انقراض سلسله قاجار و به قدرت رسیدن رضاخان سپس تشکیل سلسه پهلوی، کارخانه های مهمات و اسلحه سازی که تحت عنوان قورخانه شناخته می شدند، در کشور راه اندازی شد. یکی از این کارخانه ها در نزدیک میدان توپخانه سابق در خیابان ۱۵ خرداد فعلی قرار داشت. در طی ۸ سال این کارخانه ها موفق به ساخت ۶۰۰ توپ، ۲۰۰ خمپاره، و نفنگ چخماقی و مقدار قابل توجهی مهمات شد.
تاریخچه تفنگ در ایرانرضا شاه در سال ۱۳۰۹ هیئتی تحت عنوان تفتیش و خرید اسلحه به طرف کشور چکسلواکی فرستاد. این هیئت ۴۷ صندوق تفنگ برنو و ۴۷ صندوق ساز، برگ چرکی خریداری و سپس به طرف ایران فرستادند. آزمایشاتی که ارتش رضاشاه بر روی این تفنگ ها انجام داد رضایت بخش بودند و درنهایت با دستور رضاشاه این تفنگ ها را جایگزین موزرها کرد که ساخت انگلیس و روس بودند، سپس رضاشاه شروع به خرید تفنگ های ساخت کمپانی موزر در نمایندگی کشور چکسلواکی کرد.
تفنگ های ساخت شرکت موزر در ایران به نام برنو شناخته می شدند، این نوع تفنگ ها در مدل گلنگدنی دارای دو نوع تک تیر و پنج تیر بودند.
با دستور رضاشاه در سال ۱۳۱۲ قرارداری بین ایران و کارخانه اسلحه سازی فریتس ورنر آلمان نوشته شد تا کارخانه اسلحه سازی در ایران با ظرفیت تولید اولیه ۲۵ قبضه تفنگ برنو ایجاد شود. ۲ سال بعد از این قرارداد، کارخانه در تهران شروع به فعالیت کرد و در سال ۱۳۱۷ برای افزایش سقف تولید سالانه به مقدار ۱۳۰۰ مسلسل سبک، ۳۰۰ مسلسل سنگین، لوازم وتجهیزات جدیدی خریداری و کارخانه جات اسلحه سازی راه اندازی شدند.
زمانی که در جنگ جهانی ایران توسط متفقین اشغال شد و سپس عزل و تبعید رضاشاه فعالیت کارخانه جات اسلحه سازی نیز پایان گرفت و بسیاری از تجهیزات کارخانه ویران شدند. البته بعد از قدرتگیری محمدرضا شاه در سال ۱۳۲۰ و گذشت چند سال از خروج قوای متفقین از کشور کارخانجات اسلحه سازی مجددأ شروع به فعالیت نمودند. در سال ۱۳۲۵ قراردادی بین ایران و شوروی امض شد تا مسلسل های P.P.SH تولید شوند. همچنین کارخانجات اسلحه سازی در سال ۱۳۲۹ موفق یه تولید مسلسل برنو نیز شدند.
گردآوری: بحش علمی سرپوش
- 10
- 2
