سیناپرس ،به‌طورکلی موضوع آلودگی دریاهای کوچک در جهان معضلی بزرگ است. همان‌طور که می‌دانیم عمده آب دریای خزر از طرف روسیه و رود ولگا تأمین می‌شود و روس‌ها سابقه چندان خوبی در نگهداری و پایش محیط‌زیست ندارند و احتمالاً بخش زیادی از پساب‌های مراکز صنعتی خود را در شمال دریای خزر تخلیه می‌کنند.
ما هم دست کمی از روسیه نداریم!
اما این سخن به این معنا نیست که ما بهتر از آنها عمل کرده‌ایم و در حفاظت از دریای خزر موفق‌تر بوده‌ایم. در شمال ایران، برداشت بی‌رویه شن و ماسه و وجود انواع و اقسام آلاینده‌ها، از نوع صنعتی و خانگی، به‌همراه پلاستیک و زباله‌های دیگر عوامل بارز آلودگی دریای خزر هستند و این موضوع تازه‌ای نیست. با یک بار سر زدن به هرکجای دریای خزر حتماً می‌توان ورود یک فاضلاب خانگی را به دریا مشاهده کرد و همچنین انواع زباله و پلاستیک و ظروف یک‌بارمصرف که در ساحل دریا پراکنده‌اند، یا با امواج دریا در حرکت‌اند.
آلاینده‌های مختلف با تأثیری که بر روی لارو و مراحل تخم‌گذاری ماهی‌ها می‌گذارند، باعث ایجاد اختلالات ژنتیکی و تولیدمثلی می‌شوند و از این طریق اکوسیستم دریای خزر را دچار بی‌نظمی می‌کنند.
همچنین سالانه ۱۲۲هزار و ۳۵۰تن آلودگی نفتی از جانب روسیه و کشورهای شمالی وارد دریای خزر می‌شود. این میزان آلایندگی در کنار ورود سالانه ۳۰۴تن کادمیوم و سرب به این دریا، آماری تکان‌دهنده است.
در یک مطالعه بزرگ که در سال ۱۳۸۹ در مجله علوم و فنون دریایی منتشر شده، می‌بینیم که تقریباً در تمام سواحل جنوبی خزر میزان فلزات سنگین در دو نوع ماهی پرمصرف در شمال کشور، یعنی کپور و سفید، بسیار فراتر از استانداردها و مقادیر پذیرفته‌شده بین‌المللی است. چندین مطالعه کوچک دیگر هم این نتایج را تأیید کرده‌اند.
آلودگی به‌تنهایی تور ماهیگیران را خالی نکرده است
اما باوجود تمام این اوصاف باید دانست که موضوع تأثیر آلودگی دریا بر کاهش صید ماهیگیران به راحتی قابل قضاوت نیست. چراکه معضل وجود فلزات سنگین در ماهی‌ها در جهان عمومی است و ماهی‌های هرکجای جهان تا حدی دارای فلزات سنگین هستند و این که در دریای خزر هم باتوجه به بسته بودن محیط آبی آن، این اتفاق افتاده باشد اصلاً عجیب نیست. بنابراین نمی‌توان تنها بر اساس عامل آلودگی دریا درخصوص کاهش میزان صید ماهیگیران اظهارنظر کرد و عوامل دیگری مثل «بیش‌صیادی» را در این زمینه نادیده گرفت.
اگر براساس الگوی رایج جهانی قضاوت کنیم، می‌توان حدس زد که بیش‌صیادی عامل اصلی کاهش صید ماهیان خزری است و البته آلودگی هم بر کاهش میزان زاد و ولد ماهیان کمک کرده و مشکل را دوچندان کرده است. اما آن‌چه که تورهای صید ماهیگیران را امروز خالی گذاشته، صید بی‌رویه‌ای است که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده و ادامه این روند در کنار آلوده‌سازی دریا، صید ماهی‌های خزری را بیش از پیش کاهش خواهد داد. حتی می‌توان گفت که زمان زیادی باقی نمانده تا اکوسیستم آبی خزر برای همیشه دچار شکست شود و تمام جامعه اطرافش را از خدماتی که به آنها می‌دهد، محروم کند. در این‌صورت باید گفت که یک «فاجعه انسانی» در حال وقوع است، چراکه بعد از آن ما با یک محیط بسته آبی روبرو خواهیم بود که نه تنها سودی برای ما ندارد، بلکه منبع انواع آلودگی‌ها خواهد بود.
راه‌حل مسئله چیست؟
محمد خیاط و معصومه گوهری در مقاله‌ای که با عنوان نقش آلاینده‌ها بر کاهش توازن اکولوژیک دریای خزر در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات اهواز نوشته‌اند، به ارائه راهکارهایی برای حل معضل آلودگی دریای خزر پرداخته‌اند.
به گفته آنها مدیریت مصرف سموم و استفاده از روش‌های مبارزه بیولوژیک و مدیریت تلفیقی آفات، علف‌های هرز و بیماری‌ها گام مهمی در جهت نیل به کشاورزی پایدار و به تبع آن کاهش شدید عوامل آلاینده محیط‌زیست خصوصاً پساب مزارع کشاورزی است.
همچنین اجراي مديريت واحد براي محافظت از رودخانه‌ها و اصلاح قانون برخورد با قاچاقچيان خاويار یکی دیگر از راهکارهای پیشنهادشده در این مطلب است.
و در نهایت توصیه می‌شود که در چارچوب همکاری و نشست‌های سالیانه پنج عضو همسایه دریای خزر موافقت‌نامه‌هایی مبنی بر بهره‌برداری اصولی از منابع دریا (چه منابع بستر و سطح دریا) منعقد و پروتکل‌هایی برای نظارت و ارزیابی پایبندی اعضاء تعریف و اجرا شود.
- 10
- 6
