گردن حیات وحش زیر ساتور تغییر اقلیم

دانشمندان از افزایش وقایع مرگ و میر گونه‌های در حال انقراض خبر می‌دهند. خبری که موجب هراس دوستداران حیات‌وحش شده است. اما آیا این اتفاق به تغییرات آب و هوایی ارتباط دارد؟

کل سکایی، یک نوع بز کوهی است که در مناطقی که پوشش استپ دارند در اوراسیا زندگی می‌کند. رویترز خبر داده است که در یک هفته حدود ۲۰ هزار راس مرده‌اند. ریچارد کوک،‌ استاد بهداشت و سلامت حیات وحش و بیماری‌های در حال ظهور در کالج دامپزشکی سلطنتی در لندن که یک قتل عام ویرانگر در بیابان استپ قزاقزستان روایت می‌کند: «تا آنجا که چشم کار می‌کند اجساد هزاران هزار کل سکایی مانند نقطه‌های سفیدی در دشت پر علف قزاقزستان نمایان است. بعضی از آنها مادرانی بودند که در فصل تابستان سالم به این بیابان دور افتاده آمده بودند، اما بعضی دیگر فرزندانشان هستند که فقط چند روز بیشتر از عمرشان نگذشته است.

هر یک از آنها فقط چند ساعت پس از مسمومیت خون جان خود را از دست دادند. هر یک از آنها فقط چند ساعت قبل از آلوده شدن خونشان جان خود را از دست داده‌اند. در یکی از روزهای خرداد ماه در دمای ۳۰ درجه اجساد فاسد شده‌ بودند و مگس‌ها پیرامون اجساد را پر کرده بودند. این اتفاق مشابه وحشتناک در سراسر قزاقستان پخش شده است. در این قتل عام بهاره، پیش‌بینی می‌شود که در حدود ۲۰۰ هزار کل سکایی یعنی ۶۰درصد جمعیت آنها در معرض خطر مرگ قرار داشتند.

کوک، استاد بهداشت و سلامت حیات وحش و بیماری‌های در حال ظهور در کالج دامپزشکی سلطنتی در لندن می گوید: «تمام لاشه‌های این حیوانات در بیش از ۲۰ کیلومتر مربع گسترش یافته بودند. من هرگز چنین چیزی را ندیده بودم. مدل عجیب و غریبی از مرگ حیات وحش بود. آنها به طور معمول یا با گوساله‌های تازه متولد شده‌شان مرده بودند یا در جایی که ایستاده بودند.» بزهای کوهی قربانی یک رویداد بزرگ مرگ و میر قرار گرفته بودند، حادثه‌ فاجعه باری که می‌توانست در مدت کوتاهی برخی از گونه‌های حیوانی را از بین ببرد. مرگ و میرهای یک باره گله‌ای از حیوانات از جمله شدیدترین وقایع طبیعت هستند که بر روی ستاره دریایی، خفاش‌ها، صخره‌های مرجانی و ساردین تاثیر می‌گذارند. این واقعه می‌تواند گونه‌ها را به آستانه انقراض کشانده یا اکوسیستم جانوران را با تغییراتی همراه کند. برخی از دانشمندان بر این عقیده هستند که مرگ و میر جمعی حیوانات در حال افزایش است و احتمالا تغییرات اقلیم و آب و هوایی زمین دلیل شیوع آن است.

مرگ و میر جمعی، بزهای کوهی را در سال ۲۰۱۵ به انقراض نزدیک کرده است. کوک یکی از اعضای یک تیم بین المللی بود که بر روی حیوانات در فصل زایش آنها مطالعه می‌کرد. بزهای کوهی که قادر به دویدن با سرعت بیش از ۴۰ مایل در ساعت هستند آنها را به یکی از سریع‌ترین حیوانات شبیه به گوسفند قرار می‌دهد که می‌توانند خود را از چنگال گرگ‌های بزرگ و شکارچیان انسانی نجات دهند. اما یک باره در سالی مهاجرت این گونه حیوانی با زمان وضع حمل بزهای کوهی ماده همراه شد و این اتفاق مهاجرت را برای آنها متوقف کرد. بزهای کوهی حیوانات بسیار جالبی هستند. بینی پیازی آنها روی دهانشان آویزان است و ظاهر خنده‌داری برای این حیوان به وجود می‌آورد. بینی متورم و بسیار انعطاف‌پذیر آنها می‌تواند به آنها کمک کند تا در هوای سرد نفس بکشند و تابستان‌ها همانند فیلتری گرد و غبار و خاک را از اکسیژن جدا کنند.

در سال ۱۹۸۱، حدود ۷۰۰۰۰ بز کوهی به طور ناگهانی در چند روز جان خود را از دست دادند، در حالی که در سال ۱۹۸۸، ۲۰۰۰۰۰ بزکوهی دیگر از بین رفتند. این موجودات همچنین قربانی شکارچیان هستند. کوک می‌گوید: «در سال ۲۰۱۴، ما اعتقاد داشتیم که حدود ۲۵۰۰۰۰ بز کوهی بزرگسال وجود داشت که تعداد زیادی بزغاله از آنها متولد می‌شد، عددی شاید در حدود چند صد هزار. این یک جمعیت قابل قبول بود و ما انتظار داشتیم که جمعیت یک میلیون بیش از این باشد. و شاید آنها در آینده در لیست حیوانات در معرض خطر قرار گیرند.» اما این پیش‌بینی درست از آب در نیامد و دانشمندان یک سال بعد مرگ مادران و فرزندانشان را مشاهده کردند. کوک می‌گوید: «به نظر نمی‌رسد که این بیماری از یک حیوان آغاز و به سایر حیوانات سرایت کرده باشد چرا که هیچ وقت انتقال باکتری‌‌های بیماری‌زا از حیوان به حیوان دیگر به این سرعت وجود نداشت. در عرض دو یا سه روز همه بزهای کوهی در حال مرگ بودند و تا پایان هفته همه مرده بودند.» دانشمندان علت مرگ این بزهای کوهی را آلودگی خونی اعلام کردند اما مرگ سریع کل گله‌ها سبب تعجب و شگفتی آنها شد.

پس از معاینه و کالبدشکافی ۳۲ راس بزکوهی، آنها نتیجه گرفتند که علت مرگ بزهای کوهی نوعی باکتری بی‌ضرر بود که به طور معمول در لوزه‌های برخی یا همه بزهای کوهی وجود دارد. در مقاله پژوهشی که در ژانویه سال ۲۰۱۵ منتشر شد با مقاله پژوهشی سال ۱۹۸۰ متفاوت بود. آنها نتیجه گرفتند که افزایش دما تا ۳۷ درجه سانتیگراد و افزایش رطوبت بیش از ۸۰ درصدی در چند روز گذشته باعث تحریک باکتری‌ها به جریان خون بزهای کوهی شده‌ که موجب بروز مسمومیت خون شده است. 

یکی از تبعات تغییرات آب و هوایی اخلال در زادآوری جانوران و بر مهاجرت آنها است. همچنین برخی از رویدادهای مرگ و میر جمعی حیوانات به طور مستقیم با گرمای شدید یا سرمای شدید در ارتباط هستند و در موارد دیگر تغییرات اقلیم می‌تواند سبب تغییرات غیر مستقیم شود، جایی که تغییرات دما باعث افزایش بیماری در بین حیات وحش می‌شود و مرگ جمعی را سبب می‌شود. در حال حاضر تصور می‌شود که این نوع از شیوع بیماری مربوط به دما، مهمترین عامل تلفات موجودات در دنیای طبیعی است.

صدها میلیون ستاره دریایی در ساحل غربی آمریکا براثر این اتفاق مرده‌اند. بیش از ۲۰ گونه از ستاره‌های دریایی در امتداد ساحل مکزیک به آلاسکا تحت تاثیر بیماری قرار گرفتند. در چند سال اخیر تلفات بیماری مالاریا افزایش پیدا کرده است، چون تک سلولی عامل این بیماری که در پشه مالاریا زندگی می‌کند، گرما دوست است و در هوای گرم رشد و تکثیر بیشتری دارد. گرم شدن کره زمین گاه باعث تغییرات غریبی می‌شود که در انتها منجر به انقراض موجودات خواهد شد، مثلاً با گرم شدن هوا، جمعیت لاک‌پشت‌ها ممکن است به صورت تماماً ماده ظاهر شوند، چون جنسیت در تخم لاک‌پشت‌ها با دمای آب تعیین می‌شود. از سوی دیگر بالا آمدن آب دریاها، در نتیجه ذوب یخ‌های قطبی و از بین رفتن تخم و لانه لاک‌پشت‌ها در سواحل دریاها موجب انقراض آنها می‌شود. افزایش دمای آب بر روی جمعیت حیواناتی مانند وال‌ها، پنگوئن‌ها و کاکایی‌های پاسیاه نیز تاثیرگذار خواهد بود چرا که تعداد موجوداتی مانند کریل‌ها (krill) که غذای اصلی این جانوران هستند، با افزایش دمای آب‌ها کاهش یافته است.

زهرا داستانی