فروش یک میلیون تومانی چوب سرخدار برای قلیان

به موازات تلاش یک دهه‌ای کارشناسان برای ثبت جهانی جنگل‌های باستانی هیرکانی، تنه درختان سرخدار گلستان قطع می‌شوند تا به قلیان تبدیل شوند. قلیان‌های سرخدار در حال حاضر دربرخی از سایت‌های پرفروش بین ۹۰ تا ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد اما محلی‌ها در روستای سیاه رودبار علی آباد کتول در گفت‌و‌گو با «ایران» بالاترین قیمت قلیان‌های چوب سرخدار را یک میلیون تومان اعلام می‌کنند و می‌گویند:«چوب سرخدار برای قلیان عالی است.»

در این منطقه دو زیستگاه سرخدار ۲۰۰ هکتاری و ۴۰۰ هکتاری از جمله لکه‌های سبز جنگل‌های هیرکانی است که قرار است در فهرست میراث طبیعی بشری یونسکو به ثبت برسد.

این جنگل‌ها ماه گذشته میزبان ارزیابانی از یونسکو بودند تا بخت خود را برای ثبت به‌عنوان دومین پرونده میراث طبیعی ایران بعد از «بیابان لوت» برای جهانی شدن بیازمایند. «رمضانعلی قربانی» مدیر پایگاه‌های جهانی جنگل‌های هیرکانی در گلستان دراین باره می‌گوید: «مساحت جنگل‌های سرخدار در جهان زیاد نیست.

در ایران بزرگترین لکه‌ای که  یک جا باشد در منطقه علی آباد استان گلستان است.» قربانی، درختان سرخدار را یکی از عناصر مهم هیرکانی می‌داند. اما تهدید‌های سرخدارهای هیرکانی به‌همین جا ختم نمی‌شود. مشاهدات میدانی خبرنگار «ایران» از دوازدهمین جشنواره بین‌المللی اقوام ایرانی گلستان خبر از فروش عصای ساخته شده از سرخدارها توسط زندانی‌ها در این جشنواره می‌دهد. این عصاها توسط تعاونی زندان گرگان به نفع زندانیان و خانواده هایشان به فروش می‌رسد.

«ابوطالب قزلسفلو» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم در گفت‌و‌گو با «ایران» قطع درختان سرخدار توسط محلی‌ها را در علی آباد کتول تکذیب نمی‌کند اما درباره ورود چوب سرخدار به زندان‌ها می‌گوید: «ما کشفیاتی داریم اما اجازه فروش این چوب‌ها را نمی‌دهیم. بخشی از آنها هم در انبارهاست.» او درباره دادن چوب به زندان‌ها هم می‌گوید: «از ما درخواست داشتند اما به آنها چوب ندادیم.» با این پاسخ معلوم نیست که چوب سرخدار چطور سر از زندان گرگان در آورده تا توسط زندانی‌ها به عصا تبدیل شود و در جشنواره بین‌المللی اقوام به نفع زندانی و خانواده‌اش به فروش برسد! همچنین قزلسفلو از درخواست آموزش و پرورش برای دریافت چوب سرخدار سخن به میان می‌آورد اما می‌گوید درخواست آنها را رد کرده‌اند. 

حرف‌های او این سؤال را پیش می‌آورد که آیا کشف چوب‌های قاچاق سرخدار و تحویل آنها به برخی مراکز راه مؤثری برای جلوگیری از قطع درختان سرخدار در مهم‌ترین زیستگاه آنها است؟ آیا نباید مشکل را از سرچشمه کور کرد و اجازه نداد درختان کمیاب سرخدار قطع شوند؟

 قزلسفلو پاسخ قانع‌کننده‌ای ندارد. این سؤال که آیا خسارات و مجازاتی هم در انتظار قطع‌کنندگان سرخدارهاست نمی‌دهد و ارائه آمار درباره پرونده‌های قضایی را به روزهای آینده موکول می‌کند. او می‌گوید:«ما درباره قطع درختان سرخدار در همین منطقه علی‌آباد کتول هم پرونده قضایی داریم.» توی گوشی بعضی از علی‌آبادی‌ها هم براحتی می‌توان عکس‌هایی از قلیان سرخدار یافت. رئیس منابع طبیعی استان گلستان احتمال می‌دهد که سایت‌های اینترنتی مشتری‌های قلیان‌های سرخدار را گول می‌زنند. او می‌گوید: «رنگ درخت توسکا شبیه «سرخدار» است.

بنابراین اگر کسی متخصص نباشد نمی‌تواند سرخدار را از توسکا تشخیص بدهد. بنابراین ممکن است که به جای سرخدار به آنها توسکا داده شود.» این درحالی است که محلی‌ها می‌گویند قلیان‌ها توسط علی‌آبادی‌ها ساخته می‌شود و علی‌آبادی‌ها سرخدار را از توسکا تشخیص می‌دهند. قزلسفلو خرید و فروش توسکا را قانونی می‌داند و قول می‌دهد که از طریق برخی سایت‌های پرمخاطب فروشنده اصلی قلیان‌ها را پیدا کند. او می‌گوید:«اگر مشخص شود که جنس این قلیان‌ها از چوب سرخدار است، مغازه‌های فروش آن پلمب می‌شود.» اما مسأله آنجاست که قلیان‌ها توسط یک نفر خاص دراین سایت‌ها به فروش نمی‌رسد بلکه آدرس‌ها از نقاط مختلف گلستان است.

قلیان‌ها و عصاهای سرخدار در حالی  درختان سرخدار‌ را دود می‌کنند و از بین می‌برند که مدیرپایگاه‌های ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در گلستان امیدوار است که در تیرماه آینده به ثبت جهانی برساند. حال باید ماند و دید کارشناسان می‌توانند از دل آتش قلیان‌های سرخدار گلستان، جنگل‌های هیرکانی را بیرون بکشند و به ثبت جهانی برسانند. این جنگل‌ها آن‌طور که «فرهاد نظری» مدیرکل دفتر ثبت بناها ومحوطه‌های تاریخی کشور به «ایران» می‌گوید:«به نام ایران ثبت جهانی می‌شوند.» او می‌گوید:«کشور  جمهوری آذربایجان با داشتن دو درصد از جنگل‌های هیرکانی در سال‌های آتی اگر بخواهد می‌تواند به پرونده ملحق شود اما در ابتدا به‌نام ایران و با مدیریت ایران به ثبت جهانی می‌رسد.» البته اگر بتوانند از روی موانع آتشین بگذرند.

فروش یک میلیون تومانی چوب سرخدار برای قلیان

یکی از فعالان محیط زیست گلستان در گفت‌و‌گو با «ایران» از تخریب ذخیره‌گاه سرخدار‌ها در استان خبر می‌دهد و می‌گوید: «۹۹ درصد درختان سرخدار برای فروش قطع می‌شوند.» به گفته او- که نمی‌خواهد نامش در گزارش برده شود- تا قبل از گرانی‌ها هر کیلو  چوب سرخدار ۴ هزار و ۵۰۰ تومان به فروش می‌رفت اما این چوب وقتی خشک می‌شود با توجه به تعداد رخ‌ها و نقش و نگاری که روی قلیان می‌زند تا یک میلیون تومان هم به فروش می‌رسد.» او می‌گوید در ناحیه سرخداری «پونه آرام» علی آباد کتول، تخریب زیادی در جریان است.

این فعال محیط زیست بی‌انگیزه بودن مأموران مسئول را یکی از دلایل افزایش تخلف‌ها می‌داند ومی‌گوید:«هیچ تنبیه و تشویقی وجود ندارد. بین مأموری که تخلف می‌گیرد با کسی که همکاری می‌کند هیچ تفاوتی وجود ندارد.» او اعتقاد دارد برخی احکام هم از جمله دلایل افزایش قطع درختان سرخدار هستند.

او می‌گوید:«مأموران منابع طبیعی فردی را با سه تن سرخدار دستگیر کردند اما فقط ۷۰۰ هزار تومان جریمه شد.» به گفته این فعال محیط زیست این جریمه پول ۱۵۰ کیلو چوب سرخدار است نه سه تن! آن فرد متخلف، آنچنان که این فعال محیط زیست می‌گوید امروز هم به کار خود ادامه می‌دهد.» این فعال محیط زیست در ادامه می گوید : جریمه قطع  درخت سرخدار براساس سانتیمتر و قطر آن باید در نظر گرفته شود اما بعضاً این اتفاق نمی افتد.

او جاده کشی‌های وسط جنگل‌های هیرکانی  را برای برداشت قانونی چوب ، کوتاه کردن مسیر قاچاق چوب می‌داند و می‌گوید:«بسیاری از افرادی که درختان سرخدار را برای