با آگاهی رساندن به مردم و حساس کردن آنها نیز میتوان از جنگل زدایی جلوگیری کردجنگل زدایی
جنگل زدایی به ریشه کنیِ درختان جنگلیِ یک منطقه یا زمین گفته می شود که در نتیجهٔ آن، تمام یا بخشِ بزرگی از درختان قطع می شود و پهنهٔ جدید به عنوانِ یک منطقهٔ غیرجنگلی موردِ استفاده قرار می گیرد. تبدیلِ زمین های جنگلی به مزارع یا استفادهٔ شهری، نمونه هایی از جنگل زدایی است. حدود نیمی از جنگل های اصلیِ دنیا تا سال ۲۰۱۱ از بین رفته اند که بیشترِ آنها در طولِ ۵۰ سالِ قبل از بین رفته بودند. همینطور تا سال ۱۹۹۰ میلادی، نیمی از جنگل های بارانی دنیا نابود شده بودند. بیش از نیمی از جانوران و گیاهانِ جهان در جنگل های استوایی زندگی می کنند.
جنگل زدایی به علل گوناگونی مثل استفاده یا فروش درختان قطع شده به عنوان سوخت یا چوب، استفاده از جنگل برای چراگاه دام، ساخت مزارع یا شهرک ها به وقوع می پیوندد. حذف زیاد درختان بدون احیای جنگل کافی به زیستگاه صدمه وارد کرده و سبب کاهش تنوع زیستی شده است. جنگل زدایی در جنگ به منظور محروم کردن دشمن از پوشش برای نیروهای خود و همینطور منبع های حیاتی مورد استفاده قرار می گرفت. نمونه ای مدرن از این نوع جنگل زدایی عامل نارنجی توسط ارتش ایالات متحده در ویتنام در دوران جنگ ویتنام بود. مناطق پاک شده از درخت معمولاً متحمل فرسایش خاک شدید شده و اکثراً به سوی تنزل می روند.
بی توجهی یا فقدان ارزش نسبت داده شده به جنگل ها، کمبود دانش، مدیریت اشتباه، بی توجهی و کمبود قوانین زیست محیطی سبب می شود که جنگل زدایی در مقیاسی بزرگتر رخ دهد. جنگل زدایی در خیلی از کشورها بطور طبیعی و انسانی رخ می دهد و اکنون نیز انجام می پذیرد. جنگل زدایی، باعث انقراض گونه های زیستی، تغییرات اساسی در چرخهٔ کربن، تغییرات شرایط آب و هوایی، ایجاد بیابان ها و جابجایی جمعیت می شود.
علل جنگل زدایی
جنگل زدایی دلایل مختلفی دارد که بعضی از آنها عبارتست از:
- فعالیت های کشاورزی یکی از مهمترین دلایل جنگل زدایی:
فعالیت کشاورزی یکی از مهمترین عوامل مؤثر در جنگل زدایی است. با توجه به افزایش روز افزون تقاضا برای محصولات غذایی، تعداد متعددی از درختان را به خاطر رشد محصولات و چرای دامها قطع می کنند.
- صنعت چوب یکی از علل جنگل زدایی:
یکی از دلایل جنگل زدایی، صنعت چوب است. اساس صنایع چوب مثل کاغذ، برشکاری چوب، تولید مبلمان و غیره است که نیاز چشمگیر به تولید چوب دارند. چوب بعنوان سوخت بطور مستقیم و غیرمستقیم مورد استفاده قرار می گیرد، بدین ترتیب برای تامین منابع، درختان را خرد می کنند. هیزم و ذغال نمونه هایی از استفاده ی منبع سوخت چوبی است که برخی از این صنایع در برداشت غیر قانونی چوب سبب سقوط و کاهش رشد درختان می شوند.
- پرورش میگو از دیگر علل جنگل زدایی:
از دیگر عوامل موثر در جنگل زدایی، پرورش میگو است. پرورش دهندگان تجاری میگو در حال پاک سازی و خشکاندن جنگل های حرا (مانگرو) هستند تا مزارع پرورش میگو را توسعه و گسترش دهند. این جنگل ها از سواحل در برابر طوفان ها مراقبت کرده و محل زندگی گونه های منحصر به فردی هستند. افزون بر این، جنگل های حرای ساحلی نسبت به اثرات تغییرات آب و هوایی مثل افزایش سطح آب دریاها و خشک سالی آسیب پذیر هستند.
تولید زغال چوب بعنوان یکی از عوامل اصلی جنگل زدایی است- جمع آوری هیزم، یکی از عوامل موثر در جنگل زدایی:
یک سوم جمعیت جهان از سوخت های زیست توده که عمدتاً هیزم است برای آشپزی و گرمایش خانه های خود استفاده می کنند. این مسئله بهمراه رشد جمعیت جهان میتواند اثر مخرب و فاجعه باری بر جنگل ها به خصوص در کشورهای فقیر داشته باشد. به طورمثال، ۸۰ درصد از نیازهای انرژی جمهوری دمکراتیک کنگو با استفاده از چوب تامین می شود که عامل اصلی جنگل زدایی در این کشور نیز محسوب می شود.
- شهرسازی عامل بروز جنگل زدایی:
علاوه بر اینها، به خاطر ایجاد دسترسی به خود این درخت ها، جاده ها ساخته می شوند؛ که مجدداً باید درخت ها قطع شده و به جاده ها تبدیل شوند. بدین ترتیب شهرسازی از دیگر دلایل جنگل زدایی است. افزایش بیش از حد جمعیت، بطور مستقیم بر روی پوشش جنگلی تأثير می گذارد، همان طور که با توسعه و گسترش شهر ها برای تأسیس مسکن و شهرک سازی به زمین بیشتری نیاز است. بر این اساس زمین های جنگلی مجدداً بایر می شوند.
- تولید روغن نخل یکی دیگر از دلایل جنگل زدایی:
از دیگر دلایل جنگل زدایی، تولید روغن نخل است. اکنون، کشور اندونزی و مالزی بیش از ۸۰ درصد از روغن نخل جهان را تامین می کنند. طی یک دهه قبل، مناطقی که در اندونزی برای ایجاد مزارع روغن نخل استفاده میشوند، تقریباً سه برابر شده اند. در این بین، جنگل ها آسیب پذیرترین مناطق بوده اند.
- تولید زغال چوب از عوامل اصلی جنگل زدایی:
تولید زغال چوب بعنوان یکی از عوامل اصلی جنگل زدایی به خصوص در جنگل های منطقه جنوب صحرای آفریقا است. خیلی از مردم این منطقه به واسطه فقر اقدام به قطع درختان برای تامین سوخت مورد نیاز خود می کنند. زغال چوب تولید شده از درختان سخت چوب قدیمی ارزشمندترین نوع به حساب می آید چون به مدت طولانی‌تر سوخته و گرمای بیشتری تولید می کند.
- بیابان زایی از زمین:
بعضی از عوامل نیز منجر به جنگل زدایی میشوند که بعضی از آن ها طبیعی و بعضی دیگر مربوط به آلودگی های انسانی است، مثل بیابان زایی. این امر به علت سوء استفاده از زمین رخ می دهد که برای رشد درختان نامناسب است. خیلی از صنایع پتروشیمی پسماند خود را در رودخانه ها رها می کنند که سبب فرسایش خاک و نابودی درختان می شود.
- دامپروری از سایر علل جنگل زدایی:
رشد استانداردهای زندگی باعث افزایش تقاضای محلی و جهانی برای گوشت شده است. این مساله نیز افزایش تقاضا برای چراگاه و زمین به منظور رشد و پرورش دام و خوراک دام را بهمراه داشته که در آخر روند صعودی جنگل زدایی و تخریب جنگل ها را موجب می شود.
از سال ۱۹۶۰، یک سوم زمین های زراعی دنیا به علت پدیده جنگل زدایی از بین رفته اند- معادن از عوامل موثر در بروز جنگل زدایی:
برای استخراج نفت و ذغال سنگ به مقدار چشمگیر زمین جنگلی نیاز است. همچنین، برای کامیون ها و دیگر تجهیزات باید جاده ها و بزرگراه ها ساخته شود که منجر به جنگل زدایی میشود. زباله هایی که از معادن استخراج می شود، محیط زیست را آلوده کرده و بر روی گونه های مجاور تأثير می گذارد.
- جاده سازی از دیگر عوامل بروز جنگل زدایی:
جاده سازی یکی از موارد توسعه زیرساختی است که در خیلی مناطق به جنگل زدایی منجر می شود چون جاده ها میتوانند نقش مشوق برای مهاجرت و توسعه کشاورزی در جنگل ها را ایفا کنند. این مسئله بالاخص در مناطق دور افتاده که حقوق مالکیت در آن ها شفاف نبوده و به خوبی تنظیم نشده اند، جدی تر است.
- چوب بری یکی از علل اصلی جنگل زدایی:
چوب بری به خصوص چوب بری غیر قانونی یکی از علل اصلی جنگل زدایی در جهان محسوب می شود. مثلا، در برزیل و اندونزی حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از قطع درختان به صورت غیر قانونی صورت می گیرد. به گفته "صندوق جهانی طبیعت" (WWF) در حدود ۲۸ درصد از واردات چوب اروپا میتواند غیر قانونی باشد. توسعه و گسترش جنگل کاری میتواند راه حل و جایگزینی برای چوب بری غیر قانونی فراهم کند.
- آتش سوزی جنگل:
آتش سوزی جنگل ها که یکی از دلایل جنگل زدایی است هر ساله صدها درخت به این علل در بخش های گوناگون دنیا از بین می روند. این اتفاق به علت وجود گرمای شدید تابستان و زمستان های متعادل تر اتفاق می افتد. آتش سوزی به واسطه انسان یا طبیعت سبب از بین رفتن پوشش جنگلی می شود.
- استخراج معدن از دلایل موثر در جنگل زدایی:
خیلی از مناطق جنگلی غنی از مواد معدنی بوده و جای شگفتی نیست که نسبت به جنگل زدایی آسیب پذیر هستند. به طور مثال، حوزه رودخانه کنگو دارای ذخایر بکر طلا، کلتان (در تلفن های همراه استفاده می شود)، الماس، اورانیوم، منگنز و مس است.
تبدیلِ زمین های جنگلی به مزارع یا استفادهٔ شهری، نمونه هایی از جنگل زدایی استاثرات جنگل زدایی
اثرات جنگل زدایی به شرح زیر است:
* فرسایش خاک:
ریشه های درختان در خاک، لنگر انداخته اند. بدون درختان، خاک آزاد با تأثير آب و هوا از بین میرود، موضوعی که میتواند منجر به مشکلاتی در رشد گیاهان شود. WWF می گوید، دانشمندان تخمین زده اند که از سال ۱۹۶۰، یک سوم زمین های زراعی دنیا به علت پدیده جنگل زدایی از بین رفته اند.
* عدم تعادل آب و هوا:
جنگل زدایی بر تغییرات آب و هوا نیز از چند جهت اثر می گذارد. درختان، بخار آب را در هوا آزاد می کنند و در صورت نبود آن ها این امر به خطر می افتد. درختان سایه مورد نیاز را فراهم می کنند که خاک را مرطوب نگه می دارد. این امر منجر به عدم تعادل در دمای جو می شود که شرایط محیط زیست را سخت می سازد. گیاهان و جانواران در سرتاسر جهان به زیستگاه های کنونی خود عادت دارند. پاک سازی بی وقفه جنگل سبب شده که برخی از این حیوانات محیط زیست بومی خویش را تغییر دهند. این مسئله برای ادامه حیات یا تطابق با عادات جدید بعضی از حیوانات بسیار سخت خواهد بود.
* افزایش گرمایش جهانی:
درختان نقش مهمی را در کنترل گرمایش جهانی اجرا می کنند. درختان گازهای گلخانه ای را مصرف نموده و تعادل در جو را بازیابی می کنند. با جنگل زدایی دائم، نسبت گاز های گلخانه ای افزایش یافته و به مشکلات ناشی از گرمایش جهانی ما می افزاید.
* نابودی گونه ها:
هفتاد درصد از گیاهان و جانوران جهان در جنگل ها زندگی می کنند و بواسطه جنگل زدایی زیستگاه خود را از دست می دهند. از دست رفتن زیستگاه میتواند منجر به انقراض اینگونه ها شود. به علاوه از دیگر تبعات منفی از دست رفتن گونه های گیاهی، میتوان به اختلال در مطالعات دارویی و نیز کاهش جمعیت های محلی که برای شکار و درمان به آن ها وابسته هستند، اشاره کرد.
* سیل:
زمان بارش باران، درختان با کمک ریشه هایشان سبب جذب و ذخیره مقدار زیادی آب می شوند. با قطع کردن آن ها و جنگل زدایی، جریان آب مختل شده و منجر به وقوع سیل در بعضی مناطق و ایجاد خشک سالی در دیگر مناطق می شود.
* انقراض حیات وحش:
به دلیل کاهش شدید درختان و جنگل زدایی، گونه های مختلف حیوانات از بین می روند. آن ها زیستگاه خود را از دست داده و مجبور به مهاجرت به مکان جدید شده و حتی بعضی از گونه ها منقرض می شوند. دنیای ما در چند دهه قبل خیلی از گونه های گیاهی و جانوری خود را از دست داده است.
* کیفیت زندگی:
فرسایش خاک و جنگل زدایی منجر به ورود گل و لای به رودها، نهرها و دیگر منابع آب می شود. این مسئله کیفیت آب محلی را تقلیل می دهد و در تضعیف سلامت جمعیت آن منطقه دخالت دارد.
پدیده جنگل زدایی در چه مناطقی دیده می شود؟
جنگل زدایی در سرتاسر جهان رخ می دهد، ولی جنگل های بارانی گرمسیری هدف اصلی این فاجعه زیست محیطی است. برطبق اطلاعات GRID- Arendal، مرکز همکاری برنامه زیست محیطی سازمان ملل، کشورهای برزیل، اندونزی، تایلند، جمهوری دموکراتیک کونگو و بخش هایی از آفریقا بیشترین میزان رویارویی با پدیده جنگل زدایی دارند. در این بین اندونزی بيش ترین میزان جنگل زدایی جهان را دارد.
جنگل زدایی بر تغییرات آب و هوا نیز از چند جهت اثر می گذاردراه های مقابله با جنگل زدایی
به طبع نسل های آتی همانند ما حق زندگی کردن و لذت بردن از زیبایی های زندگی را دارند. از این جهت نقش ما و شما در محافظت از سرمایه های طبیعی بسیار پر رنگ تر و قوی تر است. به راه حل های زیر عمل کنید تا با جنگل زدایی مقابله کنید:
۱. بازیافت تمام مواد کاغذی
۲. استفاده نکردن از چاپگر
۳. استفاده از غذاهای ارگانیک دوستدار و سازگار با محیط زیست
۴. کاشت درخت
۵. خریداری محصولات با آرم FSC (شورای نظارت بر جنگل)
۶. استفاده از ظروف قابل استفاده مجدد
۷. صحبت با مقامات و مسئولان شهری برای حمایت از سیاست های سازگار با محیط زیست
۸. نظاره گری بر صنعت کشاورزی و دامپروری، پیاده روی و دوچرخه سواری
۹. عضویت در یک سازمان مردم نهاد فعال در زمینه محیط زیست
۱۰. تبدیل جنگل ها به جاذبه گردشگری
۱۱. خودکفایی برای مقابله با جنگل زدایی
گردآوری: بخش علمی سرپوش
- 12
- 6
