«ناسا فرود جدیدترین کاوشگر خود «اینسایت» را روی مریخ تایید کرده است. این کاوشگر برای رسیدن به مریخ ۴۸۴ میلیون کیلومتر را در فضا پیموده است. ماموریت این کاوشگر که حدود ۸۳۰میلیون دلار برای ناسا هزینه داشته، تحقیق درباره مریخ طی دو سال آینده است.» این خبری بود که هفته گذشته، فضای رسانه‌‌ای دنیا را تحت‌تاثیر قرار داد؛ گامِ جدیدی در مسیر تلاش برای بیشتر دانستن از سیــاره سرخ.
اما چرا مریخ برای ما مهم است؟
شاید کم شدن منابع زمین، کنجکاوی و سوال‌های ناتمام بشر درباره فضا و علاقه‌اش برای ادامه حیات در جایی جز سیاره مادری، از جمله دلایلی باشند که انسان را به فکر شناخت بیشتر از مریخ‌انداخته است. در سال‌های اخیر کشورهای آمریکا، روسیه، ژاپن و هند چندین کاوشگر به مریخ فرستادند.
آن‌هایی که موفق بودند و به سیاره سرخ رسیدند، اطلاعاتی از مریخ به ما نشان دادند که با تصورات‌مان کمی فرق داشت؛ بعضی‌ها واقعا فکر می‌کردند، ممکن است حیات متفاوتی در مریخ وجود داشته باشد اما فعلا چیزی در این‌باره مشاهده نشده است. اکنون نیز فضاپیمای جدیدی به مریخ رسیده که قرار است به مدت دو سال تحقیقات جدیدی را در این سیاره انجام دهد. در نگاه اول به نظر می‌رسد این پروژه هم شبیه دیگر پروژه‌های فضایی باشد اما وقتی بدانید این هشتمین باری است که یک کاوشگر به سمت مریخ می‌رود و هنوز سوال‌های زیادی درباره این سیاره وجود دارد که جوابش را نمی‌دانیم، قضیه فرق می‌کند. در پرونده امروز زندگی‌سلام، نگاهی به تلاش‌های گذشته بشر برای کشف اسرار مریخ می‌اندازیم و در نهایت به این سوال پاسخ می‌دهیم که: ما آدم‌ها در مریخ به دنبال چه می‌گردیم؟
چرا دوست داریم مریخ را بیشتر بشناسیم؟
سیاره‌ای با بیشترین شباهت به زمین
به نظر شما چرا از بین همه سیارات منظومه شمسی و قمرها و سیارک‌های آن، مریخ بیشتر مورد توجه ما انسان‌ها بوده است؟
وقتی به موجودات فضایی فکر کردیم، مریخی‌هایی را با گردن باریک و بلند، بدنی به رنگ سبز و چشم‌هایی بسیار بزرگ تجسم کردیم. هر بار خواستیم درباره جایگزینی بعد از زمین فکر کنیم، مریخ توی ذهن مان آمده است و دنبال راه حل‌هایی برای فراهم کردن شرایط حیات در آن بودیم.
چرا سیارات و سیارک‌های دیگر این شانس را نداشتند؟
خب شاید به نظر برسد چون مریخ شرایط مناسبی برای زندگی دارد اما بد نیست بدانید همین مریخ که این قدر مورد توجه ماست، میانگین دمای شب و روزش حدود ۶۳ درجه زیر صفر است. امکان تنفس بدون کپسول اکسیژن در سطح آن وجود ندارد و نور نسبتا کمی هم از خورشید دریافت می‌کند. این‌ها فقط گوشه‌ای از شرایط سخت مریخ است اما در کنار همه این‌ها مریخ تنها سیاره‌ای است که در بین چهار سیاره خاکی منظومه شمسی و قمرها و سیارک ها، طول شبانه روزش تقریبا برابر با شبانه روز زمینی است. چرخش اش به دور خوشید، دو سالِ زمینی طول می‌کشد و از نظر فاصله، نزدیک‌ترین سیاره به زمین است. محور چرخش مریخ مثل زمین انحراف ۲۴ درجه‌ای دارد که این ماجرا باعث به وجود آمدن فصل‌ها می‌شود.
مریخ، جاذبه بسیار ضعیف تری نسبت به زمین دارد و به همین دلیل است که جَوّ آن، لایه‌ای نازک دارد اما با همه این‌ها وقتی شرایط مریخ را با زهره و عطارد سوزان و سیارک‌ها و اقمار مقایسه می‌کنیم، به نظر می‌آید بهترین گزینه برای زندگی ما انسان ها، در جایی غیر از زمین است. امروزه می‌دانیم کاوشگرهایی که به مریخ رفتند، نشان دادند که این سیاره در سالیان دور آب داشته است. یکی از پرسش‌های دانشمندان این است که آب چطور روی مریخ و زمین پیدا شده است؛
آیا واقعا پای دنباله داری در میان بوده که آب را به سطح این سیارات آورده است یا واکنش‌های شیمیایی عامل ماجرا بوده‌اند؟
با دانستن ترکیب لایه‌های داخلی مریخ و سن هر کدام، می‌شود پاسخ دقیق تری درباره نحوه تشکیل منظومه شمسی پیدا کرد. همه این موارد با هم باعث شده است دانشمندان بخواهند مریخ را بیشتر و دقیق‌تر بشناسند. سیاره‌ای که نزدیک‌ترین محل آزمایش و یافتن پاسخِ پرسش هایِ بزرگِ ماست.
مرور پیشینه تلاش بشر برای سفر به مریخ، تا قبل از اینسایت
روس‌ها اولین افرادی بودند که حدود سال ۱۹۶۰ میلادی به فکر کنجکاوی و اکتشاف در مریخ افتادند اما ماموریت آن‌ها در لحظه پرتاب دچار مشکل و منتفی شد. پس از پنج بار تلاش ناموفق روس‌ها برای سفر به مریخ، آمریکایی‌ها پا به عرصه رقابت گذاشتند تا دانش خود را در این زمینه بیازمایند، آن‌ها بعد از شکست در ماموریت اول، بالاخره توانستند اولین کاوشگر را ازکنار مریخ عبور دهند.
۱ - در سال ۱۹۶۵ میلادی، وقتی فضاپیمای «مارینر۳» در حال عبور از کنار مریخ بود، ما زمینی‌ها برای اولین بار این سیاره را نزدیک‌تر و در قالب عکس‌هایی جدید و هیجان‌انگیز که از سیاره‌ای پر رمز و راز حکایت می‌کرد، دیدیم. بعد از آن آمریکایی‌ها در سال ۱۹۷۱ میلادی توانستند «مارینر۹» را بسازند تا بتواند در مدار مریخ باقی بماند و عکس و اطلاعات بیشتری از سیاره چهارم منظومه شمسی مخابره کند.
۲ - اما این هنوز برای بشری که مملو از سوال بود، کفایت نمی‌کرد. آمریکایی‌ها می‌خواستند کاوشگری داشته باشند که روی این سیاره مستقر شود. پس فقط چهار سال بعد از «مارینر۹» دو فضاپیمای دو قلو به نام «وایکینگ ۱ و۲» را به مریخ فرستادند. این دو فضاپیما هر کدام شامل یک «مدارگرد» و یک «مریخ نشین» بودند. وایکینگ‌ها مثل نامشان، قدرتمند و مستحکم به مدت چهار سال به فعالیت ادامه دادند و اطلاعات و عکس‌های ارزشمندی به زمین ارسال کردند.
۳ - ناسا، تا ۱۷ سال بعد پروژه‌ای برای کاوش در مریخ اختصاص نداد. در این فاصله وقتش رسیده بود که روس‌ها با ارسال فضاپیماهای جدیدی به سمت مریخ با نام «فوبوس ۱ و ۲ » در سال ۱۹۸۹ میلادی، شانس و دانش خود را محک بزنند اما این ماموریت‌ها هم شکست خورد و آن‌ها را بیش از پیش ناامید کرد.
۴ - پروژه بعدی ناسا در رابطه با مریخ، در سال ۱۹۹۶ میلادی کلید خورد. یک «مدارگرد»، یک «مریخ‌نشین» و این بار سورپرایز ویژه آمریکایی ها، یک «روبات مریخ نشین» بود. فضاپیمای «رهیاب» در عصر اینترنت به فضا پرتاب شد و مردم سراسر جهان می‌توانستند مراحل فرود آن را در مریخ ببینند. تصاویری حیرت انگیز که احتمالا به‌اندازه دیدن لحظه قدم نهادن انسان روی کره ماه برای بشر جذاب و هیجان انگیز بود.
۵ - سال ۲۰۰۳ میلادی در تقویم تاریخ ماموریت‌های فضایی مریخ، سالی درخشان است. چرا که در این سال، دو مریخ نورد «روح» و «فرصت» بر سطح سیاره سرخ نشستند و در حالی که اول قرار بود فقط ۹۰ روز روی مریخ تحقیقات انجام دهند، تبدیل به وفادارترین دوستان این سیاره شدند و یکی از آن‌ها ۱۵ و دیگری ۱۰ سال فعالیت داشتند و اطلاعات فرستادند.
۶ - هرچقدر به زمان حال نزدیک‌تر می‌شویم، امکانات مریخ نوردها پیچیده و عجیب‌تر می‌شود. مریخ نورد «کنجکاوی» که در سال ۲۰۱۲ به مریخ رفت، سندی بر این مدعاست. بازوی روباتیک برای سوراخ کردن سنگ‌ها و آزمایشگاهی کوچک برای بررسی ترکیبات شیمیایی خاک و سنگ موجود در مریخ، از نمونه‌های این تجهیزات پیشرفته بود. ماموریت اصلی «کنجکاوی»، جست و جو برای یافتن نشانه‌های حیات بود که در نهایت هم موفق به شناسایی متان و همچنین ترکیبات عالی (پیش‌نیازهای شکل‌گیری حیات) روی سطح سیاره سرخ شد.
جدیدترین کاوشگر مریخ قرار است به چه سوالاتی پاسخ دهد؟
«اینسایت»، جدیدترین کاوشگر مریخ مسیر تازه‌ای پیش رو دارد. این فضاپیمای جدید که دوشنبه هفته گذشته (۵ آذر ماه) حوالی ۱۹:۵۰ به وقت گرینویچ روی مریخ فرود آمد، هشتمین فرود موفق ناسا در این سیاره بود. اینسایت فاصله بین مریخ تا زمین که تقریبا ۴۸۴ میلیون کیلومتر است را در شش ماه طی کرد (برای مقایسه کافی است بدانید فاصله تهران تا مشهد ۸۸۰ کیلومتر و فاصله زمین تا ماه حدود ۳۸۰ هزار کیلومتراست). فرود اینسایت، عملیات بسیار پیچیده‌ای را می‌طلبید و نه تنها مهندسان ناسا با علاقه‌مندی منتظر فرود این کاوشگر روی مریخ بودند بلکه افرادی که موضوع را با هیجان دنبال می‌کردند هم با وجود باران‌های سیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آسا در تایم اسکوئر نیویورک، تماشاگر مراحل فرود «اینسایت» به‌طور زنده بودند و شادمانی می‌کردند.
در برنامه تلویزیونی ناسا که دقیقا در لحظه فرود اینسایت پخش می‌شد، مجری برنامه از متخصصان تیم اینسایت پرسید: چرا مریخ تا این حد برای ما مهم است؟ سوالی که احتمالا برای خیلی‌ها پیش آمده است. یکی از متخصصان مرکز پیش‌رانش ناسا (JPL) پاسخ داد: «مریخ، یک آزمایشگاه طبیعی در نزدیکی زمین است. ما می‌دانیم هر کدام از سیارات منظومه شمسی با هم فرق دارند و بررسی و آزمایش در هر کدام اطلاعات خوبی درباره نحوه شکل گیری سیارات و گونه‌های حیات در آن به ما می‌دهد. امیدواریم که گونه‌ای از حیات ارگانیک در سیاره مریخ پیدا کنیم که البته از اهداف پروژه اینسایت نیست ولی رویکرد مریخ نوردهای قبلی بوده است.» غیر از این‌ها در اهداف اینسایت، بررسی زلزله‌های احتمالی سطح مریخ و‌اندازه‌گیری دمای داخلی لایه‌های زیرین آن با کمک حفاری تعریف شده است. این کاوشگر برای اولین بار لایه‌های درونی مریخ را بررسی خواهد کرد و قرار است سطح این سیاره را مانند یک موش کور سوراخ کند. ناسا با این که نتایج مخابره شده از مریخ را با دقت رصد می‌کند، از هم اکنون مشغول آماده‌‌سازی مأموریت آینده روی مریخ است. مأموریت آینده فرستادن مریخ‌نوردی با شعار «مریخ ۲۰۲۰» است و قرار است یک روبات مریخ‌نورد به منظور جست وجوی حیات به این سیاره فرستاده شود. فارغ از این، دانشمندان آژانس فضایی آمریکا از پروژه‌ای ۶۵۰ میلیون یورویی خبر دادند که به‌زودی انسان‌ها را برای پژوهش به مریخ می‌فرستد.
مریم ملی
- 16
- 15
