روزنامه توسعه ایرانی نوشت: ۳۴ کیلومتر؛ با بودجه ۲۰ میلیون یورو. این راهکار علیرضا زاکانی، شهردار تهران برای فائق آمدن بر ترافیک و آلودگی مناطق مرکزی پایتخت است. راهکاری که با وجود عدم توافق در شورای شهر، دیروز تفاهم‌نامه ساخت آن، میان شهرداری تهران و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح منعقد شد.
«تراموا» یا همان واگن‌هایی که روی ریل خیابانی حرکت می‌کند، هر چند ایده قرن پیش صنعت حمل و نقل شهری در جهان است، اما شهرداری تهران را قانع کرد که بخشی قابل‌توجهی از بودجه که می‌توانست صرف توسعه مترو و نوسازی و گسترش اتوبوسهای شهری شود را به این پروژه اختصاص دهد. پروژه‌ای که یادآور خاطره «مونوریل» پرهزینه شهردار و رئیس جمهور اسبق یعنی محمود احمدی‌نژاد است.
پروژه نیمه‌کاره‌ای که سال‌ها بقایایش در حوالی میدان صادقیه تهران و البته شهرهایی مثل قم و کرمانشاه هم قابل مشاهده بوده و هست. بقایایی که یادآور گوشه‌ای از حیف و میل بودجه عمومی از سوی مدیرانی است که با نظرات خلق‌الساعه و بدون توجه به مطالعات جامع و نظرات کارشناسان، پروژههایی را آغاز و در نهایت با هزینه‌‌های فراوان نیمه‌کاره رها می‌کنند.
امضای تفاهم نامه با وزارت دفاع
بیشتر از دو ماه پیش بود که شهردار تهران در یک نشست خبری از راه‌اندازی «تراموا» یا همان (LRT) در تهران خبر داد و گفت: «تمام مطالعات انجام شده و به احتمال زیاد، هفته آینده تفاهم‌نامه در این زمینه بسته می‌شود». زاکانی با بیان اینکه تراموا در خط یک بیآرتی از ترمینال شرق تا میدان آزادی به طول ۱۸ کیلومتر راه‌اندازی می‌شود، پیش‌بینی کرد که این وسیله قادر باشد که سالانه ۵۵ میلیون مسافر را از طریق این خط جابجا کند. هفته اول مرداد ماه اما رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران اعلام کرد که هنوز نه مطالعات کارشناسی و نه لایحه ایجاد تراموا در تهران به شورای شهر نیامده است. او حتی در این اظهارات با بیان اینکه «باید بررسی کنیم که آیا اساسا این مدل حمل و نقل (تراموا) برای تهران و معابری که شهرداری پیش بینی کرده، مناسب است یا خیر؟» تلویحا نظر منفی خود را در خصوص این پروژه ابراز کرد. حتی مهدی چمران، رئیس شورای شهر پایتخت نیز یک روز پس از اظهارات زاکانی در خصوص تراموا، با بیان اینکه شهرداری تهران باید ابتدا ضرورت نیاز به تراموا در تهران و کار‌های مطالعاتی آن را به سرانجام برساند، گفت: «در صورتی که این مطالعات انجام و در شورا تصویب شود، این مدل جدید حمل و نقل در پایتخت عملیاتی می‌شود، اما همانطور که گفته شد هنوز احداث تراموا در پایتخت به تصویب نرسیده است».
هرچند خبری در خصوص تصویب این موضوع در جلسات دو ماهه اخیر شورای شهر رسانه‌ای نشد، اما دیروز مراسم امضای تفاهم‌نامه میان شهرداری تهران و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای ساخت «تراموا» با حضور امیر محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و علیرضا زاکانی شهردار تهران برگزار شد.
در این مراسم دریادار امیر رستگاری مدیرعامل شرکت صنایع الکترونیک (صاایران) وزارت دفاع طول خط تراموا را بیشتر از ۱۸ کیلومتر مورد اشاره زاکانی یعنی چیزی در حدود ۳۴ کیلومتر اعلام کرد و گفت: « در این خط ۲۸ رام قطار تردد خواهند داشت و ظرفیتی حدود ۵۵ تا ۵۶ میلیون مسافر در سال را می‌تواند جابجا کند». او دیروز همچنین کاهش آلایندگی، عرض کم و عمر زیاد تراموا را مزیت آن به بیآرتی عنوان کرد و گفت که این پروژه در مدت دو سال با سرمایه‌ای حدود ۲۰ میلیون یورو انجام خواهد شد و کار عملیاتی و اجرایی آن از امروز(۱۹شهریور) آغاز می‌شود.
پروژه‌ای به نام زاکانی
اگر مترو را میراث هاشمی رفسنجانی بدانیم، به نظر می‌رسید که محمود احمدی‌نژاد که بنای جهان‌بینی‌اش در ابتدای ورود به عرصه سیاسی، معارضه با هاشمی‌رفسنجانی بود، منوریل را علم کرد تا پرچم مخالفتش را با سردار سازندگی در عرصه مدیریت شهری هم برافرازد. اما خب، ابعاد غیرکارشناسی این پروژه به قدری گران بود که کار در همان ابتدای کار به گل نشست.
بهارسال ۸۹ درتعطیلات نوروزی پایههای بتونی مونوریل تهران برچیده شد. پایه‌‌هایی که از سال ۸۳ در محدوده میدان صادقیه بلاتکلیف بودند وایجادشان ۱۲ میلیارد تومان برای تهرانی تمام شد. آن زمان شهردارمنطقه ۵ اعلام کرد که ۲۲پایه پروژه نیمه کاره مونوریل صادقیه که ۱۰پایه آن به‌صورت کامل شده و ۱۲پایه به‌صورت آرماتور‌بندی بود باعث سد معبر و ایجاد مزاحمت‌ها و مشکلات زیادی برای شهروندان در محدوده ایستگاه مترو صادقیه شده بود که با توجه به درخواست‌های مکرر شهروندان و شورایاران محله‌ها پایههای این پروژه جمع‌آوری شد. اما رویای نیمه تمام احمدی‌نژاد در شهرداری تهران که گفته می‌شد در دولتش هم دنبال شد. قم و کرمانشاه برای اجرای این پروژه حمل و نقلی انتخاب شدند. اما این پروژه‌‌ها در این شهرها نیزبا هزینه‌ای گزاف نیمه‌کاره رها شد.
اما مبدع تراموای تهران زاکانی نبود. این موضوع از سال ۱۳۹۷ در شهرداری تهران مطرح شد، اما در این میان علیرضا زاکانی، که از همه شهرداران دیگر تهران بیشتر به احمدی‌نژاد می‌ماند و رویاهای بلندپروازانه‌ای چون او در سر می‌پروراند، قصد کرد تا تراموا را هم به نام خود ثبت کند.
تراموا پروژه نیمه‌کاره بسیاری از شهرهای کشور
کافی است جستجوی ساده‌ای کنید و تاریخچه تراموا در ایران را بررسی کنید؛ خواهید دید که پس از آن ماشین دودی که در سال ۱۲۶۱ خورشیدی میان تهران و ری قرار داشت و سرانجام در سال ۱۳۴۱ جمع شد، این شیوه حمل و نقل شهری دیگر جایی در شهرها باز نکرد تا اینکه در دهه اخیر در برخی از شهرهای کشور پروژههایی در این خصوص تعریف شد. از آن جمله می‌توان به تراموای شهرهایی تبریز، ارومیه، اصفهان، رشت، اراک، همدان، قزوین، شیراز، قم، کرج، کرمان، کرمانشاه، کیش، گرگان و مشهد اشاره کرد که با وجود آغاز برخی از این پروژه‌‌ها و تخصیص بودجه، اغلب آنها نیمه‌کاره رها شده و ره به جایی نبرده است. پروژههایی که در اغلب آنها به استناد اخبار منتشر شده، قرارگاه خاتم‌الانبیاء پیمانکار بوده است.
حتی در سال ۱۳۹۹ ، ۳۰ عضو هیئت علمی و متخصص در حوزه مدیریت شهری و حمل و نقل در نامه‌ای به رئیس شورای عالی ترافیک وقت، احداث تراموا در شهرهایی مانند اصفهان، همدان و رشت را بدون توجیه اقتصادی دانسته و عنوان کردند که مشکلات ناشی از تامین ارز و تحریم، سبب نیمه‌کاره ماندن بسیاری از پروژههای حمل و نقل همگانی شهری و واردات تجهیزات شده است؛ تعریف چنین پروژههایی که در سیستم حمل و نقل شهرهای ایران نوظهور محسوب می‌شود، نیازمند واردات تجهیزات و صرف منابع مالی و اقتصادی فراوان است و در یک کلام توجیه اقتصادی ندارد.
موضوعی که برخی از کارشناسان حمل و نقل معتقدند که در تهران صادق است و به نوعی سبب از میان رفتن بودجه عمومی شهر خواهد شد. موضوعی که به نظر می‌رسد به همین دلیل پیروز حناچی، شهردار سابق تهران با وجود میل به پروژه تراموا، از شروع آن امتناع کرد.
کارشناسان هم مخالفند
عملیات احداث تراموا در حالی دیروز در تهران آغاز شد که خبرگزاری رکنا به نقل از جعفر تشکری هاشمی،رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر اعلام کرد که «تراموا وسایل حمل و نقل قدیمی‌ای هستند که در دنیا دیگر کارآمدی ندارند».
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان گرچه هنوز در برخی از شهرهای اروپایی و مخصوصا اروپای شرقی شاهد تراموا هستیم، اما این خطوط از دهه‌های گذشته تاکنون به جا مانده و هنوز بهره‌برداری می‌شود و کمتر مدیریت شهری در دهه اخیر اقدام به آغاز چنین پروژه‌ای می‌کنند.
برخی کارشناسان بر این موضوع اشاره دارند که توسعه سیستم حمل و نقل باید با تکیه بر زیرساخت‌های خطوط ریلی و اتوبوسی که هم اکنون آماده هستند، صورت گیرد. آنها تاکید می‌کنند که تعریف پروژههای منسوخ و از مد افتاده‌ای مثل تراموا، آن هم با اشغال بستر بیآرتی خطوط پر جمعیتی مثل خیابان آزادی، خطایی است که دود آن به چشم مسافران می‌رود و سبب آشفتگی شهر می‌شود. این در حالی است که چنین هزینه گزافی را می‌توان صرف نوسازی و بهینه کردن کارایی ناوگان اتوبوسهای شهری کرد یا واگن‌‌های مترو را بیشتر و سرعت توسعه خطوط آن را افزایش داد.
در حالی که همین حالا خطوط مترو با ده‌ها پله برقی خراب امان مسافران را بریده و مسافران خواستار کمتر شدن زمان انتظار برای قطارهای شهری و بسیاری در تهران منتظر راه‌اندازی ایستگاه‌‌های مترو وعده داده شده هستند، به نظر نمی‌رسد جمع‌آوری خطوط بیآرتی و راه‌اندازی تراموا با بودجه‌ای گزاف دردی از دردهای تهرانی‌‌ها دوا کند.
سعیده علیپور
- 11
- 6
