اگر دو بالگرد داشتیم پلاسکو فرو نمی‌ریخت!

 <

چرا ناوگان هوایی نداریم؟ این سوالی است که خبرنگار آفتاب یزد از ناصر امانی، معاون شهردار می‌پرسد و او جواب می‌دهد: «اعتبارات ناوگان هوایی آتش‌نشانی در اختیار شهرداری قرار نگرفته است.»

او به این سوال که اعتبارات را شورای شهر به شهرداری داده، پاسخ می‌دهد: «اعتبارات مصوبه برای بخش خودرویی آتش‌نشانی بوده. ضمن این که برای راه‌اندازی ناوگان هلی‌کوپتری، نیاز به زمان زیادی داریم. چون فقط آمدن هلی‌کوپتر ملاک نیست. باید آموزش نیروهای تخصصی، پد فرود و اجازه پرواز هلی‌کوپتر هم وجود داشته باشد. زمانی که دو هلی‌کوپتر در اختیار شهرداری بوده هم هیچ گاه از آن استفاده نشده آن هم به دلیل وضعیت ساخت و ساز پایتخت است.»

وی با اشاره به این که آب به طبقه پانزدهم ساختمان پلاسکو هم رسیده، می‌افزاید: «۵۵ متر ارتفاع بالابرهای آتش‌نشانی بوده است. آب پاشی به اندازه کافی شده.»

امانی معتقد است که شهرداری نمی‌تواند راسا برای اجرای تبصره ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها اقدام کند. این در حالی است که در تبصره ۱۴ به صراحت اعلام شده؛ «در کلیه موارد مربوط به رفع خطر از بناها و غیره و رفع مزاحمت‌های مندرج در ماده فوق، شهرداری پس از کسب نظر مامور فنی خود به مالکین یا صاحبان اماکن یا صاحبان ادوات منصوب ابلاغ مهلت‌دار متناسبی صادر می‌نماید و اگر دستور شهرداری در مهلت معین به موقع به اجرا گذاشته نشود شهرداری راساً با مراقبت مامورین خود اقدام به رفع خطر یا مزاحمت خواهد نمود و هزینه مصروف را به اضافه پانزده درصد خسارت از طرف دریافت خواهد کرد. مقررات فوق شامل کلیه اماکن عمومی‌مانند سینماها، گرمابه‌ها، مهمانخانه‌ها، دکاکین، قهوه‌خانه‌ها، کافه رستوران‌ها، پاساژها و امثال آن که محل رفت و آمد مراجعه عمومی‌استنیز می‌باشد.»

بازی با کلمات فرار رو به جلو تمامی‌ندارد. «راسا» کلمه‌ای است که هم امانی در صحبت‌هایش به آن اشاره می‌کند و هم قانون. اما قانون صریح اعلام کرده که شهرداری باید راسا اقدام کند و امانی می‌گوید که شهرداری نمی‌تواند راسا اقدام کند.

او در سیصد و بیست و سومین جلسه شورای شهر هم گفت که تجهیزات آتش‌نشانی کافی بوده است. همین جمله باعث اعتراض نمایندگان مردم در پارلمان شهری می‌شود. گفته‌های امانی نه تنها در جلسه شورای شهر بلکه در مصاحبه‌ها هم باعث شده بر تعداد منتقدان شهرداری افزوده شود. به همین سبب با برخی اعضای شورای شهر تهران مصاحبه کردیم تا صحت و سقم این گفته را بررسی کنیم.

احتمال فروریختن پلاسکو ۱۰ درصد بود

محسن سرخو، عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران در جلسه سیصد و بیست و سوم شورای شهر اعلام کرد که قیمت یک هلی‌کوپتر آتش‌نشانی مجهز ۱۰ میلیارد تومان است و در گفتگویی در مورد تجهیزات آتش‌نشانی به آفتاب یزد می‌گوید: «اواخر دیماه سال ۹۲ که حادثه جمهوری اتفاق افتاد، نه نردبان‌های ماشین‌های آتش‌نشانی حاضر در محل کار می‌کرد و نه آتش‌نشان‌ها شلینگ‌های مناسبی داشتند. شیلنگ‌هایی که باید آب را به سمت آتش پمپاژ می‌کرد از چند جا نشتی داشت. اما حالا به نظر می‌رسد تجهیزات را کمی‌تعمیر و به روز کردند اما این اصلا برای یک شهری با جمعیت، وسعت و فرسودگی تهران با این ارتفاع طبقات ساختمان‌ها کافی نیست. ما در متن مصوبه‌مان به صراحت گفتیم که آتش‌نشانی باید ناوگان هوایی داشته باشد. تجهیز آتش‌نشانی ناوگان هوایی هم در مقابل بودجه شهرداری عدد بسیار ناچیزی است.»

وی با اشاره به این که شهرداری می‌تواند هلی‌کوپتر بخرد یا اجاره کند، تاکید می‌کند: «در صورتی که این کار را انجام می‌دادند احتمال فروریختن ساختمان پلاسکو شاید به ۱۰ درصد می‌رسید. ساختمان پلاسکو سه ساعت و نیم در مقابل آتش مقاومت کرد. یک سازه فولادی متعارف در بهترین حالت بیشتر از یک‌ساعت و نیم تا دو ساعت در مقابل آتش مقاومت نمی‌کند. بنابراین پلاسکو ساختمان مقاومی‌بوده که توانسته اینقدر دوام بیاورد و فرصت خاموش شدن آتش را به آتش‌نشانان بدهد. با توجه به بلندتر بودن پلاسکو از ساختمان‌های اطرافش، بهترین راهکار اطفای حریقش استفاده از هلی‌کوپتر آتش‌نشان بود.

هلی‌کوپتر می‌توانست از دور تا دور این ساختمان هدف‌گیری کند و به صورت نقطه‌ای یا نواری و پرده‌ای کل ساختمان را زیر پوشش قرار دهد. کافی بود که آتش‌نشانی دو تا هلی‌کوپتر در اختیار داشت تا این مشکل پیدا نمی‌شد. الان هم تاکید بنده این است که برای رفع نگرانی‌ها حتما باید آتش‌نشانی مجهز به ناوگان هوایی شود. در غیراین صورت با این توضیحاتی که معاون شهردار داد (که سعی کرد موضوع را توجیه کند) به نظر می‌رسد مردم تهران کماکان باید نگران حوادث آینده باشند.»

عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران با اشاره به این که باید کارشناسی شود آبی که برای اطفای حریق استفاده شده، چقدر حالت تخریبی داشته، می‌افزاید: «روز دوم حادثه من از نزدیک محل را بررسی کردم. پلاسکو قبل از ریزش، پیچش پیدا کرده بود. دیوار کنار ساختمان کویتی‌ها هم جلو آمده و هم فاصله گرفته است. اسکلت بتونی به دلیل وجود بتون روی میلگردها، مقاومت بیشتری در مقابل حریق دارد ولی پلاسکو با اسکلت فولادی که بیش از ۵۰ سال پیش ساخته شده و از رنگ‌های ضد حریق هم استفاده نشده، مقاومت خوبی داشته.

این سه ساعت و نیم فرصت خوبی برای اطفای حریق بود البته به شرط داشتن تجهیزات. وقتی تجهیزات نباشد و مردم هم آموزش کافی ندیده‌ باشند، عمق فاجعه بیشتر می‌شود. در کشورهای دیگر، مردم به محض این که صدای آژیر آتش را می‌شنوند، هر کاری که دارند رها می‌کنند به سرعت محل را ترک می‌کنند. اما در حادثه پلاسکو برخی از کسبه به دنبال این بودند که آب وارد مغازه‌هایشان نشود و آتش‌نشان‌ها هم به دنبال مردم بودند که آنها را از محل بیرون بیاورند. این باعث شده که تعداد تلفات افزایش پیدا کند.»

سرخو در پاسخ به این سوال که با توجه به تجمع اکثر نیروهای امدادی در محل ساختمان پلاسکو، اگر حادثه‌ای به طور همزمان در چند نقطه از تهران رخ دهد، چطور مدیریت می‌شود؟ می‌گوید: «با این وضع موجود اصلا شما تصور نکنید که مدیریت بحران بتواند قدم از قدم بردارد. اگر خدای نکرده تهران دچار زلزله، سیلی یا بلای بزرگی شود، قطعا مدیریت بحرانی و شهرداری تهران که توان مدیریت ریزش یک ساختمان را ندارد، درآن حوادث به طور کامل زمینگیر خواهد شد.» 

یک پنجم آتش‌نشان‌ها لباس مخصوص دارند

غلامرضا انصاری، عضو شورای شهر تهران است که در جلسه سیصد و بیست و سوم این شورا و سخنرانی امانی، معاون قالیباف در صحن شورا طاقت خود را از دست داد و رو در رو به سوءمدیریت شهرداری اعتراض کرد. او در مورد حادثه ساختمان پلاسکو به آفتاب یزد می‌گوید: «دوست نداریم در شرایطی که حادثه هنوز جمع نشده به عوامل قبل از حادثه بپردازیم. ان‌شاءالله همه دست به دست هم بدهیم تا از بحرانی که پیش آمده، دغدغه‌ای که خانواده شهدای آتش‌نشان دارند و کسبه مظلومی‌که تمام دارایی‌شان از بین رفته، عبور کنیم. بعد از آن حتما شورای شهر و نهادهای مسئول با قاطعیت این مسائل را بررسی خواهند کرد.»

وی با بیان این که چند نکته در این حادثه قابل تامل است که مردم هم به آن پی برده‌اند، می‌افزاید: «اولین مسئله ضعف مدیریت است. در شروع حادثه نه شهردار در تهران بوده و نه مدیریت موجود در آتش‌نشانی توان و قدرت مدیریت داشته است. در حقیقت نیروهای غیرمتخصص و دست چندم هدایت صحنه را به عهده داشتند. نکته دوم نداشتن تجهیزات است. سه نردبان بلند در محل حادثه بود که به طبقه دهم می‌رسیدند نه بیشتر.

دستگاه کف‌ساز برای اطفای حریق وجود نداشته است. در حالی که ۲۰ سال پیش (دهه هفتاد) دو هلی‌کوپتر برای آتش‌نشانی در اختیار شهرداری بود. آن زمان این‌ همه بلندمرتبه هم در تهران وجود نداشت. اگر هلی‌کوپتر و دستگاه کف‌ساز وجود داشت این حادثه قابل کنترل بود. یکسری دروغ‌هایی گفته شد مثل این که طبقات بالایی مخزن گازوئیل وجود داشته. کدام عقل سلیمی‌قبول می‌کند که در طبقات بالایی یک برج مخزن بزرگ گازوئیل وجود داشته و منفجر شده است. اینقدر هم فکر نمی‌کنند که اگر مخزنی در طبقات بالایی بوده گازوئیل چطور به آنجا برده شده؟ آیا دستی این کار را کردند که قابل پرشدن نیست و اگر با پمپ بوده باید جای پمپ‌ها در نقشه مشخص باشد.»

وی با اشاره به اینکه برخی هم گفتند این مخزن در زیر زمین است و احتمال منفجرشدن آن وجود دارد، تاکید می‌کند: «گازوئیل اصلا منفجر نمی‌شود بلکه آتش می‌گیرد.»

انصاری در ادامه می‌گوید: «گفتند راهروها پر از بار و ساختمان هم تولیدی بوده است در حالی که نه ساختمان تولیدی بوده و نه راهروها محل نگهداری بار. کل ساختمان بیشتر توزیع‌کننده بودند و تولیدی‌هایشان بیرون از آنجا و ساختمان پلاسکو فقط مرکز توزیع‌شان بوده است.»

وی بار دیگر به ضعف تجهیزات اشاره کرده، می‌افزاید: «کدام یک از ماشین‌های آتش‌نشانی که در محل حادثه فعال است به دستگاه برش مدرن مجهز است؟ الان بیش از ۹۰ درصد دستگاه‌هایی که در محل حادثه مستقر است را از نهادهای دیگر به پلاسکو آورده‌اند. بنابراین نشان می‌دهد که ما ضعف تجهیزات داریم. بیشتر از یک سوم بودجه‌هایی که شورای شهر برای آتش‌نشانی تصویب کرده، به آتش‌نشانی تخصیص پیدا نکرده است. آتش‌نشانی در ضعف شدید امکانات و تجهیزات فعال است. بعید می‌دانم بیش از یک پنجم آتش‌نشان‌ها لباس مخصوص در اختیار داشته باشند. امروزه در دنیا برای کنترل مجرمان GPS دارند، چطور می‌شود که شهرداری یک شهر ۱۲ میلیونی ناتوان است و آتش‌نشان‌هایمان GPS ندارند؟ اگر GPS‌ فعال وجود داشت، آتش‌نشان‌های زیر آوار مانده قابل ردیابی بودند. حادثه پلاسکو مسئله زیادی دارد که در جای خود بررسی خواهد شد.»

عضو شورای شهر تهران با بیان این که قطعا پس از سامان گرفتن حادثه، با شهردار که درگیر کار سیاسی بوده برخورد قانونی خواهیم کرد، می‌گوید: «تمام هم و غم و انتصابات مدیریت شهری صرفا با نگاه سیاسی و پایگاه رای‌آوری بوده و ما در حد خودمان برخورد قانونی لازم را خواهیم کرد. اگر اتفاقی با وسعت زیاد (مثل زلزله) در تهران اتفاق بیفتد چطور می‌خواهند آن را جمع کنند؟ بارها در شورای شهر هم اعلام کردیم که این ضعف مفرط مدیریت شهر است. آقای شهردار در طول ده سال گذشته شهرداری و مدیریت شهری نکردند بلکه یکسری نمایش‌ در قالب پروژه روی صحنه بردند، برای گرفتن رای از مردم که این خیانت به مردم، آینده تاریخی کشور و تهران است.»

انصاری تاکید می‌کند: «امیدوارم آقای قالیباف به احترام افکارعمومی‌سریعا با عذرخواهی از مردم تهران استعفا خودشان را رسما اعلام نمایند. در غیر‌ این‌صورت پس ازساماندهی محل حادثه در شورا قطعا با قاطعیت نسبت به پیشنهاد عزل ایشان رابه شورای شهر تقدیم خواهیم نمود.»

تجهیزات و فرماندهی کمبودهای آتش‌نشانی

محمد حقانی نایب رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران در پی حادثه پلاسکو سکوت اختیار کرده است اما در گفتگوی بسیار کوتاهی به سوالات خبرنگار آفتاب یزد پاسخ داد. معاون شهردار در صحن علنی شورای شهر به صراحت گفت که تجهیزات‌شان برای ساختمان پلاسکو کم نبوده. نظر شما هم همین است؟ واقعا آتش‌نشانی در تجهیزاتش مشکل ندارد؟ آتش‌نشانی هم در تجهیزات و هم در فرماندهی مشکل دارد. فرماندهی بسیار مهم‌تر از تجهیزات است. در این شرایط نباید با آب ساختمان را خاموش می‌کردند بلکه باید با فوم و کف آتش خاموش می‌شد. آب ساختمان پلاسکو را سنگین کرد.

حادثه پلاسکو نیاز به کارشناسی دقیق دارد

احمد حکیمی‌پور نائب رئیس کمیسیون فرهنگی در ابتدا شهادت آتش‌نشانانی که شهدای میدان خدمت و ایثار به مردم هستند را تسلیت می‌گوید. او در گفتگویی کوتاه به بررسی زوایای حادثه پلاسکو پرداخت. 

• نماینده شهرداری در صحن علنی گفت که امکانات آتش‌نشانی در حادث پلاسکو، کافی بوده است. شما این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید.

به عقیده من و البته متاسفانه، در کشور ما اساسا توسعه به طور عام، واکنشی رخ می‌دهد. یعنی چه؟ یعنی اینکه ما برای اصلاح، بهبود و رفع نقایص خود همواره و به طور ناخواسته منتظر وقوع حادثه‌ایم. با توجه به میزان و شدت خساراتی که این حادثه که بر پیکره جامعه وارد کرده، به پیدا کردن ایرادات و رفع آنها می‌رویم. اینکه برای آتش‌سوزیِ پلاسکو باید از هلی‌کوپتر استفاده می‌کردند، یا اینکه تعداد بالابرهای اضافی در محل حادثه وجود داشته و به طور کلی اینکه اساسا امکانات شهرداری تهران و عملکرد آن برای پاسخگوییِ مناسب و به موقع به این حادثه کافی بوده یا خیر؟ سوالی است که پاسخ صحیح به آن نیاز به بررسی دقیق و عمیق دارد. البته باید پیش از وقوعِ چنین حوادثی برای چنین سوالاتی پاسخ وجود داشته باشد ولی همانطور که گفتم چون اساسا توسعه در کشور ما واکنش محور است، پاسخ‌هایمان در چالش‌ها، بعد از وقوع آنها تولید می‌شود.

• بودجه آتش نشانی چقدر است و آیا تمام بودجه مورد نظر به این سازمان تخصیص یافته؟

طبق گزارش کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی‌شهر تهران، بودجه آتش‌نشانی شهرداری تهران ۵۳۵ میلیارد تومان بوده که از این مقدار ۳۹۵ میلیارد تومان برای حقوق و دستمزد و ۱۴۰ میلیارد تومان مابقی برای تجهیزات و خدمات در نظر گرفته شده که بنا به گفته رئیس کمیسیون، فقط اعتبارات مربوط به حقوق و دستمزدها تخصیص داده شده که کشف علت این موضوع در صورت صحت نیاز به بررسی دارد. اینکه می‌گویم در صورت صحت، به این خاطر است که گزارش‌ها، اعداد و ارقامی‌که در این زمینه از سوی افراد مطلع در شورا و شهرداری ارائه می‌شود، بعضا ضد و نقیض هستند.

• گفته می‌شود تهران بیش از ۳۰۰۰ ساختمان ناایمن و مشابه پلاسکو دارد که از شرایط ایمنی مطلوبی برخوردار نیستند. با این اوصاف آینده کلانشهر تهران از منظر وقوع بحران را چه طور پیش‌بینی می‌کنید؟

بعید می‌دانم شخصی تردید داشته باشد که ارزشمند‌ترین دارایی کسبه پلاسکو و همه ما، جانمان است. حال سوال مطرح می‌شود که با این وصف، چرا آنها به فعالیت در محیط ناایمن مبادرت کردند؟ واقعیت این است که مسئله ساده نیست و با بسیاری موضوعات به ظاهر بی‌ارتباط پیوند دارد و چنانچه دقیق شویم، ریشه‌های آن را در نهادی‌ترین عناصر اقتصادی و اجتماعی در می‌یابیم. اتفاقا در مطلبی که از آقای احمد توکلی پیرامون حادثه پلاسکو منتشر شده بود، دیدم به این موضوع اشاره شده است. لذا من پیش‌بینی نمی‌کنم که اقدامات موضعی و واکنشیِ دستگاه‌های ذیربط چون شورای شهر و شهرداری بتواند این مسئله را (که ایمنیِ محیط کار مقدم بر هر چیز دیگری است) حل کند. اگرچه ممکن است به طور کوتاه مدت و اندک، مسائل سطحی را حل و فصل کند.

کمبود دوهزار میلیاردی تجهیزات آتش‌نشانی

معصومه آباد، رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی‌شهر تهران روز جمعه (اول بهمن) پس از حادثه ساختمان پلاسکو خود را به محل حادثه رساند و همانجا گفت: «از ۱۷ هزار بازدیدی که از ساختمان‌های سراسر تهران انجام شده،‌ ۳۰۰۰ ساختمان گزارش غیرایمن بودن دریافت کرده‌اند یعنی ۳۰۰۰ ساختمان ناایمن به مانند پلاسکو در تهران است که سرنوشتی مشابه این سازه خواهند داشت.» این گفته‌اش زنگ‌‌های خطر را به صدا در می‌آورد.

وی در گفتگو با آفتاب یزد هم با تاکید بر گفته‌های قبلی‌اش، می‌افزاید: «این آتش‌سوزی شرایط فوق‌العاده‌ای را در شهر و آن منطقه ایجاد و همه را غافلگیر کرد. نیرو‌های امدادی یک هفته است که به طور پیوسته فعالیت می‌کنند، بنابراین سزاوار نیست که از دور بنشینم و به آنها نمره بدهم. نمره‌ آنها خروجی کار و زحمات بی‌وقفه‌شان است. در حال حاضر تمام امکانات و تلاشمان را در یک نقطه جغرافیایی و یک ساختمان سوق دادیم. باید تلاش کنیم که در حوادث بزرگتر و وسیع‌تر توانمندی ویژه‌ و اضافه‌تری را به دست آوریم و انتظارمان این است که در شرایط سخت‌تر سرعت‌عمل بیشتری داشته باشیم.»

معصومه آباد در پاسخ به این سوال که واقعا تجهیزات آتش‌نشانی کافی است یا خیر؟ می‌گوید: «اصلا این حرف درست نیست، چون سازمان آتش‌نشانی در مرداد ۹۳ و طی یک کارشناسی بسیار وسیع، برآورد کرد؛ در حوزه به روز‌رسانی تجهیزات، مسائل و امکانات آموزشی، شبیه‌سازی‌های آموزشی (که در شرایط مختلف چطور با حوادث مقابله کنند) به ۲۰۰۰ میلیارد تومان نیاز دارد.» رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی‌شهر تهران با بیان این که شاید در این حادثه مشخص ما با کمبود تجهیزات مواجه نبودیم، تاکید می‌کند: «ولی این که بگوییم نیاز نداریم تجهیزات‌مان را به روز کنیم اشتباه است. این گفته با درخواست‌های مکرر سازمان آتش‌نشانی و مصوبه‌ یک ماه پیش شورای شهر مغایر است. شورای شهر تصویب کرد که باید درآمدهای پایداری را به ایمنی و آتش‌نشانی اختصاص دهیم و با این ۲۰۰۰ میلیارد تومان تجهیزات خریداری شود.»

معصومه آباد با اشاره به استمداد تجهیزات از بخش خصوصی و دستگاه‌های دولتی، می‌گوید: «تجهیزات آتش‌نشانی و اطفای حریق با تجهیزات آواربرداری و تخلیه نخاله متفاوت است. تجهیزات آواربرداری مربوط به مدیریت بحران است. به نظرم تجهیزات آتش‌نشانی مثل تعداد نردبان‌ها و بالابرها که برای اطفای حریق ساختمان پلاسکو به کار گرفتند، کفایت می‌کرد، اما مدیریت بحران مبحثی کاملا جدا دارد.»