«علی‌محمد مختاری» با همه شهرداران تهران پس از انقلاب همکاری کرده و بیش از سه دهه است که مسئولیت مدیرعاملی سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران را برعهده دارد. او که طراح پارک ملت هم هست و گروهی از او به‌عنوان باغبان تهران یاد می‌کنند، منتقدان زیادی هم دارد و در ماجرای قطع درختان خیابان ولیعصر بارها مورد انتقاد قرار گرفت. مختاری در این گفت‌وگو درباره طرح ممنوعیت کاشت چمن در تهران، سرانه فضای سبز و برنامه‌های مصوب در این زمینه سخن می‌گوید.
ممنوعیت کاشت چمن در تهران پیش از این هم مطرح شده بود. بخشنامه‌ای در این زمینه وجود دارد؟
بله، وجود دارد. ما بخشنامه کردیم، هم پارسال و هم دوسال پیش و حتی امسال هم چنین بخشنامه‌ای وجود دارد. این‌که می‌گویند چنین بخشنامه‌ای وجود ندارد، درست نیست.
در این سه‌سال که چنین ممنوعیتی ایجاد شده، تا چه اندازه کاشت چمن کاهش پیدا کرده است؟
خیلی کاهش پیدا کرده است. الان ببینید که چقدر جای چمن، گیاهان پوششی قرار داده‌ایم. در این دو، سه سال چون جای کاشت درخت نداشتیم، در چمن‌ها درخت کاشتیم که با بزرگ شدن درخت، سایه‌انداز ایجاد می‌شود و در این سایه چمن از بین می‌رود.
دلیل این ممنوعیت به کمبود آب برمی‌گردد؟ جایگزین چمن چه خواهد بود؟
از گونه گیاهی پوششی به جای چمن استفاده می‌کنیم. دلیل ممنوعیت کاشت چمن فقط آب نیست، بلکه اصلاح چمن و کود آن هم بسیار هزینه‌بر است و در تابستان هم باید هر روز آب بخورد. علاوه‌بر این، نقش درخت را در تولید اکسیژن، چمن ندارد. در طراحی‌ها ممکن است به صورت نواری استفاده کنند ولی ما باید ببینیم که چه گونه گیاهی با شرایط آب‌وهوایی تهران سازگار و مقاوم به کم‌آبی است. برنامه ما این است و الان هم این کار را می‌کنیم. این‌طور نیست که چمن را خراب کنیم، بلکه با گونه‌های گیاهی مقاوم این جایگزینی صورت می‌گیرد.
الان در تهران چقدر فضای سبز وجود دارد؟
الان و در قالب طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران بیش از ۴۰هزار هکتار جنگل‌کاری داریم. در داخل شهر هم حدود ۱۴هزار هکتار فضای سبز درون‌شهری شامل بوستان‌ها، حاشیه بزرگراه‌ها و... است. درباره طرح کمربند سبز، تاکنون ۴۰هزار هکتار آن اجرایی شده و هنوز ۱۰هزار هکتار باقی مانده است که با استفاده از اراضی ملی این کار هم انجام خواهد شد.
در مورد سرانه فضای سبز تهران هم اعداد متفاوتی بیان می‌شود. میزان سرانه درحال‌حاضر چقدر است و برنامه پیش‌بینی‌شده برای سال ۹۷ چگونه است؟
سرانه فضای سبز درون‌شهری هر تهرانی ۱۶.۱۵ مترمربع است. این عدد در طولانی‌مدت و براساس برنامه مصوب شورای اسلامی شهر تهران، تا پایان سال ۹۷ باید به ۱۷ متر افزایش پیدا کند. البته هدف این است که در مناطق کم‌برخوردار که سرانه فضای سبز پایینی دارند، این کار انجام شود و در این مناطق توسعه فضای سبز بیشتری داشته باشیم که توزیع عادلانه‌ای صورت بگیرد.
کدام مناطق تهران الان کمترین سرانه فضای سبز را دارند؟
مناطق ۷-۱۰-۱۱ و ۱۷ که بافت فشرده مسکونی دارند و جمعیت زیاد است، سرانه فضای سبز آنها پایین است و باید این سرانه را افزایش دهیم که این توسعه به صورت عادلانه صورت بگیرد. این موضوع در دستور کار مناطق قرار گرفته است و درحال کارکردن هستند.
«روف گاردن» یا همان بام سبز هم در این سال‌ها مطرح شده و کارشناسان زیادی از لزوم توجه به ایجاد فضای سبز روی بام ساختمان‌ها سخن گفتند. این موضوع تا چه اندازه در برنامه‌های سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران قرار دارد؟
روف گاردن یا بام سبز به نمای شهر کمک می‌کند ولی نمی‌توان روی بام هر ساختمانی فضای سبز ایجاد کرد چون به مصالح و عوامل ایمنی دیگری هم بستگی دارد. مهمتر این‌که هیچ‌کس نباید برای فضای سبز از آب شرب استفاده کند. بنابراین باید حتما آب مورد استفاده برای این کار غیر شرب باشد. از نظر استحکام، مصالح و بقیه موارد ایمنی باید این نکات لحاظ شود؛ چه بام سبز و چه نمای سبز. در حقیقت هزینه این کار هم زیاد است. فضای سبز عمودی یا بام سبز می‌تواند نقش افزایش سرانه و زیبایی شهر را داشته باشد که الان در حاشیه بزرگراه‌ها مثل مدرس هم وجود دارد. در این موارد از چمن استفاده نشده و از گیاهان پوششی استفاده کردیم که در فصول مختلف زیبایی و رنگ خود را دارد و در مقابل آلودگی هوا هم مقاومند. این‌که چه گیاهی انتخاب کنیم که در آلودگی از بین نرود و رشد کند، مهم است که به همین دلیل بعضی گونه‌ها جایگزین شدند.
ماجرای ممنوعیت کاشت چمن در تهران
دیروز مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران که همراه تعدادی از مدیران شهری در تهرانگردی «احمد مسجدجامعی» عضو شورای شهر تهران شرکت کرده بود، بار دیگر از ممنوعیت کاشت چمن در تهران سخن گفت. این موضوع اما نخستین‌بار نیست که مطرح می‌شود و پیش از این هم در سال ۹۴، «علی‌محمد مختاری» از چنین ممنوعیتی خبر داده بود که با واکنش فرمانداری تهران روبه‌رو شد. «غلامحسین آرام» معاون فرمانداری در این‌باره گفته بود: «چنین مصوبه‌ای وجود ندارد؛ البته شهرداری تهران باید به سمت کاشت گونه‌هایی برود که آب کمتری نیاز دارد و صرفه‌جویی آب را مورد توجه قرار دهد و در حال حاضر هم این کار را انجام می‌دهد.» او در توضیح نبود چنین ممنوعیتی هم گفته بود: «با توجه به این‌که شهرداری تهران از آب‌های خام برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند، از این رو مشکلی در تهیه آب ندارد. امروز هم در شهر تهران از سیستم‌های نوین آبیاری استفاده می‌شود و صرفه‌جویی قابل توجهی انجام شده است.»
حالا و پس از گذشت سه سال، مختاری بار دیگر از این ممنوعیت سخن گفت. او در توضیح بیشتر ادامه داد: «تغییر گونه‌های گیاهی تهران در دستور کار قرار دارد، باید به سمت کاشت گونه‌های کم‌مصرف، مقاوم به کم‌آبی و ... در تهران برویم. کاشت چمن در تهران ممنوع شده است، به مناطق ابلاغ کرده‌ایم که سطح فضای سبز را با درخت و درختچه‌های پوششی بپوشانند نه این‌که از چمنی که هر روز باید به آن آب داد، استفاده کنند. گیاهان بومی تهران به چرخه کاشت بازمی‌گردند، هویت طبیعی تهران و تنوع بومی گیاهی به تهران برمی‌گردد.» مختاری در گفت‌وگو با ایسنا از لزوم احیای روددره‌های تهران هم سخن گفت: «ساماندهی روددره‌ها در زمان کرباسچی در دستور کار قرار گرفت؛ در حال حاضر تهران هفت روددره دارد که سعی در احیای آنها و استفاده بهینه از آنها داریم.»
ناتوانی در استفاده از پساب هم یکی از مسائلی است که در سال‌های گذشته واکنش کارشناسان زیادی را همراه داشته که این موضوع در سخنان مدیرعامل سازمان پارک‌های و فضای سبز تهران هم تکرار شده است: «اکنون مشکل استفاده از پساب وجود دارد، فاضلاب در داخل لوله‌ها می‌رود و به زمین جذب نمی‌شود و این در حالی است که سطح آب چاه‌های زیرزمینی کاهش یافته و طراحی برخی روددره‌ها نیز درست نبوده؛ چرا که با بتن پر شدند اما این‌که مسیر آب و کانال را با بتن پر کنند، ساماندهی نیست، یکی دیگر از مشکلات ما مترو است که تمام قنات‌ها همچون چشمه علی را خشک کرده و باید فکری به حال آن اندیشید.» درباره گزینه‌های جایگزین و راه‌های پیش رو که هم با شرایط کمبود آب سازگار باشد و هم منجر به حفظ فضای سبز شود، رویکردهای مختلفی وجود دارد و نهادهای مختلف، از تصمیمات متفاوتی سخن می‌گویند. مختاری هم در این‌باره حرف‌هایی زد: «عنوان کردیم که از این پس نباید سطح پیاده‌روها با بتن فرش شود، از سنگفرش و آجر که رطوبت را به زمین منتقل می‌کند استفاده خواهد شد. همچنین مردم انتقاداتی در مورد نحوه آبیاری داشتند اما باید بگویم که زمان آبیاری گیاهان از ٦ عصر تا ٦ صبح است. ٦٠ تا ٦٥درصد آبیاری درختان قطره‌ای است، سعی داریم که این پوشش آبیاری قطره‌ای را تا ١٠٠درصد برسانیم.»
مختاری پیش از این هم درباره میزان آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز تهران گفته بود: «فضای سبز پایتخت به ۱۷۵میلیون متر مکعب آب نیاز دارد، ۱۳۵میلیون متر مکعب آب مورد نیاز فضای سبز تهران از چاه، هفت‌میلیون متر مکعب از آب‌های سطحی و ۱۰میلیون متر مکعب از فاضلاب تأمین می‌شود که با احتساب این میزان با ٦میلیون متر مکعب کسری آب مواجه هستیم. باید میزان استفاده از آب‌های زیرزمینی به ۷۰میلیون متر مکعب کاهش یابد؛ چراکه با افت منابع آب زیرزمینی دشت‌های تهران دچار فرونشست خواهند شد.»
به نظر می‌آید با کمبود کنونی آب در تهران و سراسر ایران، مدیریت، حفظ و نگهداری فضای سبز هم نیاز به تغییر رویکردها دارد؛ موضوعی که در سه سال گذشته بارها برآن تأکید شده اما به نظر می‌آید در عمل، چندان این اتفاق رخ نداده است.
- 11
- 1
