پیاده‌روها برای تردد عابران نیست!

اغلب پیاده‌روهای شهر کم عرض هستند. این مساله مختص مناطق پایین یا بالای شهر تهران نیست، بلکه در اغلب کوچه‌های پایتخت به پیاده‌رو و حقوق عابر پیاده بها داده نشده است. از سوی دیگر در خیابان‌ها نیز باز هم پیاده‌رو در اختیار عابر نیست، بلکه برخی از مغازه‌داران با ورود به حریم پیاده‌رو از شهروندان حق تردد را گرفته‌اند. پیاده‌روها یکی از عناصر مهم در شهرها محسوب می‌شوند. این فضاها در پویایی شهر نقش دارند، به‌نحوی که شهروندان بیش از هر چیز دیگر اوقات خود را در آن سپری می‌کنند.

در آذر ۹۶، یک عضو شورای شهر تهران گفت: در تمام شهر تهران یک پیاده‌رو پیدا نمی‌شود که استاندارد باشد، چرا که اصول شهرسازی به درستی رعایت نشده است. محمد علیخانی درباره وضعیت نابسامان پیاده روها در سطح شهر تهران اظهار کرد: رفع موانع در پیاده‌روها جزء برنامه‌های اساسی مدیریت شهری جدید است و شهرداری‌های مناطق موظف شده‌اند که پیاده‌روها را بازسازی کنند و در اعتبارات خود بخشی را برای این موضوع قرار دهند. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، او با تاکید بر رفع موانع و چاله‌های موجود در بسیاری از پیاده‌‎روها افزود: علاوه بر مردم عادی و سالمندان، افراد روشن‌دل نیز از این چاله‌ها و موانع در پیاده‌روها رنج می‌برند که باید به این موضوع نیز توجه ویژه شود.

اقدامات مقطعی و مزاحمت‌های همیشگی

در محدوده خیابان ولیعصر یک مغازه نجاری وجود دارد. در مواقع رنگ‌کاری وسایل به بیرون مغازه منتقل می‌شود. یک زن مسن از کنار بساط رنگ‌کاری رد شده و تمامی لباسش رنگی ‌شد. او می‌گوید: عرض پیاده‌روها در این محدوده اندک است و اغلب مغازه‌داران نیز ابایی از گذاشتن وسایلشان خارج از مغازه و ورود به حریم شهروندان ندارند. به‌گفته او بارها با مشاهده این مسائل به ۱۳۷ شهرداری تماس گرفته‌ام، آنها به شکل موقتی وسایل مغازه‌داران را مصادره کرده و بعد از گذشت یک یا چند روز به صاحبان آن تحویل می‌دهند. این زن می‌گوید: به‌دلیل پیاده‌روهای نامناسب ترجیح می‌دهم با خودرو تردد داشته باشم. این در حالی است که برای افراد مسن پیاده‌روی و مراوده با دیگران یکی از نیازهای ضروری محسوب می‌شود.

دستفروشی آری، سوءاستفاده خیر

ابراهیم در محدوده صادقیه مغازه کیف و کفش فروشی دارد. او درباره فعالیت دستفروشان در این محدوده می‌گوید: دستفروشی یک شغل کاذب است و فردی که مبادرت به چنین کاری می‌کند، بی‌شک از سر احتیاج به این شغل روی آورده است، اما در این نوع فعالیت‌ها حقوق شهروندان تضعیف می‌شود. او می‌افزاید: برای مثال در روزهای نزدیک به فرارسیدن چهارشنبه آخر سال یک پسر جوان اجازه گرفت تا مواد محترقه بی‌خطر در محدوده مغازه بفروشد.

بنده هم با مشاهده وسایلش اجازه فروش دادم، اما چند روز بعد همان فردی که برای فعالیت دو روزه از بنده اجازه گرفته بود، بساطش را بر زمین پهن و مبادرت به فروش نارنجک و اکلیل سرنج و ... کرد. به‌گفته او هر یک از نارنجک‌ها می‌توانست معلولیت‌ جسمی و حرکتی برای دیگران به‌همراه داشته باشد. این مغازه‌دار می‌گوید: کسی با فعالیت و کسب روزی حلال در سطح شهر مشکلی ندارد، اما در برخی مواقع مشاهده می‌شود که برخی افراد به‌عنوان دستفروش پا از گلیم خود فراتر گذاشته یا برخی از نقاط پر تردد را به یکدیگر کرایه می‌دهند. به‌گفته او این مساله باید با همکاری مدیریت شهری و صدور مجوز از سوی این نهاد مسئول انجام شود، نه اینکه برخی افراد سودجو خود را صاحب معابر شهر بدانند.

برای مثال می‌توان برای این افراد در هر گوشه از مناطق شهرداری مراکزی را برای فعالیت طراحی کرد تا هم این افراد به کسب درآمد بپردازند و هم پیاده روهای شهر در تصاحب آنها نباشد. گفته‌های این مغازه‌دار در حالی مطرح می‌شود که در آبان ۹۶، ابوالقاسم چیذری، مدیر عامل شرکت شهربان شهرداری تهران با اشاره به اینکه از سال ۹۴ تاکنون ۶۰‌درصد دستفروشان تهران ساماندهی شده‌اند، به ایسنا گفت: « بیشترین اهتمام شهرداری تهران بر رفع موانع شهری است و برای حفظ کرامت شهر و شهروندان در صورت امکان، موضوع جمع آوری دستفروشان مطرح نیست و بیشتر رفع سد معبر و ساماندهی در این حوزه مورد تاکید است.»

وقتی پیاده‌رو رستوان می‌شود

شب‌ها در محدوده خیابان ستارخان مغازه‌های اغذیه فروشی میز و صندلی‌ها را به پیاده‌رو منتقل کرده و از مشتریان خود در بیرون از مغازه پذیرایی می‌کنند. مجید، صاحب یک از مغازه‌های اغذیه فروشی می‌گوید: مشتریان شب‌ها از این سبک چیدمان استقبال کرده و ترجیح می‌دهند در گوشه پیاده رو نشسته و از فضای بیرون لذت ببرند. به‌گفته او این سبک در اروپا نیز برای کافی شاپ‌ها متداول است. در حالی این گفته‌ها مطرح می‌شود که برای مثال کپنهاگ یکی از شهرهای بزرگ پیاده محور دنیا است. در برنامه‌ای ۴۰‌ساله «استروگت»، خیابان اصلی «کپنهاگ»، به یک محدوده کاملا پیاده رو تبدیل شده، به‌طوری که پیاده محوری در این چهار دهه به شش برابر افزایش یافته است. هرچند در تهران چنین فضایی برای پیاده روها اختصاص داده نشده است.

پایتخت انسان محور طراحی نشده است

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران می‌گوید: برخی مشاغل در سطح شهر به‌لحاظ قانونی مجوز دارند. برای مثال واحدهای کسب‌و‌کار همچون پاساژها و پروژه‌های چند منظوره برای فعالیت خود مجوزهای لازم را کسب کرده‌اند. در این پروژه‌ها مجموعه‌ای از واحدهای کسب‌و‌کار در کنار یکدیگر فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر مغازه‌ها و واحدهای تجاری در راستای خیابان‌‎های شهر هستند.

محمد سالاری می‌افزاید: این واحدهای تجاری به‌واسطه مجوزی که از شهرداری تهران اخذ کرده‌اند، می‌توانند در محدوده واحد تجاری و کسب‌و‌کار خود فعالیت کنند. این در حالی است که در سال‌های گذشته برخی از صاحبان واحدهای کسب‌و‌کار محصولات خود را در محدوده پیاده‌رو و جلو مغازه‌ها قرار می‌دادند که این اقدام برخلاف اصول و قوانین مدیریت شهری است. این عضو شورای شهر تهران می‌افزاید: در این شرایط شهرداری تهران از طریق شهرداری‌های مناطق و نواحی مکلف است، برای رعایت حقوق شهروندی و رعایت محدوده فضای پیاده‌رو و فضای معبر اقدامات لازم را انجام دهد، چون خیابان متعلق به عموم شهروندان است.

سالاری تاکید می‌کند: در هر شهر پیاده‌رو به تمامی شهروندان تعلق دارد. صاحبان این املاک به‌واسطه منزل مسکونی یا واحد تجاری ویژه اجازه ورود به حریم پیاده‌رو را ندارند. به‌گفته او برای صیانت از حقوق شهروندی می‌توان با افراد خاطی در این زمینه برخورد کرد. این مساله از سوی ماموران شهری به ندرت مورد توجه قرار گرفته می‌شود. هرچند تاکنون ماموران شهرداری در این زمینه اهمال به خرج داده و در بسیاری از مواقع این قضیه به فضای رانت تبدیل شده است. این عضو شورای شهر تهران تاکید می‌کند: بر اساس گزارشات موجود در شهرداری تهران، برخی از عوامل شهرداری بر سر محدوده‌هایی که در مقابل واحدهای کسب‌و‌کار با یکدیگر قرار گذاشته و واحدهای اشغال شده توسط صاحبان کسب‌و‌کار و دستفروشان بر اساس محدودیت و مرغوبیت خیابان قیمت‌گذاری شده است.

به‌گفته او این مساله یکی از آسیب‌های جدی در حوزه مدیریت شهری محسوب می‌شود. سالاری با بیان اینکه تاکنون شهرداری برای مهار این آسیب موفق عمل نکرده است، تاکید می‌کند: بر اساس گزارشات جدی از سوی شهروندان و اعتراضات آنها این مساله مطرح می‌شود که چرا باید مسیر پیاده‌روها مسدود شود؟ این مقام مسئول در پاسخ به این سوال که چرا در شهر تهران در پروژه‌های شهرسازی حد الامکان از عرض پیاده‌روها کاسته شده است؟ می‌افزاید: در واقع ساختار کلانشهر تهران و دیگر کلانشهرهای کشور مبتنی بر استفاده و بهره‌برداری انسان‌ها و جامعه شهری طراحی نشده است.

در دهه‌های گذشته طرح‌ها در ایجاد شبکه معابر، میادین و شبکه راه‌های درون‌شهری خودرو محور بوده است. هم‌اکنون در شهری همچون تهران قرار است، تمامی این کالبد و امکانات اعم از ساختمان‌ها، معابر، فضاهای عمومی و دیگر خدمات در اختیار جامعه شهری و انسانی باشد. باید به این نکته اذعان کرد که در اغلب شهرهای پیشرفته دنیا شهرها به شکل انسان محور طراحی می‌شود، نه خودرو‌محور. سالاری می‌افزاید: شیوه مهندسی و شهرسازی در شهر تهران نیازهای عابران پیاده را به حاشیه رانده است. در مقایسه طراحی پیاده روهای کشورها با پیاده روها در شهرهای توسعه یافته دنیا باید گفت که در کشور ما سهم پیاده‌رو از خودروسواران بیشتر است.

برای مثال به‌دلیل محدودیت تردد خودرو در معابر شهری انسان‌ها از این پیاده‌روها استفاده می‌کنند. در این میان در کشورما و به‌ویژه در شهر تهران اندک فضایی به پیاده‌رو اختصاص یافته است. هرچند این فضای اندک نیز توسط واحدهای کسب‌و‌کار اشغال شده است. به‌گفته او در این شرایط مردمی که خواستار فعالیت و تردد در فضای شهری هستند، استفاده از خودرو شخصی را ترجیح می‌دهند.

در حالی که اگر پیاده روها بر اساس رفاه شهروندان در تمامی مقاطع طراحی شود، مردم بیشتر خواستار استفاده از فضای شهری هستند. به‌گفته او در واقع رعایت نکردن قانون و توجه نکردن به انسان در مدیریت شهری و همچنین عدم توجه جدی توسط شهرداری‌ها و ناظران ساخت‌و‌سازها به پیاده رو باعث بروز وضعیت نامناسب در معابر و پیاده روهای شهر شده است.