«حیات شبانه در تهران» تاچه اندازه مفید خواهد بود؟

شورای شهر تهران حدود یک ماه پیش، شهرداری را موظف کرد تا لایحه «حیات شبانه پایتخت» را به شورا ارائه دهد. فروردین ماه سال آینده، همان زمانی است که شهرداری تهران باید برنامه‌های خود را در این زمینه تدوین کرده و تحویل دهد. اگر این لایحه طبق زمان تعیین شده به شورا بیاید و تصویب شود، اردیبهشت ماه ۹۸، حیات شبانه نیز به خیابان های تهران راه می‌یابد. طبق آن چیزی که در شورای شهر مطرح شد، در مرحله اول، ۵ محور در پایتخت برای اجرای این طرح پیش‌بینی شده است، اما آنطور که محمد جواد حق شناس، عضو شورای شهر تهران به «ایران» می‌گوید: «قرار نیست این طرح فقط در ۵ محور خلاصه شود و همه مناطق ۲۲ گانه تهران ظرفیت آن را دارند.

«حیات شبانه درواقع قرار است امنیت، نشاط اجتماعی و رونق را به تهران نشین‌ها عرضه کند. افرادی که در طول روز فرصتی برای رسیدن به کارهای روزمره شان ندارند و شبها بهترین فرصت برای دورهم جمع شدن و تفریح کردنشان است. » اما این طرح که هنوز جزئیاتی از آن آماده نشده، طبق گفته کارشناسان می‌تواند رونق اقتصادی را هم به ساعات نیمه شب برگرداند. درحال حاضر ساعات کار فروشگاه‌ها، واحدهای صنفی و حتی اماکن ورزشی و تفریحی را اداره اماکن پلیس تعیین می‌کند. معمولاً در روزهای منتهی به پایان سال و تعطیلات نوروز به علت شلوغی و ازدحام مردم ساعات کار فروشگاه‌ها حدوداً یکساعت اضافه می‌شود.

اما این ساعت را پلیس تعیین می‌کند و اگر فردی قانون شکنی کند، یعنی مثلاً مغازه‌اش را ۱۲ نیمه شب به بعد هم باز بگذارد، با او برخورد می‌شود. این طرح البته درچند سال اخیر مخالفان زیادی داشته است. مخالفان اصلی هم مغازه داران هستند. پلیس به علت تأمین امنیت این طرح را اجرا کرده، اما اغلب مردم ازبسته بودن فروشگاه‌ها، اماکن ورزشی و مراکز فرهنگی و هنری بعد از ساعات تعیین شده گلایه دارند. برخی‌ها ترجیح می‌دهند فارغ از دغدغه‌های روزانه، در نیمه‌های شب خرید و یا حتی تفریح کنند، اما این فرصت به بهانه نا امنی و تأمین نظم و انضباط در شهر از آنها گرفته شده است. حالا شهرداری می‌خواهد دوباره حیات شبانه را به تهران خسته بازگرداند.

اگرچه این کار با شبانه روزی کردن برخی فروشگاه‌های بزرگ شهر و بعضی نانوایی‌ها پیش از این شروع شده است.  این لایحه البته به امسال نمی‌رسد، اما این روزها بویژه چند هفته منتهی به سال جدید، تقاضا برای شبانه شدن خیابان‌های تهران بیشتر می‌شود. مردم از پلیس می‌خواهند تا به علت ازدحام و شلوغی‌های آخر سال و همین که درگیری‌های شغلی و خانه تکانی بیشتر می‌شود، ساعات کاری را بیشتر کند. علی کامیار یکی از شهروندان تهرانی است که از اجرای این طرح بسیار ذوق زده می‌شود. ۲۷ ساله است و کارمند!

ترجیحش به شب بیداری بویژه در آخر هفته هاست. از ترافیک متنفر است و می‌گوید که همیشه از بسته شدن اماکن تفریحی دل پری داشته است. حتی یک شب که با دوستانش به طباخی رفته‌اند، ساعت ۱۲ و ۱۵ دقیقه با در بسته روبه‌رو شده‌اند. چرایش هم برای او روشن نیست! مهناز یعقوبی، مدیرمالی یک شرکت خصوصی است. معمولاً تا دیروقت درگیر کار است و وقتهایی هم که می‌خواهد به رستوران یا کافه‌ای برود، از ساعت قانونی گذشته است! او هم جزو طرفداران «زیست شبانه» است. واژه‌ای که البته او برای نخستین بار می‌شنود، اما همین که شهر در شب هم زنده باشد، برایش آرزوست.

او البته از پیاده روی هم استقبال می‌کند و می‌گوید که اگر مغازه‌ها باز باشد، می‌توانیم راحت‌تر تردد کنیم و محیط هم امن‌تر می‌شود. جالب این‌که این حرفها بیشتر در بین فروشنده‌ها رایج است. آنها ترجیح می‌دهند بویژه در تابستان ها دیرتر کرکره را پائین بکشند. داود رزاقی، یک سوپرمارکت بزرگ در خیابان اصلی دارد. بارها مشتری آمده، اما از ترس قانون، جنسی نفروخته است.می گوید مشتری هست، همیشه هست. خیلی‌ها به خاطر شغلشان شب  ها بیدارند و صبح‌ها می‌خوابند، اما شهر برای آنها هیچ حقی قائل نیست. مهراد نوبری، اصالتاً شیرازی است. می‌گوید شب های تهران با شیراز خیلی تفاوت دارد. شیرازی‌ها معمولاً ۱۲ شب به بعد بیرون می‌آیند. خیابان ها پرنور و مردم هم شاد و پر انرژی مشغول گپ و گفتند. حتی اگر مغازه‌ها و کافه‌ها تعطیل شود هم باز مردم جنب و جوش دارند. تهران اما شبهایش زنده نیست. شاید اگر زندگی شبانه رونق پیدا کند، حال و هوای مردم هم بهتر می‌شود!

ابر شهر ۱۰ میلیونی تهران ظرفیت حیات شبانه را  دارد

محمدجواد حق شناس، عضو شورای شهر تهران در این زمینه با تأکید بر این‌که در برنامه ۵ ساله شهرداری هم حیات شبانه به عنوان یکی از احکام مطرح شده است، به «ایران» می‌گوید:« به هرحال تهران یک ابر شهر ۱۰ میلیونی است و ظرفیت گردشگری بالایی دارد که ممکن است در روز پاسخ داده نشود. باتوجه به این‌که مسافر موردی که روزانه در تهران تردد می‌کند، حدود۳ و نیم تا ۴ میلیون با شب متفاوت است، آیا منطقی نیست که از زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری در شبانه روز هم استفاده کنیم؟ بوستان‌ها، سینماها و تئاتر‌ها، میادین و گذرگاه‌های عمومی، کافه‌ها و رستوران ها همه می‌تواند به عنوان بخشی از خواسته‌ها و نیاز مردم در شب هم باز باشد. وقتی تقاضا باشد، قطعاً عرضه هم شکل می‌گیرد و د ر نهایت به یک نقطه تعادل در شهر می‌رسد.» پلیس دراین زمینه چه نظری دارد؟

حق شناس اگرچه از پاسخ مثبت پلیس برای اجرای این طرح خبر نمی‌دهد و آن را منوط به تدوین لایحه از سوی شهرداری می‌داند، اما اشاره‌ای هم به دیدار اخیرش با سردار رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ دارد که ظاهراً آنها نیز معتقد به همراهی با این طرح هستند، اما همچنان تأمین امنیت برایشان دغدغه است و باید نیروهای بیشتری داشته باشند تا در شب نیز فعالیت کنند.

«به گفته حق شناس، همه شهرهای بزرگ دنیا درحال حاضر با پدیده شبانه مواجهند و زیست شبانه در این شهرها در جریان است. این شهرها شهرهای بیدار توصیف می‌شوند که تهران هم باید به جرگه این شهرها بپیوندد.»  برخلاف او، اما برخی کارشناسان معتقدند که تنها پهنه‌هایی خاص مثلاً در مناطق یک، ۳، ۶ و ۱۲ ظرفیت اجرای چنین طرحی را دارند و نمی‌توان فضاهای فعال شبانه را برای همه مناطق در نظر گرفت. برخی از هزینه بالای چنین طرح‌هایی بویژه برای روشنایی شهر نام می‌برند و برای مثال به هزینه۳۰ میلیون تومانی نورپردازی درختان خیابان ولیعصر در ماه اشاره می‌کنند.

زیست شبانه برای گروه‌های متوسط رو به بالا مفید است نه همه!

حسین ایمانی جاجرمی، جامعه شناس شهری با بیان این‌که در این زیست شبانه بعد اقتصادی قدرتمند‌تر است، به «ایران» می‌گوید:  «در این طرح بازار کسب و کارهای غیر رسمی بویژه برای دستفروشان مواد غذایی و رستورانهای خیابانی رونق می‌گیرد، درواقع یک فرصت طلبی اقتصادی هم محسوب می‌شود که با تجمع مردم شکل می‌گیرد. اما شرایط امروز جامعه، شاید بعد تفریح و گردش را برای طبقه متوسط و ضعیف کمتر کند. به هرحال اگر مراکز باز، اما هزینه بر باشد، نمی‌تواند برای مردم به صرفه تلقی شود. ازطرفی این طرح نباید به خیابانهای خاصی محدود شود.»

به گفته او، نگرانی از بابت ناامنی بی‌مورد است، چون جمعیت با خودش امنیت می‌آورد.اما اگر خانوادگی تعریف شود باید دوباره محدودیت زمانی در نظر گرفت. اما اگر هدف تغییر روحیه و ایجاد جو نشاط و شادی در جامعه باشد، نباید انتظار زیادی داشت. چون ۹۰ درصد مردم هم‌اکنون با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند و این رؤیایی فکرکردن است که بخواهیم همه شاد باشند.حتی خیابان ۳۰ تیر هم نشاندهنده یک تمایز طبقاتی است. یعنی برای طبقات پائین چندان مثمرثمر نیست و مشتریانش اغلب از طبقات متوسط به بالا هستند. بنابراین باید به اجرای برنامه‌های رایگان هم برای نشاط جمعی توجه کرد.

اجرای طرح حیات شبانه نیازمند تأمین مالی است

علی اعطا، سخنگوی شورای شهر حیات شبانه را به کسب و کارهای اقتصادی پیوند می‌زند و با بیان این‌که می‌توان فرصتی را برای افرادی که امکان امرار معاش ندارند، به‌وجود آورد، می‌گوید: «درحال حاضر ما معتقدیم شهر گران اداره می‌شود و تا جایی که من می‌دانم، پروژه‌هایی مانند حیات شبانه، پرهزینه است. از همین رو باید بدانیم آیا می‌تواند هزینه‌های خود را تأمین کند؟ چون در غیر این صورت، هزینه‌های پروژه خود به چالش تبدیل خواهد شد. این برنامه در مورد فضای عمومی است و هدف این است که به یک اقدام منجر شود. چنین برنامه‌ای نیازمند الگوی تأمین مالی است.»