روند تخریب جنگل ها در ایران نگران کننده است/ سد «گلوورد» صد هکتار جنگل را تخریب کرد

«علی بناگر»، رییس انجمن علمی جنگلبانی ایران با بیان اینکه جنگل‌زدایی یک چالش جهانی است و منحصر به کشور ما نیست، به ایلنا گفت: خشکسالی، سیلاب، گرما و سرمای بیش از حد، گرد و غبار و تغییرات اقلیمی از عوامل طبیعی تخریب جنگل ها هستند و باعث کاهش سطح کیفی و کمی جنگل‌ها شده‌اند.

او افزود: جدا از عوامل طبیعی، ویلاسازی‌ها، جاده‌سازی‌ها و طرح‌های عمرانی، سدسازی‌ها، قاچاق چوب، تجاوز به حریم جنگل و زمین‌خواری، آتش گرفتن جنگل‌ها و ذغال‌گیری، فعالیت‌های معیشتی از جمله کشاورزی، تهیه سوخت و چرای مفرط دام، معضلات اجتماعی و اقتصادی، بهره‌برداری بی‌رویه از محصولات فرعی و چوب و منابع آبی، آفات و امراض و آلودگی‌های محیط زیستی و دپو و دفن زباله و نخاله در عرصه‌های جنگل، معدن کاوی‌های افسار گسیخته و بسیاری از عوامل دیگر سبب شده از سطح کمی و موجودی کیفی جنگل‌ها کاسته شود. هر کدام از این متغیرها در سال‌های اخیر کم یا زیاد شده است ولی برآیند وضعیت هشدار دهنده است. 

بناگر گفت: شکل تخریب و جنگل‌زدایی در استان‌های شمالی به دلیل ارزش بالای زمین با استان‌های مرکزی و غربی فرق دارد. در برخی مناطق به دلیل نزدیکی به کارخانه‌های صنایع سلولزی و یا چوب بری‌ها برداشت و قطع درختان بیشتر است، زیرا بازار مصرف و رونق اقتصادی خوبی دارد.

رییس انجمن علمی جنلگبانی ایران ادامه داد: در بعضی مناطق مانند زاگرس، فرسایش خاک و کمبود منابع آبی به همراه مشکلات اقتصادی و اجتماعی جنگل‌ها را منهدم کرده است. در استان‌های جنوبی و جنگل‌های «ایران و تورانی» نیز برداشت‌های غیر مجاز از گونه‌های گیاهی، دخالت‌های انسانی و چرای بی‌رویه و در ارتفاعات نیز عوامل جوی در تخریب جنگل ها موثر هستند، اما آنچه اهمیت دارد این است که روند تخریب جنگل در ایران نگران کننده است.

او افزود: متاسفانه یکی از مهمترین معضل‌های جنگل‌های ایران به ویژه جنگل‌های هیرکانی، قطع، تبدیل و حمل درختان به منظور تامین چوب آلات کارگاه‌های چوب بری و صنایع خرد گرفته تا هیزم شومینه ویلاها و سوخت دامداری‌های روستایی است. ولی در این بین آنچه کمر جنگل را شکسته است، صنایعی هستند که خریدار بی‌چون و چرای چوب‌های قاچاق در هر اندازه و ابعادی هستند و به هیچ قاچاقچی و چوب درخت بریده شده جنگلی نه نمی‌گویند.

بناگر گفت: قاچاقچیان حرفه‌ای از سر سوداگری و ارزش ریالی بالای چوب به شغل قاچاق چوب مشغول هستند و مقابله با این سوداگران در توان یک سازمان نیست. یک نیسان هیزم حدود دو میلیون تومان و یک نیسان چوب کاتین حدود چهار تا پنج میلیون تومان هزینه دارد. 

او افزود: مسلم است معضلات اجتماعی و اقتصادی و وضعیت افراد روستایی که از روی نیاز استفاده از منابع طبیعی را حق خود می‌دانند، یک عزم ملی و به‌خصوص پشتیبانی حقوقی و قضایی و اصلاح قوانین را می‌طلبد. واحد حقوقی سازمان منابع طبیعی کشور سالانه پرونده های قضایی بسیاری تشکیل می‌دهد و با این حجم تخلفات فرصتی برای حفاظت باقی نمی‌ماند و این یک کلاف سردرگم است. 

بناگر گفت: متاسفانه در طی این سال‌ها تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تغییر کاربری اراضی ملی با هم اشتباه می‌شوند. در اراضی کشاورزی بنا به شرایطی و در اندازه‌های محدود قوانینی برای تغییر کاربری وجود دارد. حتی قبل از قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغی در سال ۱۳۷۳ سخت گیری برای تغییر کاربری اراضی کشاورزی وجود ندارد.

او افزود: اما اراضی ملی به ویژه  جنگل‌ها حتی با کمترین درصد پوشش فقط باید کارکرد جنگل داشته باشد. هر گونه دست اندازی به این اراضی نامش تجاوز، تصرف عدوانی، زمین خواری و تخریب است و بایستی بر اساس قوانین مختلفی از جمله قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع (ماده ۵۵ و ۴۸) و سایر مواد و ماده ۶۹۰ و ۶۹۳ قانون رفع موانع تولید و سایر قوانین با متجاوزین برخورد شود. 

رییس انجمن جنگلبانی ایران گفت: اصولا سیاست‌گذاری‌های نامناسب دستگاه‌های دولتی در تخریب منابع طبیعی و محیط زیست نقش اصلی را دارند. برای مثال سد «گلوورد» در بهشهر صد هکتار جنگل را به خاطر مخزن و پنجاه هکتار هم بخاطر مسیر تخریب کرد و یا برای پروژه نافرجام انتقال آب بین حوضه ای از شمال ایران ۲۰ تا ۲۵ هزار درخت و نهال از بین می‌رفت و یا برای برخی راه‌سازی‌ها تا ۸۰ کیلومتر جنگل‌های انبوه که مملو از پوشش جنگلی است در نوردیده می‌شود. هر گونه تردد انسان و ماشین آلات علی الخصوص احداث جاده‌های دسترسی در جنگل سبب آسیب رساندن به فون و فلور منطقه، کوبیدگی خاک و اکوسیستم بکر جنگل می‌شود در چنین شرایطی آسیب نرسیدن به درختان جنگل محال است.

بناگر گفت: بالغ بر ۹۰ درصد آتش سوزی‌ها علل غیر طبیعی و عامل انسانی دارد، از بی‌احتیاطی‌های سهوی رهگذران و شکارچیان گرفته تا انداختن ته سیگار روشن، شیشه‌های منعکس کننده نور و آتش ذغال و چوب رها شده در جنگل که در این بین باید به بی‌احتیاطی گردشگران، جنگل نشینان، دامداران بیشتر اشاره کرد.

او در انتها گفت: از طرفی متاسفانه آتش زدن‌های انسانی به قصد تصرف و تجاوز به اراضی ملی و همچنین گسترش آتش از مزارع و مناطق مسکونی به عرصه‌های جنگلی و سایر عوامل غیر طبیعی نیز وجود دارد. در این میان عوامل طبیعی همچون صاعقه، وزش بادهای گرم و خشکسالی‌های اخیر و سایر علل طبیعی پنج تا ده درصد علل حریق در جنگل‌ها در ایران هستند.