چند استان بی‌آب خواهند شد و باید با تانکر آبرسانی شوند/ آینده ایران بدتر از این می شود

گرد و غبار این روزها به شدت روی کشور و برخی از شهرها خصوصا تهران سایه انداخته و نفس مردم را به شماره انداخته است. در حالی که هنوز فروردین ماه تمام نشده و فصل گرما آغاز نشده است، اما نه تنها گرمای هوا شروع شده بلکه گردوغبار هم به آن اضافه شده است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این وضعیت در سال ۱۴۰۱ به مراتب بدتر هم خواهد شد.

رویداد۲۴ با احد وظیفه احد وظیفه مدیر کل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی گفتگو کرده تا شرایط موجود و وضعیت پیش رو را توضیح دهد. این مقام سازمان هواشناسی معتقد است امسال وضعیت بدتری پیش روست تا آنجا که علاوه بر گرد و خاک، بسیاری از شهر‌های کوچک با تانکر آبرسانی خواهند شد.

دریاچه‌ها خشک شده‌اند و بستر گردوخاک‌ هستند

مدیر کل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی می‌گوید: امسال یکی از سال‌های خشک کشورمان خواهد بود و بارندگی‌ها نیز بسیار کم بود، به طوری استان ایلام در جنوب غرب کشور ۶۳ درصد بارندگی‌های آن از نُرم کمتر است، استان‌های خوزستان و کرمانشاه نیز همین شرایط را دارند. بسیاری از استان‌های ما در نوار غربی و شمال شرق، همین شرایط را دارند. این دومین سالی است که ما دچار بحران کم‌آبی و خشکسالی هستیم.

او با بیان اینکه این کم‌آبی و خشکسالی مختص ایران نبوده است، گفت: کشور‌های همجوار ما و جنوب اروپا نیز دچار همین موضوع شده‌اند. زمانی که خشکسالی صورت می‌گیرد، بارندگی‌ها کمتر از نُرم خواهد بود، تالاب‌ها آبدار نخواهند بود و بستر تالاب‌ها کانون ریزگرد‌ها خواهند بود. نمونه آن تالاب گاوخونی در جنوب اصفهان است که کاملا خشک شده و زمانی که باد می‌آید، این‌ها به صورت گرد و خاک خواهند بود. دریاچه نمک در جنوب تهران و سایر آبگیر‌هایی که در گذشته وجود داشتند نیز بستر گردوخاک‌ها هستند.

حل مشکل آلودگی هوا راهکار کوتاه‌مدت ندارد

وظیفه با اشاره به هوای آلودگی هوای تهران و سایر استان‌ها، تصریح کرد: منبع این گردوخاک‌ها عمدتا خارجی است، جنوب سوریه، غرب اردن، شمال عربستان، کویت و ... منابع گردو خاک هستند و منطقه وسیعی را هم در برمی‌گیرند، هرچند که منابع داخلی در ایران هم باعث تشدید این اتفاق می‌شود. حل این موضوع راهکار عاجل و کوتاه‌مدت ندارد! مصرف منابع آبی با توجه به جمعیت بسیار زیاد است و بیش از توان اکولوژی کشور است و بیش از حد مجاز منابع آبی برداشت می‌کنیم و طبیعت را از دسترسی به آب محروم می‌کنند، مثل زاینده‌رود که دیگر آنقدری آب ندارد که به تالاب گاوخونی هم برود و آبی که وجود دارد را یا کشاورزان برمی‌دارند یا بخش صنعت یا بخشی از آنهم برای شرب مصرف می‌شود و محیط زیست از آن بهره‌ای نمی‌برد و رفته رفته این مناطق تبدیل به کانون گردو غبار می‌شوند.

امسال آتش‌سوزی جنگل‌ها افزایش خواهد یافت

این کارشناس ادامه داد: کشور‌های همسایه ما نیز دچار همین وضعیت هستند. همه آن‌ها کشور‌های کم‌بارش و کم‌آبی هستند. عراق، کویت، سوریه، اردن و حتی ترکیه البته تا حدی، نمونه این کشور‌ها هستند و آبی که وجود دارد، با توجه به نحوه مصرفی که داریم کفاف شرایط را نمی‌دهد و طبیعت اولین جایی است که آسیب می‌بیند و این آسیب را با مشکل تنفسی که داریم، تجربه و لمس می‌کنیم. این شرایط آتش‌سوزی جنگل‌ها را هم افزایش می‌دهد.

چند استان کشور بی‌آب خواهند شد و باید با تانکر آبرسانی شوند

وظیفه با بیان اینکه در تابستان امسال شرایط سختی را داریم، خاطرنشان کرد: اقلیم ما تابستان گرمی دارد و با توجه به اینکه سال دوم خشکسالی پی در پی را داریم، اثرات آن بیشتر حس می‌شود. امسال هم علاوه بر گرد و خاک به احتمال زیاد مانند سال گذشته بسیاری از شهر‌های کوچک با تانکر آبرسانی خواهند شد؛ مانند فلات مرکزی، جنوب شرق، سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، سمنان و ... کم‌بارشی دارند و چون جمعیت بالا و اقلیم خشکی دارند، در نتیجه نیازمند این هستند مانند سال قبل با تانکر آبرسانی شوند.

کمبود آب در تهران حتمی خواهد بود

این کارشناس ادامه داد: تهران هم وضعیت بدی دارد، شرایط سد‌ها خوب نیست و کمبود آب حتمی خواهد بود. اگر خاطرتان باشد، قبل از سال ۹۷ شرایط گردوخاک بسیار بد بود، خصوصا در خوزستان داشتیم. آن زمان به دلیل وقوع چندین سال خشکسالی پی در پی بود و امسال که بازهم خشکسالی بی‌سابقه‌ای داریم، همان روند بازهم برگشته است و نسبت به سال قبل هم موارد گردوغبار و هم شدت آن بیشتر خواهد شد. هر چه خشکسالی بیشتر شود، فرسایش خاک هم افزایش پیدا می‌کند و چون پوشش گیاهی ضعیف است، در نتیجه باد گرد و غبار را به راحتی در هوا بلند می‌کند. امسال نیز هم گردوغبار بیشتر است.

آلودگی هوا در حدی است که در خانه ماندن یا بیرون آمدن تفاوتی ندارد

مدیر کل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی با اشاره به انتقاد‌ها به عدم تعطیلی تهران و سایر استان‌ها در این آلودگی هوا گفت: این گردوغبار همه جا وجود دارد، همین الان که در خانه هستید هم این گردو غبار را حس می‌کنید و با بودن در خیابان تفاوتی ندارد. تعطیلی هم چاره کار نیست و اصلا موثر نیست. البته در شرایط بحرانی مدارس و نهاد‌ها باید تعطیل می‌شود، اما آلودگی در تهران به حدی نبود که نیاز به تعطیلی داشته باشد. نمی‌گویم که هوای خوبی داریم، اما گروه‌های حساس باید در خانه بمانند و به خودشان مرخصی بدهند و با توجه به شرایطی که بود، به عنوان یک کارشناس می‌گویم اصلا نیاز به تعطیلی عمومی نبود.

امیدواریم بارش بتواند جلوی گرد و غبار را بگیرد

وی ادامه داد: موجی از گردوخاک از سمت عراق به سمت کشور در حال عبور است، اما خوشبختانه جلوی آن موجی از بارش وجود دارد، که احتمالا آن بارندگی تا حدی بتواند جلوی این توده گرد و غبار را در نوار غربی و ارتفاعات زاگرس را بگیرد و عمده آن را حذف کند. چون بارندگی تاثیر زیادی در جلوگیری از غلظت آن کم کند. با توجه به اینکه در مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کار می‌کنم، خصوصا منابع آبی، بارندگی، درصد پر شدگی سد‌ها و ... را رصد می‌کنیم و با توجه به کمبود‌های جدیی که تاکنون داشتیم و در ادامه هم امیدوار نیستیم که بارندگی خوبی را داشته باشیم و با توجه به گرم شدن هوا و مصرف زیاد بالا، خواهشمندم مردم توجه کافی به نحوه استفاده از آب را داشته باشند تا بتوانیم از این شرایط عبور کنیم.

***

سدّسازی های داخل ایران و ترکیه منشأ گرد و خاک فعلی تهران است

 اسماعیل کهرم بوم شناس و مشاور سابق رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، چرای بی رویه دام و همچنین سدّسازی های داخل ایران و ترکیه را منشأ گرد و خاک فعلی تهران دانست و گفت: راهکار کوتاه مدت نداریم؛ در بلند مدت آرام آرام باید خودروهای شخصی را حذف کرد و به سیستم های حمل و نقل عمومی مثل قطار زیر زمینی و اتوبوس روی آورد؛ و بعد هم کاشت گیاه و ایجاد کمربند سبز برای شهرها تنها راه هایی است که در میان مدت و طولانی مدت حدود ۱۰ سال می تواند پاسخگو باشد.

مشروح گفت و گو جماران با اسماعیل کهرم را در ادامه می خوانید:

این گرد و خاک ها دو منشأ دارد که یکی از آنها داخلی است. چرای بیش از حد و خشکسالی باعث می شود که خاک عریان شود و ذرات خاک با یک طوفان حرکت کند و به فضا بیاید و به تهران برسد و این بساط را درست کند.

یعنی سدّسازی های داخل کشور و همچنین کشورهای همسایه تأثیری نداشته است؟

عرض کردم دو علت دارد و از سدّسازی هم صحبت نکردم. چرای دام مهمتر از سدّسازی است. علت دوم کاری است که دیگران کرده اند؛ دیگران مثل ترکیه که روی تمام دجله و فرات سدّ بسته و بنده ۱۱ سدّ دیده ام. سدّ می بندند و دست پایین رود را عریان می کنند. همان کاری که ما بر اثر چرای دام با خاک کرده ایم، آنها با سدّسازی می کنند؛ لذا به هر جهتی که باد بوزد این خاک عریان حرکت می کند.

کشورهای سوریه، ترکیه، عراق و ایران از نظر فرسایش خاک در جهان اول هستند؛ و نتیجه اش همین می شود که عرض کردم. یعنی در خارج ترکیه دست درازی داشته و در داخل هم خود ما با سدّسازی، چرای بی رویه و منحرف کردن مسیر رودخانه ها باعث ایجاد این شرایط شده ایم.

از سوی دیگر شهرداری می گوید در ارتفاع بالای ۱۴۰۰ متر ساخت و ساز نکنید. مسأله این است که اگر ساخت و ساز داشته باشیم، نمی گذارد که آنجا «کمربند سبز» رشد کند و در نتیجه گرد و خاک از آن ارتفاعات عبور می کنند و راحت به تهران می آیند. در حالی که ما اگر آنجا را ساخت و ساز نکنیم و کمربند سبز داشته باشیم، هر هکتار از این کمربند سبز یا جنگل می تواند ۷.۵ تن ذرات را جذب کند تا به تهران نرسد. آن وقت دانشگاه آزاد، علوم و تحقیقات را می سازد و بروید و ببینید چه کرده است. یعنی دانشگاه آزاد تمام قوانین را زیر پا می گذارد و بالای ۱۴۰۰ متر ساخت و ساز می کند.در نتیجه اینها دست در دست می دهند و تهران در معرض گرد و خاک قرار می گیرد؛ کما اینکه می بینید.

چه آینده ای برای این گرد و خاک تهران متصور است؟

آینده بدتر از این می شود و ذرات معلق در متر مکعب بیشتر و بیشتر می شود. تعداد روزهای آلوده سال افزایش پیدا می کند تا اینکه جای تنفس و زندگی در تهران نمی ماند. الآن ذرات معلق در هر متر مکعب به ۵۰۰ رسیده که در جهان رکورد است. ولی این باز هم افزایش پیدا می کند و دیگر جای تنفس نمی ماند و تعداد کسانی که از بیماری های ریوی رنج می برند بیشتر می شود.

راهکار کوتاه مدت مدنظر شما برای این قضیه چیست؟

راهکار کوتاه مدت نداریم؛ مردم ماسک بزنند، بیرون نروند و خانم های حامله از خانه بیرون نروند. بالأخره در و پنجره و دیوار خانه افراد را حفظ می کند. دو سال پیش شهر پاریس، که می گویند عروس شهرهای دنیا است، زوج و فرد اعلام کرد؛ بنابر این اگر ما این کار را بکنیم چیز عجیبی نیست. باید این اقدامات را انجام داد تا هوا یک خرده پاک تر شود.

در بلند مدت باید چه کار کرد؟

در بلند مدت آرام آرام باید خودروهای شخصی را حذف کرد و به سیستم های حمل و نقل عمومی مثل قطار زیر زمینی و اتوبوس روی آورد؛ و بعد هم کاشت گیاه و ایجاد کمربند سبز برای شهرها تنها راه هایی است که در میان مدت و طولانی مدت حدود ۱۰ سال می تواند پاسخگو باشد.