از روز یکشنبه شهروندان تهرانی و برخی دیگر از شهرهای کشور با موجی از آلودگی هوای بی‌سابقه در تابستان روبه‌رو شدند. ساعت ۲۳ روز ۱۲ تیر شاخص کیفیت هوای پایتخت نیز عدد ۵۰۰ را نشان می‌داد. از طرفی در همان ساعت تهران برای چندمین آلوده‌ترین شهر جهان شد. در روزهای اخیر ۲۶ استان کشور نیز درگیر ریزگردها شده‌اند.
مسوولان همچنان کانون این ریزگردها را در خارج از ایران می‌دانند. براساس گزارش‌ها کشورهای عراق، عربستان و سوریه کانون‌های اصلی ریزگرد هستند. در کشور عراق هنگام طوفان از مردم خواسته می‌شود از خانه بیرون نیایند و عربستان به رانندگان در اتوبان‌ها هشدار می‌دهد. در پی همین رخداد هم بار دیگر ادارات و مقاطع تحصیلی پایتخت و استان البرز دیروز تعطیل شدند. البته طوفان شن و خاک که به اسم هبوب در کشورهای منطقه شناخته می‌شود همیشه بخشی از آینده خاورمیانه بوده است، منطقه‌ای که به بیابان‌هایش مشهور است.
این طوفان‌ها با بادهای فصلی که اواخر بهار و تابستان از شمال غربی می‌وزند، گردوغبار منطقه دجله و فرات را بلند کرده و با خود به خلیج‌فارس و شبه‌جزیره عربستان می‌برند. به گفته کارشناسان امسال این طوفان‌ها شدیدتر شده است چون تغییرات اقلیمی و بیابان‌زایی به تعداد آنها اضافه کرده است. البته این روزها تعطیلی تنها راهکار مسوولان برای حل بحران آلودگی هوا است. اما یک روز پس از اعلام تعطیلی‌ها در استان‌های تهران و البرز به دلیل افزایش آلودگی هوا، مسوولان برخی استان‌ها از تعطیل شدن شهرهای بیشتری خبر دادند. جواد نظری مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی در شمال شرقی ایران، دیروز گفت: «به دلیل افزایش غلظت ریزگردها در این استان، فعالیت‌های مختلف اداری، بانکی و بخش خصوصی در روزهای دوشنبه و سه‌‌شنبه تعطیل است.»
در استان خوزستان در جنوب غربی ایران نیز، کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوای این استان ادارات و دستگاه‌های اجرایی چهار شهرستان دزفول، اندیمشک، شوش و کرخه را روز دوشنبه تعطیل کرد و ساعت کاری همه ادارات و دستگاه‌های اجرایی خوزستان در این روز تا ساعت ۱۲ اعلام شد. اما برخی از خبرگزاری‌ها نوشته‌اند که تعدادی از شهروندان از نحوه تصمیم‌گیری درباره تعطیلی در مواقع گردوخاک ابراز نارضایتی کردند. چراکه رسانه‌های عراقی اعلام کرده‌اند که بیش از ۵۰۰ مورد حالت خفگی بر اثر تبعات ناشی از طوفان گردوغبار و استنشاق ریزگردها در این کشور ثبت شده است. اما وزارت بهداشت آماری درخصوص عوارض آلودگی هوا در ایران اعلام نکرده است.
این در حالی است که تنفس در هوای آلوده نه تنها برای گروه‌های پرخطر خطرناک است بلکه سلامت مادران باردار و جنین آنها نیز در خطر است. همچنین براساس گزارش‌ها آلودگی هوا، آب و خاک مسوول بیش از ۹ میلیون مرگ در سال است. بیش از ۶۰ درصد از بیماری‌ها و مرگ‌ومیرهای مرتبط با آلودگی‌ها ناشی از مشکلات قلبی و عروقی است.
به همین دلیل کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند که سلامتی مردم برای دولت در اولویت نیست، زیرا دولت بودجه فراملی برای مقابله با ریزگردها تخصیص نداده است. چه‌بسا در همین راستا چندی قبل سمیه رفیعی- رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس- با اشاره به کسری بودجه و بهانه‌جویی مسوولان در این باره به «جهان‌صنعت» گفته بود: «متاسفانه امسال دولت ردیف مستقلی برای مقابله با بحران گردوغبار در نظر نگرفته بود. در پی همین بی‌توجهی فراکسیون در مجلس تذکر داد اما پاسخ روشنی دریافت نکردیم. البته دولت بودجه محدودی در ردیف استانی در نظر گرفته اما ردیف ملی ندارد.
این در حالی است که از ابتدای سال جاری تاکنون بارها چندین استان مختلف از جمله تهران درگیر آلودگی هوا و طوفان گردوغبار شدند. در هر صورت به نظرم اینکه مسوولان در حوزه‌های متفاوت به خصوص بحران آلودگی هوا کمبود بودجه را بهانه عملکرد ضعیف‌شان می‌کنند، بسیار خسته‌کننده است. مگر با همان بودجه‌ای که داشتند، کدام بحران را ساماندهی کردند!» بنابراین به عقیده جامعه‌شناس‌ها دولت مردم را رها کرده است تا به تنفس در همین هوا همانند گرانی عادت کنند. این در حالی است که دولت در خصوص آلودگی هوا نسبت به شهروندان و مردم مسوول است. محمدرضا زمانی‌درمزاری حقوقدان نیز در این باره گفته است: «متاسفانه در قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین مرتبط، کمترین توجه به محیط‌زیست و اهمیت آن شده است.
این مهم یا بدان معناست که مسوولان دولتی، نمایندگان مجلس و مقنن، درک و شناخت درستی از اهمیت، جایگاه و نقش موثر و جهانی محیط‌زیست نداشته و ضرورت آن را نمی‌دانند و یا آنکه نسبت به این مهم بی‌تفاوت بوده و اراده موثری برای تصویب قوانین موثر و کارآمد حفظ محیط‌زیست و حقوق محیط‌زیست و مدیریت شهری وجود نداشته و ندارد و این‌گونه، محیط‌زیست به مانند یک گوشت قربانی شده و بدون تولیت یکپارچه و واحد، آسیب‌زا شده و حیات مردم و شهروندان را به مخاطره افکنده است!»
وی تاکید کرده است:« دولت و مدیران ذی‌ربط، ضمن شفاف‌سازی علل اصلی آلودگی هوای تهران به جهت تولید و مصرف خودروهای بی‌کیفیت و فاقد استاندارد و تولید و مصرف سوخت‌های آلاینده محیط‌زیست و مخرب سلامت عمومی شهروندان و جهات اصلی موجبات تخریب محیط‌زیست شهر و کشور و مانند آنها، در مقام بحران مدیریت محیط‌زیست و آلودگی هوای تهران و کلانشهرها برآمده و این‌گونه نسبت به حیات و سلامت مردم و شهروندان بی‌تفاوت نبوده و به هشدارهای مستمر و مکرر کارشناسان، حقوقدانان و فعالان حوزه محیط‌زیست و حقوق شهروندی مردم بی‌تفاوت نباشند.» اما نمایندگان مجلس دولت را درخصوص امور محیط‌زیستی بی‌تفاوت می‌داند.
دولت به مجلس بیاید
سمیه رفیعی- رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس- دیروز با انتقاد چندباره از بی‌تفاوتی دولت برای حل معضل آلودگی هوا به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه تاکنون قانون هوای پاک که سبب آلودگی شدید هوا در کشور شده است اجرا نشده است. به همین دلیل در برابر افرادی که قانون هوای پاک را اجرا نکردند بدون تعارف پای ماده۲۳۴ ایستاد ام؛ ماده۲۳۴ یعنی کسانی که ترک فعل انجام دادند، پرونده‌شان به قوه‌قضاییه خواهد رفت. کسانی که کار به عهده‌شان است و مجری قانون هستند باید بیایند به ساحت قضایی کشور و افکار عمومی جواب دهند تا وقتی مسوولیتی را برعهده می‌گیرند سرسری از کنار آن رد نشوند.
اولین بار است که در حوزه محیط‌زیست اعمال ماده۲۳۴ با ۱۸۴ رای مثبت در مجلس به تصویب رسیده است. رییس کمیسیون محیط‌زیست مجلس در ادامه با اشاره به موضوع ریزگردها تاکید می‌کند: در حوزه ریزگردها باید یکسری اقدامات انجام می‌شد که نشده و به همین خاطر حالا در این وضعیت هستیم و به این نقطه رسیدیم. وقتی ریزگردها به تهران هم می‌رسند یعنی اوضاع غلظت ریزگردها فاجعه‌بار است. غلظت و شاخص لحظه‌ای در استان‌های مرزی‌مان به حدی است که حالا وارد تهران هم می‌شود.
رفیعی با بیان اینکه حل این معضل به همکاری نیاز دارد و با صدور بیانیه و برگزاری چند جلسه اتفاق خاصی نمی‌افتد، اضافه کرد: باید برنامه عملی تدوین شود. تاکنون این همکاری‌ها نتیجه نداده است، چراکه اطلاعات درستی برای مدیریت موضوع در دسترس نیست. از قوه مجریه و دستگاه‌هایی که در این زمینه مسوولیت دارند می‌خواهم که به مجلس بیایند و درباره عملکردشان گزارش ارائه دهند.
من به عنوان کسی که ۱۸سال در حوزه محیط‌زیست فعالیت کرده قطعا به آنها راهکار ارائه خواهم داد، هرچند کار ما راهکار ارائه دادن نیست اما چون خودشان اقدامی انجام نداده و به راهکاری نرسیدند، ما برای حل این معضل کنار آنها هستیم. این نماینده مجلس تاکید کرد: رویه اشتباهی در کشور حکمفرما است، به این شکل که فردی مسوولیتی را برعهده می‌گیرد اما نسبت‌به آن تعهدی ندارد. این رویه در هر حوزه کاری ممکن است باشد. اگر کسی در خودش نمی‌بیند که تعهد داشته باشد اما مجلس به عنوان ناظر او را پاسخگو در قبال عملکردش خواهد کرد. این رویه کسی کاری برعهده‌اش باشد، اما ترک فعل کند و قوه‌قضاییه به‌جد ورود کند، تاکنون در کشور وجود نداشته است. من بعد در حوزه آلودگی هوا و هر عاملی که علت آن است، چنین رویه‌ای در پیش خواهیم گرفت و خاطی باید جواب پس بدهد.
گزارش‌های شفاف ارائه نمی‌شود
آرش میلانی- کارشناس محیط‌زیست- نیز با اشاره به بحران پدیده گردوغبار در کشور و اینکه از ابتدای سال‌جاری تاکنون تحت تاثیر پدیده ریزگرد، کیفیت هوای تهران افت جدی پیدا کرده است به «جهان‌صنعت» گفت: در کشور ما به طور کلی بحث تغییر اقلیم جدی گرفته نمی‌شود.
در تمام دنیا کشورها به ویژه کشورهایی که در مدار خشک و نیمه خشک هستند، تکالیفی برایشان مشخص شده و تلاش می‌کنند گزارش‌های شفاف ارائه داده و بودجه لازم برای این کار تخصیص دهند. تغییر اقلیمی موضوع کلانی است و فقط کیفیت هوا را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد بلکه حوزه انرژی و سلامت جهانی نیز از این موضوع متاثر خواهند شد. متاسفانه ما شتاب لازم را در پیگیری کارها و هدایت عملیات نداریم. او با بیان اینکه متولی این موضوع سازمان محیط‌زیست است و باید آن را در سطح ملی پیگیری کند، تاکید کرد: اگر شاخص کیفیت هوا را از اول فروردین‌ماه تا امروز در نظر بگیرید می‌بینید که ما دو روز خطرناک داشتیم یعنی آخرین حد شاخص؛ یک روز بسیار ناسالم، سه روز ناسالم و ۱۰ روز ناسالم برای گروه‌های حساس. در سال گذشته روز خطرناک نداشتیم و این یعنی، تغییر اقلیم به مرور تاثیر خود را می‌گذارد و اوضاع وخیم‌تر می‌شود.
میلانی با بیان اینکه مدیریت تغییر اقلیم و ریزگردها، چه آنهایی که تحت تاثیر عوامل خارجی است و چه آنهایی که خارجی، با سازمان محیط‌زیست است، تاکید کرد: سازمان محیط‌زیست در حوزه بین‌المللی تحرک خوبی نشان داده و باید همین طور هم باشد. اما یکی از ضعف‌های ما این است که حمایت لازم از حرکت بین‌المللی سازمان محیط‌زیست از طرف وزارت خارجه انجام نمی‌شود.
این کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه تقسیم عوامل بروز ریزگرد به داخلی و خارجی و دادن درصد به آنها بحث انحرافی است، تاکید دارد: این آمارها مشکل را حل نمی‌کند، یک موضوع طبیعی است که گاهی فقط خوزستان را درگیر می‌کند و در دیگر فصول سایر شهرهای کشور را دربر می‌گیرد. اینکه امسال سوریه و عراق باشد پس ما نباید کاری کنیم و سال دیگر منشاء داخلی است، پس به سمت حل موضوع برویم، در اصل قضیه که تشدید آلودگی هوا است، تاثیری ندارد. صدالبته که باید منشاء گردوغبارها به دقت مشخص شود، اما دادن درصد برای انجام ندادن برخی اقدامات، به واقع بحث انحرافی است. دستگاه‌های ذی‌ربط باید در مقابل منشاء گردوغبار اقداماتی انجام بدهند که اغلب دچار کمبود بودجه هستند و اقداماتشان از اتفاقی که در طبیعت رخ می‌دهد، عقب‌تر است.
او با بیان اینکه بحث حق‌آبه ایران نیز باید از طریق وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه پیگیری شود، اظهار داشت: اما همان‌طور که گفتم منشأ خارجی نباید عاملی برای کم‌کاری باشد. بر اساس اعلام نظر رسمی سازمان هواشناسی، گردوغبار تهران ناشی از کانون‌های منشأ گردوغبار در استان‌های البرز و قزوین است و حتی می‌شود گفت از ناحیه دوری نمی‌آید و منبع بیابان‌های اطراف تهران است. پس این پدیده در کل کشور وجود دارد، باید استان به استان پیگیری و رسیدگی شود. در مورد استان تهران مصوبه کارگروه کاهش آلودگی هوا استان سال ۹۸ مشخص کرده که سازمان برنامه و بودجه، اعتبار برای کنترل کانون‌های گردوغبار اطراف تهران بدهد. اما شاهد چنین برنامه عملی در سطح استانی برای کنترل منشأ گردوغبار نیستیم.
مهدیه بهارمست
- 18
- 4
