آفتاب وسط آسمان با تمام توان مي‌تابد. بادي که از روي دشت‌هاي خشک مي‌وزد تحمل گرما را سخت‌تر کرده. خيابان ساکت است. هيچ مغازه‌اي باز نيست. کولرهاي آبي خاموش است. هواي دم‌کرده خانه‌هاي سيماني غير‌قابل تحمل شده، مردم مي‌گويند آب‌معدني توي مغازه‌هاي شهر پيدا نمي‌شود. فروشگاه‌ها همان ساعت‌هاي اوليه قطعي آب، آب‌معدني‌ها را فروخته‌اند. مردم مي‌روند گالن‌هاي بزرگ را از کانال‌هاي سد پر مي‌کنند، نمي‌دانند اين ماجرا کي تمام مي‌شود اما هرچه بيشتر آب بر‌مي‌دارند شايد تا زمان وصل‌شدن دوباره آب شهر دوام بياورند.
اينجا سيستان است. اين حکايت مردمي است که در يکي از گرم‌ترین و خشک‌ترين نقاط کشور دو روز متوالي آب شرب نداشته‌اند. نقص فني الکتروپمپ‌هاي ايستگاه تصفيهخانه سيستان علت قطعي دو‌روزه آب بوده، حالا مسئولان مي‌گويند مشکل رفع و آب وصل شده است. مردم سيستان اما در اين دو روز جهنم را تجربه کرده‌اند؛ شهري گرم، با لوله‌هاي آبي خشکيده و آسماني که در تمام اين دو روز آتش از آن باريده است.
در حسرت يک نسيم خنک
تمام اين دو روز همه آرزويش فقط يک نسيم خنک بود؛ يک نسيم واقعا خنک. رضا مي‌گويد پوستش از برخورد آفتاب و وزش بادهاي داغ مي‌سوزد. در اين دو روز نتوانسته يک مشت آب به صورتش بپاشد. مي‌گويد آب را فقط براي خوردن ذخيره کرده‌اند. توي گرماي بالاي ۴۵ درجه‌اي يک گالن ۲۰ ليتري آب براي دو روز داشته‌اند. گاهي از آب ذخيره‌شده به همسايه‌ها هم کمک کرده‌اند. مي‌گويد برخي توي روستا منبع آب دارند. تانکرهاي بزرگي با لوله‌کشي جدا به آب شهري متصل مي‌شود و مردم در زمان قطعي آب از اين منبع استفاده مي‌کنند. رضا مي‌گويد منبع آب چون معمولا روي پشت‌بام‌ها قرار دارد بر اثر تابش خورشيد گرم مي‌شود. آب آن‌قدر داغ مي‌شود که يا قابل استفاده نيست يا بايد توي ظرف‌هايي ريخته شود و چند ساعت در سايه بماند تا خنک‌تر و قابل استفاده شود. داستان منبع‌هاي آب در سيستان به جيره‌بندي آب برمي‌گردد. مردم سيستان به قطعي و جيره‌بندي آب عادت دارند. براي همين هر کس که توانايي مالي داشته باشد يک منبع آب براي روزهاي جيره‌بندي تهيه مي‌کند. معمولا کساني در روستا که منبع آب دارند به ديگران هم کمک مي‌کنند. فلکه آب از ساعت سه شب که فشار آب بيشتر است باز مي‌شود. معمولا يک ساعت يا بيشتر طول مي‌کشد تا منبع پر شود. در اين مدت کسي بايد نگهباني بدهد تا بعد از پرشدن منبع، آب هدر نرود. رضا مي‌گويد در اين دو روز قطعي آب همين منبع به داد تعدادي از مردم روستا رسيده و از بي‌آبي مطلق نجاتشان داده است. آن‌طور که اهالي سيستان در برخي از شهر‌ها مانند زابل مي‌گويند آب‌معدني هم در فروشگاه‌ها وجود نداشته و مردم براي تهيه آب به کانال سدها متوسل شده‌اند؛ آبي که نه‌تنها براي شرب که براي استفاده روزمره هم مناسب نيست.
قطعي آب چند‌ساعته يا دو‌روزه؟
مديرعامل شرکت آب و فاضلاب زابل درباره علت قطعي آب دو‌روزه در بيشتر مناطق سيستان مي‌گويد: نقص فني الکتروپمپ‌هاي ايستگاه تصفيهخانه سيستان علت قطع آب در شهرهاي شمالي سيستان‌و‌بلوچستان به‌ويژه زابل بوده است. حبيب اعلايي اما در اظهارنظر عجيبي معتقد است آب برخي مناطق تنها براي دو تا سه ساعت قطع بوده است. او مي‌گويد: اين قطعي آب در شهرهاي نيمروز، هامون، هيرمند و زابل براي دو، سه ساعت بوده که درحال‌حاضر برطرف شده است. اين درحالي است که اهالي محل مي‌گويند آب از سحرگاه دوشنبه قطع بوده و در روز چهارشنبه در برخي مناطق با فشار بسيار کم وصل شده است. اعلایي توضيح داده است: براي تعميرات برخي از تجهيزات تصفيهخانه گاهي اوقات مجبور به قطع آب در برخي محلات مي‌شويم که آن هم اطلاع‌رساني مي‌شود. صحبت‌هاي او درحالي است که پيش از قطعي آب در سيستان هيچ‌گونه اطلاع قبلي‌ای به اهالي داده نشده است. پيري، فرماندار هيرمند اما قطعي چند‌ساعته آب در اين شهرستان را هم کتمان کرده و مي‌گويد هيچ‌گونه قطعي‌ای در هيرمند در اين چند روز وجود نداشته است. او به «وقايع‌اتفاقيه» مي‌گويد: خطوط آب‌رساني هيرمند با زابل و زهک متفاوت است. از همين جهت خرابي پمپاژهاي آب انتقالي به زابل و زهک موجب قطعي آب در هيرمند نشده است.
آب آلوده‌اي که جيره‌بندي مي‌شود
مردم سيستان هر‌از‌چند‌گاهي به‌دليل استفاده از آب آلوده راهي بيمارستان مي‌شوند؛ آبي که شهروندان مي‌گويند با بازکردن شير، همراه با گل و لاي پايين مي‌آيد و بايد چند دقيقه صبر کنند تا آب شفاف‌تر شود. آنها مي‌گويند تضميني براي سلامتي مردم زابل با اين آب آشاميدني نيست، بعضي اوقات کلر آب به قدري زياد است که اصلا نمي‌شود مصرف کرد و برخي ديگر از اوقات هم آب شفاف نيست و رنگ آن گل‌آلود است. مسئله آلودگي آب آشاميدني در زابل انگار هيچ وقت تمامي ندارد. مسئولان اما رنگ آب را دليلي بر آلوده‌بودن آن نمي‌دانند. اعلايي مي‌گويد: ممکن است کدري آب بالا باشد اما دليلي بر آلودگي آب نيست. آب آشاميدني زابل هيچ‌گونه آلودگي ندارد و بحث کلرسنجي در سطح شهر توسط اداره آب و فاضلاب و هم از سوي مرکز بهداشت انجام مي‌شود.
به‌دليل فرسوده‌بودن شبکه گاهی ايجاد کدورت در آب به‌وجود مي‌آيد که اين مسئله بيشتر در مواقع اوج مصرف آب اتفاق مي‌افتد و بعد از آن مدت به حالت قبلي برمي‌گردد. رئيس آب و فاضلاب زابل با بيان اينکه تصفيهخانه سيستان هم وارد مدار شده و کيفيتش در حد بالايي است، افزود: با توجه به قدمت شبکه، شرکت آب و فاضلاب زابل نسبت به تغيير، تعمير و اصلاح شبکه اقدام مي‌کند که البته لوله‌گذاري‌ها در سطح شهر در حال انجام بوده و شبکه در حال اصلاح است اما به‌دليل طول زياد شبکه و ميزان اعتباري که داده مي‌شود اجراي اين طرح زمان زيادي مي‌طلبد.
موضوع اما بر سر اين است که مردم زابل مي‌گويند همين آب آلوده هم براي آنان جيره‌بندي مي‌شود. جمشيد ساراني، يکي از شهروندان سيستاني مي‌گويد: آب معمولا يک روز در ميان چند ساعتي قطع مي‌شود. مردم ديگر به اين روند عادت کرده‌اند و سعي مي‌کنند براي مواقع قطعي، آب ذخيره کنند. او مي‌گويد چند روز پيش از قطعي آب در سيستان آب به شدت آلوده بوده است. نکته جالب اما اين است که ساعت جيره‌بندي آب از سوي مسئولان به شهروندان اعلام نمي‌شود. ساراني مي‌گويد: يک هفته زمان قطعي آب منطقه ما از ساعت هشت شب تا ۱۲ شب بوده، ما بر‌اساس همين ساعت جيره‌بندي، در ظهر ذخيره آب را شروع مي‌کرديم اما بعد از چند روز زمان جيره‌بندي را عوض کردند و ما به‌دليل اينکه نتوانسته بوديم آب ذخيره کنيم تقريبا يک روز کامل آب شرب نداشتيم. خشکسالي سال‌های اخير وضعيت آب در سيستان را به مرحله بحران رسانده است. خشکیدن هامون و هيرمند نه‌تنها کشاورزي اين منطقه را از بين برده بلکه در سال‌هاي اخير روند زندگي شهروندان را نيز دچار مشکل کرده است.
- 13
- 1
