دو سیاست جهانی موفق برای ساماندهی تعطیلات

به گزارش دنیای اقتصاد، طرح ساماندهی تعطیلات در حالی از کانال پیشنهاد اجرای «تعطیلات زمستانی» مدارس پیگیری می‌شود که به باور کارشناسان این سیاست توان پاسخگویی به مسائل کنونی در حوزه گردشگری، زیست‌محیطی و سبک زندگی را ندارد. حتی می‌توان انتظار داشت که بر اثر چنین سیاستی بنا بر تجارب جهانی و مشابه با تجربه تعطیلات نوروز در داخل، کشور با تشدید معضلات کنونی از جمله ازدحام در مقاصد سنتی سفر، ترافیک‌های جاده‌ای و اختلال در کسب‌وکارها روبه‌رو شود، علاوه بر این چنین پیشنهادی طرح ساماندهی تعطیلات را به بیراهه می‌برد.

طرح ساماندهی تعطیلات در ایران وارد فاز تازه‌ای شده است. این موضوع در کمیسیون شورای عالی انقلاب فرهنگی با تمرکز بر مساله گردشگری مورد تاکید قرار گرفته است. از سوی دیگر، وزارت آموزش و پرورش با طرح تعطیلات زمستانی مدارس که از سوی سازمان محیط زیست ارائه شده، موافقت و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز اعلام کرده که نهاد متبوعش برای اجرا کردن این طرح با سازمان‌های مرتبط همکاری‌های لازم را خواهد داشت. علی‌اصغر مونسان تعطیلات زمستانی ۲۰روزه تا یک‌ماهه مدارس را راهی برای توسعه گردشگری مناطق جنوبی کشور دانسته است.

با این‌همه اما کارشناسان نظری متفاوت دارند. به باور آنها، تعریف تعطیلات زمستانی که به دلایلی از جمله پدیده وارونگی هوا به‌ویژه در کلان‌شهرهای پرجمعیت، کمبود سوخت، کاستن از وقفه طولانی مدت آموزشی در تابستان، توسعه گردشگری و... پیشنهاد شده، عملا نمی‌تواند این اهداف را محقق کند. این کارشناسان اعتقاد دارند با اجرای تعطیلات زمستانی مدارس، چندان از حجم ترافیکی شهرهای بزرگ و به تبع آن آلودگی هوا کاسته نخواهد شد؛ چرا که ادارات و کسب‌وکار‌ها همچنان فعال هستند و بنابراین مردم همچنان در شهرها تردد خواهند داشت.

درست به همین دلیل که والدینی که فرزندان محصل دارند، همچنان باید در مدت تعطیلات زمستانی سرکار خود حاضر شوند، فرصتی برای سفر ایجاد نخواهد شد. در چنین شرایطی والدین مجبور خواهند بود برای رفتن به سفر، از مرخصی‌های خود استفاده کنند؛ امری که عملا به‌دلیل آنکه برخی مقاصد سنتی سفر در زمستان سرد است، رخ نخواهد داد. این درحالی است که تعطیلات زمستانی عملا برای خانواده‌هایی که فرزند محصل ندارند نیز فرق چندانی نخواهد داشت و چنین تعطیلاتی در زندگی آنها از نظر کاستن از تردد شهری و به تبع آن آلودگی هوا و همچنین افزایش سفرهای زمستانی موثر نخواهد بود.

از سوی دیگر بسیاری از فعالان اقتصادی و گردشگری، تعطیلات زمستانی را تجربه‌ای آزموده می‌دانند. به باور آنها، تعطیلات نوروز چیزی شبیه تعطیلات زمستانی است. ازدحام در مقاصد سفر، ترافیک‌های جاده‌ای، تعطیل شدن بخشی از فعالیت‌های اقتصادی و... تنها بخشی از مشکلاتی است که کشور در ایام نوروز با آن مواجه می‌شود؛ مشکلاتی که با تعریف تعطیلات زمستانی نیز می‌تواند به گونه‌ای دیگر گریبان‌گیر کشور شود. همه اینها درحالی است که کشورهای مختلف، تدابیر دیگری برای ساماندهی تعطیلات خود اندیشیده‌اند.

گرچه در بسیاری از کشورها تعطیلات فصلی نیز در نظر گرفته شده، اما این سیاست صرفا سیاستی مکمل است.برخی از کشورها سیاست «آخرهفته طولانی» را برگزیده‌اند؛ سیاستی که تعطیلی‌های مناسبتی در میان هفته را به دو روز تعطیلی آخرهفته ملحق می‌کند. برخی نیز از تعطیلات دو روزه آخرهفته عبور کرده‌اند و در حال تعریف «تعطیلات سه روزه آخرهفته» هستند. فیلیپین یکی از کشورهایی است که تجربه موفقی در «آخرهفته طولانی» داشته و بریتانیا و اسپانیا نیز از جمله کشورهایی هستند که درنظر دارند تعطیلات آخرهفته خود را به سه روز افزایش دهند.

اثرات اقتصادی آخر هفته‌های طولانی

یکی از سیاست‌های اقتصادی که از دولت‌های پیشین در فیلیپین به یادگار مانده است، انتقال دادن برخی روزهای تعطیل به آخر هفته است؛ به گونه‌ای که منجر به آخر هفته‌های طولانی شود. به همین دلیل، یک تعطیلات ملی که معمولا در روز سه‌شنبه واقع شود، به روز دوشنبه منتقل می‌شود تا چند روز پشت سر هم تعطیل شود و انگیزه‌هایی برای فعالیت‌هایی مانند سفر یا فراغت برای خانواده‌ها، دوستان و افراد مختلف جامعه به وجود بیاید.

علاوه بر این، پیش‌بینی‌ها بر مبنای این بود که اقتصاد تعطیلات در این کشور توجیهی نیز داشته باشد و گردشگری داخلی را در آن با فراهم کردن روزهای بیشتری برای سفرهای کنار دریا در این کشور، گسترش دهد. این کار به نوبه خود با افزایش مخارج و مصرف، موجب ارتقای تولید ناخالص داخلی کشور نیز می‌شد و کشف مقاصد جدیدی را بدون نیاز به گذرنامه تشویق ‌می‌کرد. با این‌همه این سیاست اقتصادی در تعطیلات تقویم، پس از چند سال قطع شد.

با این حال، این سیاست پس از گذشت مدتی از این توقف، بار دیگر احیا شده و حتی توسط دولت فعلی گسترش نیز پیدا کرده است. یک پیامد ناخواسته چنین تغییر تعطیلاتی، این است که ازدحام ترافیک را در کلان‌شهرها از بین می‌برد؛ زیرا مالکان خودروها بیشتر به سمت استفاده از وسایل جایگزین سفر مانند استفاده از هواپیماها رفته‌اند.اکنون تعطیلات طولانی بار دیگر در فیلیپین برقرار می‌شود.  افزون بر این یک کار جدید دیگر نیز در تعطیلات این کشور صورت گرفته است. اما پرسشی در این خصوص وجود دارد.

چه می‌شود اگر بازار سهام و بانک‌ها در طول تعطیلات سه روزه باز باشند؟ این پرسشی است که در اقتصاد این کشور پرسیده شده است. به هر صورت کار این سازمان‌ها کمتر خواهد شد.  برخی گروه‌های کسب‌وکار در این کشور از اعلام تعطیلات زیاد در فیلیپین که با مشکل توفان‌های طبیعی نیز روبه‌رو است، ابراز نارضایتی می‌کنند. آنان احساس می‌کنند چنین افزایش تعطیلاتی موجب پرداخت‌های زیادتر آنها می‌شود. در دهه ۱۹۶۰ میلادی، تعطیلات به یک معضل اقتصادی در فیلیپین تبدیل شده بود.

یکی از سناتورهای این کشور که نامزد ریاست‌جمهوری شده و شکست خورده بود، به این نکته توجه کرد که جشن‌هایی که در این کشور برگزار می‌شود، می‌تواند در نقاط مختلفی در آن برگزار شود که برای اقتصاد ناکارآمد بودند. امروزه با گزارش‌هایی که از مراکز فیلیپینی در مورد جشن‌های استانی و محلی به دست آمده است، می‌توان فهمید که در مجموع بازدیدها از این کشور تبدیل به بازدیدهای توریستی شده‌اند و فستیوال‌های خیابانی چندبرابر شده‌اند که خود منجر به افزایش ترافیک محلی و رزرو کامل هتل‌ها و رستوران‌ها شده‌اند. 

به‌رغم برخی مشکلاتی که در مورد تعطیلات طولانی وجود دارد، این رویداد دیگر لزوما منجر به رفتن به مسافت‌های دور و خرج پول نمی‌شود، بلکه در مسافت‌های نزدیک نیز تدابیری اندیشیده شده است. هتل‌های شهری کمپین‌های بازاریابی خودشان را راه انداخته‌اند و اقتصاد تعطیلات را بیشتر به اقتصاد اقامتی تبدیل کرده‌اند. با این حال، استفاده از هتل‌های شهرهای نزدیک برای استراحت و تفریح ایده بسیار جدیدی نیست. می‌توان گفت تعطیلات طولانی موجب می‌شوند مصرف داخلی یک کشور افزایش پیدا کند. خرید کردن نیز یک شاخه دیگر از اقتصاد تعطیلات در فیلیپین محسوب می‌شود که برای توجیه اقتصادی آن در نظر گرفته شده است.

تلاش برای سه روزه شدن تعطیلات آخر هفته

تعطیلات آخرهفته دوروزه سابقه زیادی در کشورهای توسعه‌یافته و پس از زمانی، در کشورهای دیگر دارد و تقریبا در تمام کشورهای دنیا به جز مواردی اندک از جمله ایران اعمال می‌شود. این تعطیلات تنها جنبه اقتصادی ندارد، بلکه به دلیل تعادل ایجاد کردن بین کار و زندگی خانوادگی و نیز افزایش بهره‌وری کارکنان و افزایش سفر در نظر گرفته می‌شود. با این همه به تازگی خبرها حاکی از این است که برخی کشورهای پیشرفته درصدد هستند تا تعطیلات آخر هفته خود را حتی به ۳ روز نیز افزایش دهند. 

همچنین اقتصاددانانی همچون دیوید راسنیک و مارک وایسبرات از بیشتر شدن تعطیلات حمایت می‌کنند و معتقدند کاهش ساعات کاری معمولا منجر به کاهش مصرف انرژی نیز خواهد شد. آنان می‌گویند اگر آمریکایی‌ها از الگوی ساعات کاری اروپایی پیروی کنند که تنها ۴۰ ساعت کاری است، این کشور شاهد ۲۰ درصد کاهش مصرف انرژی و در نتیجه کاهش انتشار کربن خواهد بود که خود بر گرمایش زمین موثر است.

در این بین، بریتانیایی‌ها به‌طور فزاینده‌ای از مشکل ایجاد تعادل بین کار و زندگی آگاه شده‌اند. شرایط این کشور موجب شده، مردم آن ساعات طولانی به کار بپردازند و این موضوع زندگی خانوادگی آنها را تحت تاثیر قرار داده و حالا سیاستمداران و صاحبان شرکت‌ها نیز از این موضوع آگاه شده‌اند. در همین راستا، مدتی پیش حزب سبز انگلستان اعلام کرد قصد دارد تعطیلی ۳ روز در هفته را جزو اهداف خود در سال ۲۰۲۰ قرار دهند.

رهبران این حزب فکر می‌کنند این کار در بهبود سلامت روانی و ارتقای سطح شادی مردم بریتانیا موثر خواهد بود و فکر می‌کنند کار زیاد موجب کاهش بهره‌وری کارکنان می‌شود. از سوی دیگر، این تصمیم در برخی موارد و بخش‌هایی که کمتر انعطاف‌پذیرند، مانند کارهای پاره‌وقت یا موقتی، می‌تواند تا حدودی مشکل ایجاد کند. یک مورد دیگر نیز هزینه‌ای است که برخی از صنایع معتقدند تعطیلات اضافی بر دوش آنها خواهد گذاشت.

با این حال، پیشنهادهایی برای حل این مشکلات مطرح شده است؛ از جمله اینکه توزیع ساعات کاری تغییر کند.کسانی که این موضوع را پیشنهاد کرده‌اند معتقدند ساعات کاری از دست رفته می‌تواند به وسیله برخی افراد دیگر که در شرکت کار می‌کنند، انجام شود. مدافعان این تعطیلات معتقدند افزایش بهره‌وری تا حدود زیادی این هزینه‌ها را جبران خواهد کرد.

در اسپانیا نیز در سال گذشته تمرکزی روی بهبود تعادل میان کار و زندگی به وجود آمده که از جمله معیارهای آن کاهش ساعات کاری است. پس از سال ۲۰۰۸ و بروز بحران مالی جهانی، این موضوع وضعیت بدتری نیز پیدا کرده بود. برای مثال، هر دو والدین مجبور بودند تمام‌وقت کار کنند و به همین دلیل در طول هفته نمی‌توانستند از فرزندان خود مراقبت کنند.

در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۷، مقامات اسپانیایی اظهار کردند انقلاب دیجیتالی موجب شده شرایطی پیش بیاید که به تمرکز کار در روزهای کمتری در هفته منجر خواهد شد و می‌تواند تعداد روزهای تعطیل را به سه روز برساند. با این همه، این مقامات اظهار کرده‌اند این اتفاق به چند سال زمان نیاز دارد تا بتوان کارها را از راه دور یا به‌طور اتوماتیک انجام داد. به این ترتیب مقامات اسپانیایی در حال برنامه‌ریزی در این خصوص هستند که با گسترش فناوری، راهی ساده ایجاد شود تا کارها را بتوان از منزل انجام داد.