آیا وقوع اسیدپاشی‌های تبریز، تهدیدی برای گردشگری این کلانشهر است؟

هنوز دو ماه نشده که سومین اسید پاشی در تبریز اتفاق افتاد؛ ۲۸ اسفند خبر اسیدپاشی به معصومه جلیل پور، دختر جوانی که به خواستگارش جواب رد داده بود، رسانه‌ها را فرا گرفت. اما یک ماه نگذشته بود که «مریم» قربانی جدید اسیدپاشی شد. شوهرش پس از ۱۱سال زندگی با يك درگیری از کوره در رفت و روی زنش اسیدپاشید. اما این پایان ماجرای غم‌انگیز اسیدپاشی در تبریز نبود و خبر دیگری ما را بهت‌زده کرد.در یکی از خیابان‌های تبریز مرد ناشناسي مایع بی‌رنگی را روی سه مرد ۳۰، ۲۵ و ۴۸ ساله پاشید و تراژدی دهشناک دیگری را رقم زد.اگرچه این سه مرد دچار سوختگی زیر ۲۵ درصد شده‌اند اما موضوعی که نگران‌کننده به نظر می‌رسد، این است که چرا کلانشهری همچون تبریز که از جامعه یک‌دستی برخوردار است و به گفته نخبگان این شهر در فرهنگ‌شان هیچ‌گاه اسیدپاشی و ارتکاب جرایم خطرناک رخ نداده،‌ شاهد چنین اتفاقاتی است؟

گویی ورق برگشته و قرار است یکی از مقاصد گردشگری ایران نامش با معضلی همچون اسیدپاشی گره بخورد! برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که به گفته معاون امنیت سیاسی استان آذربایجان‌شرقی چنین اتفاقاتی مورد تایید پلیس نیست و این در حالی است که رسانه‌های تبریز تمامی مشخصات افراد و محل وقوع حادثه را بیان کرده‌اند!باید گفت اسید پاشی از مقولاتی است که موجب هراس اجتماعی می‌شود و آثار آن بر شهروندان و گردشگران از لحاظ بعد روحی و روانی بسیار مخرب خواهد بود.

شکایت را پس نگیرید

معمولا افرادی که دچار مشکلات روانی و حتی اجتماعی هستند از جامعه طلبکارند؛ گویی جامعه نخواسته آن‌ها را پرورش دهدو جایگاهی نیز برای‌شان مشخص نکرده‌است. شاید برای همین هم باشد که برخی از این افراد به کارهای خلاف روی می‌آورند.دکتر امان‌ا... قرایی مقدم درباره کسانی که دست به تخلف، جرم و قانون‌گریزی می‌زنند، عقیده دارد:« افراد خود باخته و کسانی که از مشکلات اجتماعی رنج می‌برند، حس انتقام جویی قوی دارند و به این وسیله کوشش می‌کنند با قانون‌گریزی دست به انتقام بزنند. این مساله ریشه در شیوه تربیتی آن‌ها دارد.متاسفانه این موضوع شایع شده که برخی افراد به دلایلی همچون تهدید یا حفظ آبرو یا رسانه‌ای نشدن اتفاقی که برای‌شان افتاده مجبور به رضایت می‌شوند و مساله را نادیده می‌گیرند. متاسفانه در ماه های اخیر شاهد اتفاق ناگوار اسید پاشی در تبریز بودیم . البته این موضوع را نمی توان ضعف فرهنگی تلقی کرد؛ چرا که کل زندگی انسان را فرهنگ تشکیل می‌دهد. اسید پاشی اتفاقی است که این روزها بیش از پیش به چشم می‌خورد. شاید برای همین است که پلیس با عامل و عاملان اسیدپاشی به شدت برخورد می‌کند».

اسید پاشی در تبریز زیاد نشده است

اگر تا دیروز قربانیان اسید پاشی دختران و زنان بودند، به تازگی راه و رسمی برای انتقام جویی شده است. انتقامی که اثرات جبران ناپذیری را بر جای می‌گذارد؛ یکی دستش آسیب می‌بیند و دیگری چشم و زیبایی‌اش. اخباری که این روزها مردم تبریز می‌شنوند،‌ به اقتصاد و گردشگری نيز صدمه می زند؛ چرا که گردشگران داخلی و خارجی و حتی خود مردم این شهر امنیت می‌خواهند.

مساله اسید پاشی در تبریز افزایش پیدا نکرده. اسیدپاشی‌اي که چند روز گذشته اتفاق افتاد، به دليل اختلاف شخصی سه مرد بوده که آسیب چندانی هم به این افراد وارد نکرده است. در یک کارگاه کفاشی کوچک چنین اتفاقی رخ داد؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت چنین اتفاقی با برنامه ریزی های قبلی صورت نگرفته است». این جملات دکتر رحیم شهرتی است که می خواهد بگوید اسید پاشی در تبریز افزایش پیدا نکرده؛ در حالی که در دوماه گذشته این سومین اتفاق مشابه بوده است. او در ادامه توضیح می‌دهد:«البته چنین حوادث و درگیری بین مردم حتی در محدوده بسیار کم و تعداد افراد اندک، خبر نا خوشایندی است و نباید شاهد چنین اتفاقاتی باشیم. اما زمانی که افراد با یکدیگر اختلاف دارند، ممکن است چنین اتفاقاتی بیفتد. باید در نظر داشت که این حادثه با اتفاقاتی که با اهدافی چون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رخ می‌دهد، متفاوت است و تنها درگیری بین فردی است که به این شکل خود را نمایان مي‌كند».

نیاز به برسی های جامعه شناسی

اتفاقات ناگوار در کمین هستند و در هر جامعه ای به فراخور حال خودش رخ می دهند؛ به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا کسانی که آستانه صبرشان پایین است، با اسلحه به یکدیگر حمله می کنندو موجب قتل می شوند که به‌نظر می رسد این امر ریشه در عدم تعادل روحی افراد و مشکلات اجتماعی دارد. اما نباید فراموش کرد که در بسیاری مواقع قربانیان نه عامل بوده‌اند و نه معلول و تنها برای جلوگیری از بروز سانحه‌ای به موضوع ورود پیدا کرده و خود قربانی شده‌اند.شاید اگر افراد از مجازات چنین اقدامي آگاه بودند، هیچ‌گاه دست به چنین كاري نمی زدند.شهرتی در این زمینه می‌گوید:« ابتدا به این موضوع باید از نظر جامعه شناسی پرداخت که چرا مردمی که وارد نزاع می‌شوند، از این روش حماقت‌بار استفاده می‌کنند؛ چرا که صدمه وارده به فرد مربوطه غیر قابل جبران و برگشت است به همین دليل این مساله نیاز به تبیین دارد. همچنین اطلاع‌رساني در سطح رسانه ها و فعالان فرهنگی باید به گونه‌ای باشد که قبح این مساله و آثار جبران ناپذیر چنین حوادثی را به خوبی تبیین کند و جامعه بابالا رفتن سطح آگاهی از آن دوری بجويد».

تبریز پایتخت گردشگری می‌ماند

وقتی اسم تبریز را می‌شنوید، یاد چه چیزی می‌افتید؟ بازار تبریز یا خانه مشروطه؟مسجد کبود چطور ؟ قدمتش یا شهرتش؟ برای دیدنش چقدر وقت باید گذاشت؟ اگر بخواهیم به دل تاریخ سفر کنیم، بازار تبریز یکی از آن‌هاست؛ بازاری که به بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان شهره است و حجره‌ها، سراها و تیمچه‌های زیادی دارد. بازار تبریز که هر بخشش مختص کسب و کار بوده و به خصوص بازار فرش آن بسیار پررونق است؛ گویی تبریز در آنجا بخشی از تاریخ را به نمایش می‌گذارد. اما آیا با اتفاقات اخیر رعب و وحشت در دل گردشگران داخلی و خارجی قرار نمی‌گیرد؟ شهرتی در خاتمه، این سوال را این‌گونه پاسخ می‌دهد:« باید در نظر داشت که چنین اتفاقاتی نمی‌تواند بر پایتخت گردشگری بودن تبریز اثرات مخربي وارد کند زیرا در شهر دو میلیون نفری چند نفر با هم درگیری پیدا کردند؛ مقوله‌ای که می‌تواند در هر شهر دیگری اتفاق بیفتد. اگرچه بسیار نا خوشایند و غیر قابل قبول است اما موضوع گردشگری به دليل پتاسیل فرهنگی جاذبه‌های طبیعی و ميهمان نوازی مردم شکل می گیرد».

حکم اسیدپاشی برای فرد اسیدپاش، بازدارنده نیست

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با تاکید بر اینکه حکم اسیدپاشی برای فرد اسیدپاش بازدارنده نیست، گفت: اگر جامعه احساس کند که مجازات عادلانه‌ای صورت گرفته، افراد بعدی مرتکب جرم‌های مشابه نمی‌شوند.عزیز ا... تاجیک اسمعیلی ، با اشاره به قانون‌های آزادی فروش اسلحه در آمریکا و قانون ممنوعیت حمل سلاح سرد در ایران گفت: می‌توان با نگاه به موارد مشابه نتیجه بگیریم که آیا ممنوعیت و محدودیت فروش اسید، در وقوع اسیدپاشی تاثیر چندانی در کاهش استفاده از آن دارد یا خیر؟

وی ادامه داد: یکی از عوامل اصلی برای جلوگیری از اسیدپاشی فرهنگ مردم و تنظیم رفتارهای آن‌هاست و اینکه حاکمیت قوانین اخلاقی و اجتماعی در جامعه، در چه سطحی است. عامل بعدی، مقررات و قوانین بازدارنده قضایی و اجتماعی هستند به این معنی که در صورت وقوع جرم آیا فرد خاطی با جزای رفتار خود مواجه می شود یا خیر؟

مجازات اسیدپاشی متناسب با جرم مرتکب شده باشد

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با طرح این سوال که در صورت ممنوع و محدود شدن فروش اسید، دسترسی کسی که بخواهد جرمی را انجام دهد، چقدر محدود می شود و آیا این دسترسی کاهش پیدا می‌کند یا خیر؟ گفت: با قرار دادن این محدودیت، اسید تنها از دسترس مردم عادی خارج می‌شود اما افراد مجرم اگر بخواهند، می‌توانند از راه‌های مختلف به این مایع دسترسی پیدا کنند. در واقع در بررسی عوامل بازدارنده اسیدپاشی می‌توان گفت اجرایی شدن پیامد عمل مجرمانه و تضمین اینکه اگر کسی مرتکب این جرم شد، مجازاتی متناسب با جرمش برایش اعمال شود، بیشتر از راه‌های دیگر تاثیرگذار است.این روان‌شناس اجتماعی اضافه کرد: اسید محصولی است که کاربرد عام دارد و حتی جوهر نمک که برای مصارف خانگی از آن استفاده می‌شود نوعی اسید است که در غلظت بالاتر می‌تواند آسیب‌زا باشد. با این تفاسیر اگر کسی بخواهد اسید پاشی کند، اين ماده‌ غیر قابل دسترسی نیست و با این روش نمی‌توان از این قبیل حوادث جلوگیری کرد. اگر بخواهیم از راه محدودیت وارد شویم، باید خیلی چیزها را در جامعه محدود کنیم.

افزایش و تحکیم قوانین قضایی، راهکار بازدارنده کاهش جرايم

وی افزود: فرهنگ اجتماعی مردم ، قوانین قضایی و ضمانت اجرای این قوانین، می‌توانند عامل‌های بازدارنده موثری باشند و اگر می‌خواهیم در جامعه کاهش جرايم داشته باشیم، باید از طریق افزایش و تحکیم قوانین قضایی اقدام کنیم.

وی گفت: مشکل ما در کنار اسید پاشی این است که فرد اسید پاش، تصور می‌کند حکمی درخور و بازدارنده‌‌اي برایش اجرا نمی شود. در واقع باید دیدگاه و اطمینان مردم نسبت به قوانین در جامعه کنونی ما بررسی و مشخص شود که در صورت وقوع جرم مردم به عدالت قوای مسئول اطمینان دارند یا احساس بی‌دفاعی می‌کنند؟

دفاع قانون از حقوق افراد در جامعه، امنیت اجتماعی را بالا می‌برد

تاجیک اسمعیلی با بیان اینکه عدالت چیزی نیست که فقط مسئولان جامعه بگویند و مدعی وجود آن باشند بلکه ادراکی است که مردم از حاکمیت قوانین و وضع اجرای آن‌ها درجامعه به دست می آورند، ادامه داد: اگر فردی در جامعه اطمینان خاطر داشته باشد که در صورت مورد ظلم واقع شدن، قانون از حقوقش دفاع می‌کند، دارای امنیت اجتماعی است و درواقع جامعه باید دستگاه کنترل کننده با ویژگی‌های عدالت و قاطعیت باشد.به گفته وی، این ویژگی ها در حوزه اسید پاشی می‌تواند این باشد که فرد اسیدپاش چقدر از این مجازات مطلع است و ارزیابی‌اش از این مجازات‌ها چیست و تا چه حد می‌تواند با به‌کار انداختن اهرم‌های بازدارنده اجرای عدالت و قانون، از مجازات بازدارنده و متناسب فرار كند؟ اگر جامعه احساس کند که مجازات عادلانه ای انجام شده ، افراد بعدی مرتکب جرم های مشابه نمی‌شوند.

به اخبار حوادث نیازمندیم

کامبیز نوروزی

حقوق‌دان و کارشناس رسانه

در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که اخبار حوادث از اخباری است که هم از ارزش خبری بالایی برای رسانه‌ها برخوردار است و هم انتشار آن‌ها در صورت رعایت اصول می‌تواند مفید باشد. با وجود اینکه اغلب اخبار حوادث دلخراشی چون اسید پاشی، تصادف و قتل هستند ، انتشار آن‌ها می‌تواند برای جامعه مفید باشد؛ با این حال باید توجه داشت که تنظیم خبر و گزارش حوادث بسیار ظریف است. بسیار دیده شده که رسانه‌ها اخباری را منتشر می‌کنند که به مزاج مسئولان خوش نیست اما هر رسانه‌ای برای منتشر کردن اخبار خود، مشروط بر اعتماد حرفه‌ای به صحت خبر است و اينكه خبر را درست به جامعه منتقل کند. اغلب اخبار حوادث دو آثار مثبت و منفی بر جای می‌گذارند. اگر چه موجب نگرانی می‌شوند اما اگر ظرافت خبرنگاری وجود داشته باشد، به نوعی گوشزد به مردم است. به عنوان مثال به صورت دوره‌ای اخبار مربوط به زلزله منتشر می‌شد که برای آمادگی روانی بود اما اگر از حد بگذرد، استیصال و اضطراب منفی ایجاد می کند. مثال دیگری که می توان در این خصوص به میان آورد، قتل است. زمانی که قتلی اتفاق می‌افتد و مخاطب عکسی از اين جنايت می‌بیند، دچار اضطراب منفی می‌شود. اما اضطراب مثبت، افراد را به حرکت وادار می‌کند. به عنوان مثال زمانی‌که اخبار مربوط به تصادفات رانندگی منتشر و تعداد افراد فوت شده گفته می‌شود، از یک سو موجب ناراحتی ونگرانی و از سوي ديگر موجب احتیاط می‌شود؛ این امر پیام مثبتی در پی دارد که افراد با احتیاط رانندگی کنند. این اضطراب مفیدی است که موجب جلوگیری از وقوع سانحه خواهد شد. اخبار مربوط به اسیدپاشی نيز مشمول این نکات می‌شود.

اخبار حوادث باید با توجه به نکات روان‌شناختی و جامعه شناسی نوشته و اجزای قابل تحلیل آن نيز بیان شود.

فاطمه صفری