چرا آب خوزستان شور شده؟

خشکسالی در ایران وارد فاز جدیدی شده، فازی که بیش از هر نقطه دیگری فشار‌ها را بر خوزستان افزایش داده است. خوزستان که تا پیش از این با چالش گرد و غبار و ریزگردها روبه‌رو بود حالا با کمبود آب آشامیدنی شیرین به ویژه در شهرهای آبادان، خرمشهر و اهواز روبه‌رو شده است. معضلی که پای مردم را تا اداره آبفای استان و تجمع اعتراضی باز کرده است. در روزهای اخیر علی‌رغم اظهارات و وعده‌های مسئولان برای رسیدگی به این مشکل، خبرهایی از شکستن لوله انتقال آب کارون به اصفهان توسط معترضان به گوش می‌رسد و شایعاتی از انتقال آب این رودخانه به بصره به موج اعتراض‌ها دامن بیشتری زده است. شوری آب و دمای ۵۰ درجه‌ای خوزستان حالا بیش از هر زمان دیگری خودنمایی می‌کند.

چند روزی است که تصاویری از صف شبانه مردم آبادان و خرمشهر برای خرید آب شرب در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شود. عکس‌هایی که از شوری بیش از اندازه آب شرب آبادان و خرمشهر خبر می‌دهند. بحران آب در خوزستان که ابتدا خود را با معضل گرد و غبار به ایرانیان نشان داد حالا فاز جدیدی را به نمایش گذاشته است؛ «کمبود آب شرب».

لوله‌ها از آب پر است، اما نه از آب شیرین. شوری آب در خوزستان پهلو به آب دریا زده است. علی گلمرادی، نماینده مردم ماهشهر، بندر امام خمینی، امیدیه و هندیجان در مجلس وضعیت آب کارون را اسفناک عنوان کرده و گفته است: متاسفانه استان خوزستان به علت خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی شرایط خوبی ندارد و با مشکل آب شرب و کشاورزی مواجه است. وی با بیان اینکه آب موجود هم به لحاظ بهداشتی قابل استفاده نیست، افزوده: در خیلی نقاط استان حتی آب لوله‌ها برای شست‌وشوی البسه و ظروف هم استفاده نمی‌شود.

وی با بیان اینکه در تابستان و فصل گرما مصرف آب بالا می‌رود و شرایط سخت‌تر شده و مشکلات جدی‌تر می‌شود، افزود: در حال حاضر رود کارون وضعیت اسفناکی دارد و در برخی نقاط فاضلاب وارد آن می‌شود تصفیه‌خانه‌ها فرسوده شده و استاندارد نیستند، توسعه جمعیت هم به گونه‌ای است که تاسیسات قدیمی پاسخگوی جمعیت امروزی نیست. این نماینده مجلس با بیان اینکه بیشتر نقاط خوزستان با مشکل مواجه است، گفت: ما در تابستان امسال حتما قطعی آب خواهیم داشت، حتی اکنون نیز در برخی نقاط آب جیره بندی است و در ساعات مشخصی در برخی شهرستان‌ها از جمله امیدیه و هندیجان آب قطع است.

چرا آب خوزستان شور شده؟

آب استان خوزستان از کارون تامین می‌شود، رودخانه‌ای که سال‌ها است تامین کننده آب شرب و صنایع استان‌های دیگر ایران نیز بوده. همین ماجرا به اضافه تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی میزان آب کارون را روز به روز کم‌تر کرده است. شوری آب اگرچه برای کارون معضل جدیدی نیست و سد گتوند مسبب اولیه شوریش بوده اما راه یافتن آب شور به خانه خوزستانی‌ها چالشی جدید است. چالشی که خوزستانی‌ها را در اولین روزهای تابستان ۵۰ درجه‌ای مجبور به ایستادن پشت صف‌های طولانی خرید آب کرده است. اما علت شوری آب آشامیدنی خوزستان چیست؟

عبدالله سامری، نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی درباره علت شوری آب پشت سد خوزستان گفته است: «امسال نزولات آسمانی کم بود و شاهد خشکسالی در کشور و استان خوزستان بودیم و این مساله باعث شد تا آب‌های کمی پشت سدهای استان ذخیره شود. به علت خشکسالی‌ها آب دریا از سمت خلیج فارس به سمت اروندرود و از آنجا به سمت رودخانه کارون پیشروی کرده و باعث شوری آب شده است. در گذشته آبی که از پشت سدها رها می‌شد باعث جلوگیری از ورود آب دریا به رودخانه اروند و کارون می‌شد که اکنون به دلیل خشکسالی این اتفاق رخ نداده است و شاهد شوری آب در رودخانه اروند و کارون هستیم.

در مسیر رودخانه کارون تا خرمشهر چندین طرح توسعه نیشکر وجود دارد. این طرح‌های توسعه، از آبی که از پشت سدها در رودخانه کارون رها می‌شود تا پیش از آنکه به خرمشهر برسد، برداشت‌های فراوانی انجام می‌دهند و این موضوع باعث می‌شود تا آبی که به خرمشهر برسد کم باشد و شاهد کاهش کیفیت و شوری آن در مقطع خرمشهر باشیم. این برداشت‌ها باعث می‌شود تا آبی که قرار است از رودخانه کارون وارد کانال ژیان شود و سپس به رودخانه بهمنشیر بریزد کاهش پیدا کند. به دلیل این‌که میزان این آب کم است، نمی‌تواند در تقابل با آب شوری که از دریا وارد می‌شود، قرار بگیرد و به همین دلیل آب، شور می‌شود.»

تمام راه‌هایی که برای حل شوری آب کارون کلید خورده است

«زندگی کردن ما در خوزستان با جهاد در راه خدا برابری می‌کنه. هر کی مرده بیاد تو این موقع سال اهواز، دو ساعت رفتم بیرون از خونه، اومدم انگار یک ساعت تو دریا شنا کردم بعدشم خودآزاری داشتم با لباس رفتم و سونای بخار.لباسام خیس... موهام خیس. آب شور... .» اینها را یکی از کاربران در شبکه اجتماعی توییتر به اشتراک گذاشته است. جملاتی که وضعیت زندگی در خوزستان را به وضوح نشان می‌دهد. کاربران دیگری نیز در این روزها دست به کار شده‌اند و شبکه‌های اجتماعی را راهی برای گلایه یا کمک خواستن از مسئولان انتخاب کرده‌اند.

رایگان شدن آب شور خوزستان اما اولین اقدام مسئولان بود. اقدامی که اما با انتقاد و گاه به سخره گرفته شدن کاربران شبکه‌های اجتماعی همراه بود. «افتتاح یک سد خاکی روی کارون» اما شاید مهم‌ترین اقدام مسئولان بود که عزیزالله شهبازی، معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان آبادان از آن خبرداده و گفته است: «سدی یا بندی خاکی قرار است به طور موقت بر روی کارون برای جلوگیری از ورود آب شور از اروند به این رودخانه و بهمنشیر زده شود.» سدی که عملیات ساختش در حدود ۴۰ متر دیگر به پایان می‌رسد و این کار می‌تواند مانع از ورود حجم بسیار زیاد آب اروند رود از طریق کارون، بالادست کارون و ایستگاه مارون شود.

اما اقدامات برای رساندن آب به خوزستان به همین جا ختم نمی‌شود. آبرسانی به شهرستان آبادان با دو پروژه مهم کلید خورده است. یکی از این پروژه‌ها خطوط انتقال ۶ کیلومتری آب غدیر بوده که در آینده نه چندان دور به تاسیسات آبرسانی روستایی با ۲۰ هزار متر مکعب آب در شبانه روز می‌رسد. پروژه دیگر اما اصلاح خطوط شبکه آبرسانی ۹ کیلومتری است که بر اساس تفاهم نامه منعقد شده فی‏مابین استانداری، سازمان منطقه آزاد اروند و شرکت آب روستایی استان انجام خواهد شد اما طرح‌های دیگری نیز برای آبرسانی به سایر شهرهای استان خوزستان در نظر گرفته شده که باز هم ممکن است بر تنش آبی بیشتر ایران دامن بزند. این طرح که در دستور کار مسئولان استانی قرار گرفته در نظر دارد که آب شرب ماهشهر، بندر امام خمینی ، امیدیه و هندیجان از کارون ۳ و کوثر تامین کند.طرحی که البته به گفته علی گلمرادی، نماینده مردم ماهشهر،بندر امام خمینی ، امیدیه و هندیجان اجرایی شدن آن ۵ سال به درازا می‌کشد.

زهرا داستانی