چالش گردشگران ورودی برای تبدیل ارز

به گزارش دنیای‌اقتصاد، در هفته‌ای که گذشت، بازار ارز در ایران بار دیگر اوضاع متلاطم و پرنوسانی را به‌لحاظ قیمتی پشت‌سر‌گذاشت و هرچند این مرتبه جنس وقوع نوسان متفاوت با دیگر اوقات و در روندی معکوس با ریزش قیمت‌ها همراه بود، اما شدت دامنه نوسان‌ها موجب شد که گردشگری کشور به‌عنوان یکی از بخش‌های اقتصاد که به‌صورت مستقیم با بازار ارز سروکار دارد، با چالش‌های جدیدی مواجه شود.

کارشناسان و فعالان صنعت توریسم کشور و صاحبان کسب‌وکارهای مرتبط با حوزه گردشگری همواره تاکید می‌کنند که مستقل از قیمت‌ها و نرخ تبدیل، آنچه درخصوص بازار ارز کشور جهت ارائه خدمات به گردشگران ورودی در اولویت است، ثبات و تعادل در قیمت‌هاست و در صورت عدم ثبات و آرامش در این بازار، اعتماد گردشگر از قیمت‌ها و سفر به ایران لطمه می‌بیند. اما با این وجود، شدت نوسان قیمت‌ها و عدم ثبات نرخ تبدیل ارز در هفته گذشته به‌میزانی بود که متقاضیان تبدیل ارز تحت تاثیر فضای مبهم بازار و عملکرد صرافی‌ها قرار گرفتند و با مشکلاتبسیاری برای دریافت خدمات ارزی مواجه شدند. تعداد قابل توجهی از صرافی‌ها ترجیح می‌دادند تن به هیچ نوع معامله‌ای ندهند و از این رو بسیاری از گردشگرانی که هفته گذشته وارد کشور شدند برای تبدیل ارز خود سرگردان ماندند؛ چراکه در نخستین مواجهه با کشور و در فرودگاه‌های بین‌المللی با صرافی‌هایی روبه‌رو می‌شدند که یا تعطیل بودند یا هیچ معامله‌ای در آنها صورت نمی‌گرفت و گردشگرانِ بدون ریال را به صرافی‌های مرکز شهرها حواله می‌دادند. به‌علاوه، دسترسی گردشگران خروجی از کشور نیز به بازار ارز برای تامین نیازهای ارزی خود محدودتر شد.

چالش گردشگران ورودی برای تبدیل ارز

اتفاقات هفته گذشته درخصوص تامین ارز گردشگران ورودی به کشور در حالی رقم خورده است که مهرماه همزمان با آغاز یکی از دوره‌های اوج حضور گردشگران خارجی در کشور است و به‌نوعی این مقطع از سال، فصل سفر گردشگران خارجی به ایران محسوب می‌شود. به‌همین جهت، ارائه صحیح و بدون نقص خدمات در این بازه زمانی حساس، به‌ دلیل میزان تاثیری که بر مخاطبان صنعت گردشگری کشور می‌گذارد و موجب شکل‌گیری تصویری جهانی از سفر به ایران می‌شود، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ اما به‌رغم این حساسیت، ماجرا دستکم در حوزه ارزی روندی معکوس را طی کرد.

تحت تاثیر فضای مبهم ایجاد شده درخصوص تعیین نرخ ارز و همچنین عدم پیش‌بینی سازوکاری منسجم برای ارائه خدمات ارزی به گردشگران خارجی، بسیاری از صرافی‌های مجاز از انجام معاملات ارزی امتناع می‌کردند و مشاهدات  «دنیای‌اقتصاد» نیز نشان می‌دهد این موضوع چند روزی در صرافی‌های موجود در برخی فرودگاه‌های بین‌المللی کشور نیز صادق بوده است. پیش از این نوسانات ارزی، ایران به‌دلیل تحریم‌ها از زیرساخت‌های مالی مناسبی نیز برخوردار نبوده و عموم گردشگران خارجی در کشور امکان استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی خود را ندارند. از این رو، بسیاری از گردشگران ورودی به کشور برای رفع نیازهای ارزی خود روی صرافی‌های موجود در فرودگاه‌ها حساب می‌کنند که عدم ارائه خدمات ارزی آنها در بدو ورود گردشگران، خصوصا گردشگرانی که به‌صورت انفرادی سفر می‌کنند، لطمه قابل توجهی به تجربه سفر آنان می‌زند.

از طرف دیگر مشاهدات نشان می‌دهد به‌دنبال امتناع فعالان مجاز ارزی از انجام مبادلات، انگیزه حضور دلالان و غیرمجازها برای انجام معاملات ارزی در بازار افزایش پیدا کرده که با پیشنهاد قیمت‌های غیرواقعی و فاصله‌دار با واقعیت‌های ارزی کشور، گردشگران را متحمل پذیرش ریسک بالایی برای تبدیل پول خود می‌کنند. از آن‌جا که تبدیل ارز گردشگران در نقاط مهمی همچون بسیاری از فرودگاه‌های بین‌المللی متوقف شده، این افراد به‌طور ویژه با حضور در محیط‌های توریستی و جاذبه‌های گردشگری، اقدام به تبدیل ارز مسافران و گردشگران می‌کنند که باعث کاهش اعتماد گردشگران خارجی به فضای مالی ایران شده است. به این ترتیب و در صورت استمرار این شرایط، یکی از فرصت‌های طلایی کشور برای جذب بیشتر گردشگر که به دلیل ارزانی به‌وجود آمده، برای سفر گردشگران خارجی به ایران از بین خواهد رفت.

چاره تامین ارز گردشگران خروجی

اما مساله نوسانات ارزی مساله‌ای نیست که در صنعت توریسم تنها متوجه گردشگران ورودی به کشور باشد و در این خصوص گردشگران خروجی از کشور نیز با چالش‌های کم‌وبیش مشابهی روبه‌رو هستند. از مشاهده بازار مبادلات ارزی در هفته گذشته چنین برمی‌آید که تحت تاثیر ریزش قیمت ارز، مبادلات به‌منظور تبدیل ریال به ارز‌های عمده‌ای همچون دلار و یورو به‌شکل محدودتری صورت می‌گرفت که این موضوع موجب شده بود بسیاری از متقاضیان سفر خروجی برای تامین ارز خود با مشکل مواجه شوند. این درحالی است که همچنان برخی مطالبه نابجای تامین ارز گردشگران خروجی به قیمتی پایین‌تر از نرخ بازار آزاد و مشابه سیاست ناکارآمد ارز دولتی را مطرح می‌کنند که به باور کارشناسان سیاست اشتباه دولت در چندماه نخست امسال درخصوص تامین ارز گردشگران خروجی موجب شد با وجود محدودیت‌های ارزی و شرایط ویژه و دشواری که کشور به‌لحاظ اقتصادی در حالی سپری کردن است، بسیاری به‌منظور بهره‌گیری از این رانت متقاضی سفر خارجی شوند. آمارهایی که از میزان سفر ایرانیان به برخی مقاصد پرطرفدار در زمان برقراری سیاست ارز مسافرتی منتشرشده نیز از این واقعیت حکایت دارد که تحت‌تاثیر این سیاست، الگوی سفر خارجی ایرانیان نیز تغییراتی داشت و تقاضای سفر گردشگران خروجی از کشور به مقاصد دوردست‌تری همچونصربستان که سفر به آنها به منزله برخورداری بیشتر از رانت ارزی بود، با رشد بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شد.

اما با این حال به‌نظر می‌رسد که دیگر سیاست «ارز مسافرتی» و ارائه ارز به‌قیمتی ارزان‌تر از بازار آزاد به مسافران خروجی جایی در سیاست‌های ارزی بانک مرکزی ندارد، اما با این وجود کارشناسان اقتصادی و صاحب‌نظران بر این واقعیت تاکید دارند که نمی‌توان نیازهای ارزی همه مسافران خروجی را یکسان دید و با ارائه ارز به این عده به قیمت بازار آزاد، محدودیت‌ها در تامین ارز آنان را به حداقل رساند. درخصوص آخرین رویکرد بانک مرکزی برای تامین ارز گردشگران خروجی، یک عضو فراکسیون گردشگری مجلس شورای‌اسلامی توضیحاتی ارائه داده است. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی در گفت‌وگو با خبرگزاری «ایلنا» اظهار کرده: «در آخرین نشستی که با رئیس‌کل بانک مرکزی داشتیم، گزارشی ارائه شد که براساس آن اعلام شده فعلا حتی توانایی پرداخت ارز دانشجویی و مطالعات علمی هم وجود ندارد و در چنین شرایطی بعید می‌دانم که ارزی برای مسافرت و تفریح درنظر گرفته شود.»

وی افزوده است: «همچنین در گزارش بانک مرکزی این موضوع مطرح شد که با شرایط امروز، نمی‌توان سرمایه کشور را به امور غیرضروری اختصاص داد و در مورد موضوعاتی همچون سفر مساعدت خاصی را در نظر گرفت؛ چراکه کشور در شرایط جنگ اقتصادی قرار دارد و باید در هزینه کردن از خزانه با احتیاط بسیار عمل شود.» این عضو فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامیهمچنین تصریح کرد: «تا زمانی‌که اوضاع اقتصادی کشور به شرایط عادی بازگردد، تنها برای امورات اضطراری و ضروری ارز تخصیص داده می‌شود. به‌عنوان مثال اگر کمیسیون پزشکی برای درمان یک بیماری چنین تشخیص بدهد که نیاز به ارز وجود دارد، قطعا ارز مورد نیاز تامین می‌شود. همچنین برای تهیه برخی دارو‌های خاص نیز ارز مورد نیاز در اختیار قرار خواهد گرفت.»

به این ترتیب و با جمع‌بندی نظر کارشناسان اقتصادی و فعالان صنعت گردشگری کشور می‌توان چنین نتیجه گرفت که دولت و بانک مرکزی باید اولویت خود را به ایجاد آرامش و ثبات در بازار ارز کشور اختصاص دهند و تصحیح قیمت‌ها به‌مرور انجام شود. با بازگشت آرامش و مقابله با نوسانات ارزی، اعتماد گردشگران خارجی برای سفر به ایران بیش از مقدار کنونی خواهد شد و این افراد اطمینان بیشتری نسبت به ثبات و تعادل قیمت‌ها و همچنین رعایت انصاف در تبدیل ارز خود خواهند داشت؛ امری که برای شکوفایی صنعت گردشگری کشور و بهره‌گیری از موقعیت ویژه کنونی که در آن سفر به ایران برای گردشگران خارجی نسبت به همیشه ارزان‌تر و به‌لحاظ قیمتی جذاب‌تر شده، ضرورت دارد. همچنین دولت باید برای تبدیل ارز گردشگران خصوصا در فرودگاه و در بدو ورود به کشور تدابیر ویژه‌ای به‌خرج دهد تا در پی بروز هر گونه اتفاقی در بازار، چنین بلاتکلیفی‌های برای آنان و خصوصا گردشگرانی که خارج از قالب آژانس‌های مسافرتی و به‌صورت انفرادی سفر می‌کنند، پیش نیاید.

از سوی دیگر، بانک مرکزی و دولت باید حق سفر را برای تمامی افراد به‌رسمیت بشناسد و به این منظور نیازی نیست ارز را با رانت و پایین‌تر از قیمت بازار در اختیار گردشگران خروجی قرار دهد؛ تنها کافی است سیاست‌ها به سمت واقعی شدن و تک‌نرخی شدن ارز حرکت کند تا به این ترتیب هر گردشگر خروجی به هر میزان که نیاز ارزی دارد، به‌قیمت واقعی و از بازار ارز تهیه کند.

نوید شکراللهی